Edukira joan

Rosa Elena Simeón Negrín

Wikipedia, Entziklopedia askea
Rosa Elena Simeón Negrín

Minister of Science, Technology and the Environment of Cuba (en) Itzuli

1985 - 2004
Bizitza
JaiotzaHabana, 1943ko ekainaren 17a
Herrialdea Kuba
Heriotza2004ko urriaren 22a (61 urte)
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria
Jasotako sariak

Rosa Elena Simeón Negrín (Bejucal, Kuba,1943ko ekainaren 17a - 2004ko urriaren 22a) Kubako zientzialari, politikari eta ingurumen-aditu garrantzitsua izan zen. Bere bizitza ikerketari eskaini zion, eta horretan nabarmendu zen hil arte. Hainbat urtez, Kubako Zientzien Akademiako lehendakaria izan zen, eta Zientzia, Teknologia eta Ingurumeneko ministro (CITMA) kargua betetzen zuen lehen emakumea. Nazioko eta nazioarteko erakundeetako kide aktiboa izan da, eta Ikerketa Zientifikoen Zentro Nazionalean (CNIC) eta Nekazaritza eta Abeltzaintzako Osasun Zentro Nazionalean (CENSA) kargu garrantzitsuak izan zituen. [oh 1][1][2][3][4]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1943ko ekainaren 17an jaio zen Bejucalen, gaur egungo Artemisako probintzian. Juana Negrínen alaba, bere herrian farmazia propioa zuen farmazialaria. Txikitatik izan zuen hezkuntza ona, eta ikasle aparta izan zen. Bere etxea tabako lantegia zen,[oh 2] amaren aldeko aitonaren jabetzakoa, non bere aitak ere lan egiten zuen.[5][6]

1959ko Kubako Iraultzaren garaipenaren ondoren, oraindik nerabe bat izanik, alfabetatze nazionaleko kanpainan parte hartu zuen, bere jaioterriko Los Pinos Nuevos lantegiko langileei irakurtzen irakatsiz.[6]

60ko hamarkadaren erdialdean Medikuntza karreran matrikulatu zen Habanako Unibertsitatean. Graduatu ondoren, 1968 inguruan, Birologian eta Animalien Osasunean espezializatu zen.[6]

Karrera politikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere bizitza zientzia eta teknologiatik haratago politika mundura hedatu zen. Alderdiko Batzorde Zentraleko kide eta Kubako Emakumeen Federazioko Batzorde Nazionaleko kide izan zen 1980az geroztik. Kubako Parlamentuko diputatua 1986tik.

1986tik 1991ra Buro Politikoko ordezko kide izan zen, eta 1993an Estatu Kontseiluko ordezko kide hautatu zuten. 1994an Zientzia, Teknologia eta Ingurumen ministro izendatu zuten, urte horretan sortutako erakundea.

Lan zientifikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Rosa Elena doktorea zientziaren emaitzak eguneroko jardunean sartzeko eta orokortzeko aitzindari izan zen, bai eta jarduera hori benetako produkzio-indar bihurtzeko premiaz ere, ekonomian, gizartean eta ingurumenean dituen eraginak areagotuz.[7]

1985etik aurrera, Kubako Zientzien Akademiako eta Ingurumeneko eta Baliabide Naturaletako Batzorde Nazionaleko (COMARNA)[oh 3] presidente izendatu zuten.[8] 1995ean Zientzia eta Teknologiarako Nazio Batuen Aholku Batzordeko kide izendatu zuten, eta 1998an Kubako Zientzien Akademiako ohorezko kide.

Bere izena ezaguna egin zen ingurune akademikoan Ikerketa Zientifikoen Zentro Nazionaleko (CNIC) Birologia Departamentuko buru gisa, Irlan mikrobiologian eta lotutako beste gai batzuetan aritzen zen erakunde bakarra.

Haren ikerketek agerian utzi zuten herrialdean bi andui birus zeudela, hildako hegazti migratzaileetan isolatuta. Horietako batek patogenizitate txikia zuen, eta areagotu egiten zen, animalia sentikorren barruan paseak ematen zituen neurrian. Bigarrena, birulentzia handikoa, aldaketa baten emaitza izan zen. Birus-xurgapenari eta birusen hedapenari buruzko ikerketa sakona egin zuen.

Bere lan akademiko aktiboari esker, CNICeko Mikrobiologia Zuzendari bihurtu zen.

1970 eta 1980 artean, Afrikako txerri-sukarrari buruzko azterketez gain, Simeon Negrínek ikerketak egin zituen erakunde ospetsuetan, hala nola Alforteko Albaitaritza Eskolan eta Avignongo Birologia Estazio Esperimentalean (Frantzia). Pasteur Institutuarekin ere lan egin zuen, eta beste proiektu batzuk garatu zituen Kanadan, Jamaikan eta Perun.[6]

1973an, hazitarako intseminazio artifiziala aztertzeko metodo berritzaile bat aztertu zuen. Beste emaitza batzuen artean, gaixotasun larri batek masa genetikoan duen inpaktua aurreikusi zuen. Gaiak izan zuen bere arretaren zati handi bat hurrengo urteetan, bere doktore lana bihurtuz. 1975ean lortu zuen titulu hori, eta, gainera, Nekazaritza eta Abeltzaintzako Osasun Zentro Nazionalaren (CENSA) zuzendaritza hartu zuen.[6]

Afrikako txerri-sukarraren bigarren izurrite batek astindu zuen Kuba 1980an. Beste behin ere, birusaren hedapen eta patogenia moduak identifikatzea zientzialariaren ardura izan zen. Aldi berean, animalien patologiaren eragina modu eraginkorrean murriztuko zuen estrategia taxutu zuen.[6]

Bere irizpide zientifikoaren arabera, aurre egin behar izan zion birusa erabat basatia zen, agresibitate apartekoa. Eboluzionatzen utzi zenean, animalien hilkortasuna ehuneko ehunekoa zen, eta ez zuen animalia bakar bat ere suspertzen uzten.[6]

1995ean, Zientzia eta Teknikarako Nazio Batuen Aholku Batzordeko kide izan zen, eta 1999an, UNESCOk Budapesten antolatutako Zientziaren Mundu Konferentziako Kubako Ordezkaritzako buru.[6]

Kubako Zientzien Akademiako Goi Kontseilu Zientifikoaren buru izan zen, eta elkarte zientifiko hauetako kide: Kubako Mikrobiologia Elkartea, Animalia Ekoizpenaren Latinoamerikako Elkartea, Belgikako Leopoldo Printzearen Mikrobiologia Elkartea, Albaitaritza Zientzien Kubako Elkartea eta, gainera, Mexikoko eta Santo Domingoko Zientzien Akademiako kide izan zen.[8]

Ingurumenaren aldeko lana

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere lana eta ingurumenarekiko konpromisoa ezinbestekoak izan ziren iraunkortasunaren nozioak sustatzeko eta kubatarren ingurumen-kontzientzia handitzeko. Lidergo-posizio bat hartu zuen, 20 bat urtez jarraituko zuena, hain zuzen ere ingurumenaren gaiak gobernuen eta nazioarteko erakundeen agenda politikoan leku nabarmena hartzen hasi zen une batean. Garai modernoan ingurumen-mugimendua gorenean zegoen une historiko baten lekuko aparta izan zitekeen, eta praktika eta esperientzia horien onena bere herrialdeko eguneroko bizitzara eraman ahal izan zuen.[9]

1989an, lehen aldiz, Latinoamerikako eta Karibeko Ingurumen Ministroen Foroan parte hartu zuen. Foro horren seigarren bilera Brasilian egin zen urte horretan. Orduz geroztik, ondorengo eskualde-foroetan eginkizun protagonikoa izan zuen, eta nazioartean beti onartu izan da haren presentzia.

Rioko goi-bilerarako Kubaren prestaketa-lanak zuzendu zituen, Kubako ordezkaritzaren buru zela. "Globalki pentsatu eta tokian jardun" kontzeptuaren ikuspegi argia izan zuen beti, eta ikuspegi horrek berak bultzatu zuen negoziazio-bileretara joatera. Bilera horietan, bere herrialdearen barruan jarduteko eta, aldi berean, nazioarteko foro bakoitzean autoritatez hitz egiteko premiari erantzun ahal izan zion.

1994an, Uharteetako Estatu Txikien Aliantzaren Gailurrean (AOSIS) parte hartu zuen. Ordurako, nazioarteko bitartekari burutua zen, eta foro horri Rioko Gailurrean parte hartzean lortutako esperientzia ematen jakin zuen, garapen bidean zegoen uharte-estatu baten ikuspegitik nazio mailan egindako lan baliotsuak aberastuta.

Latinoamerikako eta Karibeko Ingurumen Ministroen Foroaren bederatzigarren bilera 1995. urtean egin zen Kuban, Rosa Elena doktorearen lehendakaritzapean, foro horietan aldaketa nabarmena eragin zuen ekitaldi batean, Nazio Batuen Ingurumen Programaren (PNUMA) barruan eskualdeko ingurumen-arazoetarantz ikuspegi pragmatikoago baterantz bira garrantzitsua eginez.

Rosa Elena Kyoton izan zen 1997an, hiri horren izena daraman protokoloaren eztabaidan parte hartzeko. Protokolo hori Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hitzarmena ezartzeko egin zen. 2000. urtean PNUMAko Administrazio Kontseiluko kide hautatu zuten, eta bere jakituria eta esperientzia erakutsi zituen kargu horretan. 2001. urtean, Nairobin egindako bileran, Nazio Batuen Ingurumen Programaren barruan, Kontseiluak Rosa Elena Simeón Negrín andrea aukeratu zuen presidenteorde, Indonesiako eta Poloniako ordezkariekin batera, eta erredakzio-taldeko buru izan zen.

2002. urtean, Hegoafrikako Garapen Iraunkorrari buruzko Munduko Gailurrean parte hartu zuen, eta bere presentziarekin eta adierazpen egokiekin funtsezko zeregina bete zuen Johannesburgoko Inplementazio Planaren ekarpen garrantzitsuenen arrakasta ziurtatzeko.[10]

2003. urtean, Nazio Batuen Desertifikazioaren eta Lehortearen aurkako Borrokarako Konbentzioaren Aldeen Konferentziaren seigarren bileran, Habanan, hartutako negoziazioetan eta akordioetan berebiziko garrantzia izan zuen.[11]

Bere zuzendaritzapean sortua, Kubako ingurumen-sistema funtsezko balioetan oinarritu zen, eta diseinu- eta garapen-prozesu zehatz baten emaitza izan zen, besteak beste:

• Argi eta garbi egindako politikak eta estrategiak, etengabeko hobekuntzarekin, beharrezko jarraipen-neurriekin;

• Ingurumen-kudeaketa ingurumen-politika ezartzeko eta horri dagozkion neurri espezifikoak aplikatzeko gaitasuntzat hartzea, baliabide naturalez arduratzen diren eta ingurumenaren erabilera arrazionalean eragina duten erakunde eta agentzia guztiekin koordinatuta jarduteko kontzeptuarekin;

• Erregulazio- eta kontrol-sistema bat izatea, bai estatuan, bai tokian-tokian, eta ingurumen-legeria ezartzeko gaitasun aitortua eta gero eta handiagoa izatea;

• Eremu berrietara etengabe hedatzen ari den zerbitzu eta ikerketen sorta bat aurkeztea, nazioarteko ikerketa-erakunde ezagunekin eta ingurumen-prestakuntza eta -azterketako zentro berriekin elkarlanean arituz. Zentro horiek, orain, herrialdeko ia eremu guztietan funtzionatzen dute.

Bere gidaritzapean, ingurumenari buruzko lege marko berri batean, Ingurumen Agentzia baten egituraketan, ingurumen-araudietan, atzerriko inbertsiorako legedian ingurumen-dimentsioa txertatzean eta ingurunea babestuko zuten lizentziak eta baldintzak ezartzean lan egin zen.

Citmaren eginkizun katalizatzaile eta integratzailearen alde egin zuen, Kubako lehen Ingurumen Estrategia prestatzen aritu zen, herrialdeko ingurumen-arazo nagusiak eta horiek lehengoratzeko politika-ekintzak identifikatzera bideratuta, eta Arro Hidrografikoen Batzorde Nazionala sortzen lagundu zuen.[12]

Aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Kubako Errepublikako Lanaren Heroi Nazionala.[10]
  • “Carlos J. Finlay” Ordena.[10]
  • “Lázaro Peña” Ordena.
  • “Mariana Grajales” Ordena.
  • Kubako Iraultzaren XX. urteurreneko Domina.
  • Habanako Unibertsitatearen 250. urteurreneko Domina.
  • Nekazari Txikien Elkarte Nazionalak ematen duen Antero Regalado saria.
  • Marcos Martí saria, Nekazaritza eta Abeltzaintza Sindikatuak emana.
  • D Alfort Unibertsitateko Domina, Frantzia.
  • Txekoslovakiako eta Eslovakiako Merituaren Ordenako Domina.
  • Txekoslovakiako Nekazaritza eta Abeltzaintza Sindikatuaren Domina.
  • Zientziako Langileen Sindikatu Nazionalaren “Juan Tomás Roig” Domina.
  • 2004ko Ingurumeneko Sari Nazionala.[oh 4]
  • Nazio Batuek hil ostean Kubako zientzialari eta ministro ohiari 2006ko Lurraren Txapeldunak saria eman zioten.[oh 5][6]

Oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Nekazaritza eta Abeltzaintzako Osasun Zentro Nazionala (CENSA). Interes ekonomikoko animalia-espezie eta laboreetan gaixotasun exotikoak eta berrogeialdiko gaixotasunak prebenitzeko, diagnostikatzeko eta kontrolatzeko ikerketak egiteko Estatuaren ardura duen erakundea. Instalazioak industria biofarmazeutikoko produktu biologikoen eta sendagaien ebaluazio aurreklinikorako akreditatuta daude. CENSA Kariberako FAOren zentro laguntzaile izendatu dute mugaz gaindiko gaixotasunen arteko borrokan. Goi-mailako Hezkuntza Ministerioari atxikita dago.
  2. ↑ Tabako-orriak hautatzeko eta sailkatzeko prozesua, tamainaren, kolorearen, ehunduraren eta kalitatearen arabera.
  3. ↑ Ingurumena Babesteko eta Baliabide Naturalak Kontserbatzeko Batzorde Nazionala 1976. urtean sortu zen, ingurumena eta herrialdeko baliabide naturalak babesteko helburuarekin. Lotura estua duela garapen ekonomiko eta sozial iraunkorrarekin onartzen du, giza bizitza arrazionalagoa izateko eta egungo eta etorkizuneko belaunaldien biziraupena, ongizatea eta segurtasuna ziurtatzeko.
  4. ↑ Kubako Errepublikako Ingurumen Sari Nazionala Zientzia, Teknologia eta Ingurumen Ministerioak herrialde mailan ematen duen sari nagusia da. Urtero ematen zaie saria merezi duten pertsonei eta erakundeei, horretarako sortutako epaimahai batek proposamenak aztertu ondoren.
  5. ↑ Sariak Rosa Elena doktorearen lana eta "ingurumenarekiko duen pasioa" nabarmendu zituen, "mundu guztiarentzat eredu bikaintzat" jotzen baitira. Bigarren aldiz eman zen sari hori, eta urtero sei ingurumen-aktibista, lider edo erakunde esanguratsu aintzatesten zituen, planetako eskualde kopuru bera ordezkatuz.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Rosa Elena Simeón, viróloga cubana y primera ministra de Ciencia, Tecnología y Medio Ambiente - Mujeres con ciencia» web.archive.org 2024-04-22 (kontsulta data: 2025-02-10).
  2. ↑ «Dra. Rosa Elena Simeón Negrín; viróloga bejucaleña | Mirot Delgado | Medimay» web.archive.org 2024-04-22 (kontsulta data: 2025-02-10).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) Delgado, Rolando Mirot; Benítez, Leinen de la Caridad Cartaya. (2021-07-02). «Dra. Rosa Elena Simeón Negrín; viróloga bejucaleña» Medimay 28 (2): 301–307. ISSN 2520-9078. (kontsulta data: 2025-02-10).
  4. ↑ (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2024-06-17). «Rosa Elena Simeón Negrín, viróloga» Mujeres con ciencia (kontsulta data: 2025-02-12).
  5. ↑ «Rosa Elena Simeón - EcuRed» web.archive.org 2024-04-22 (kontsulta data: 2025-02-10).
  6. ↑ a b c d e f g h i (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2023-02-08). «Rosa Elena Simeón, viróloga cubana y primera ministra de Ciencia, Tecnología y Medio Ambiente» Mujeres con ciencia (kontsulta data: 2025-02-12).
  7. ↑ «Réquiem por una mujer amante a la ciencia» web.archive.org 2024-04-22 (kontsulta data: 2025-02-10).
  8. ↑ a b «ROSA ELENA SIMEÓN NEGRÍN: MUJER, PRESIDENTA, MINISTRA | Álvarez Díaz | Anales de la Academia de Ciencias de Cuba» web.archive.org 2024-08-01 (kontsulta data: 2025-02-10).
  9. ↑ «Dr. Rosa Elena Simeon Negrin | Champions of the Earth» web.archive.org 2023-05-01 (kontsulta data: 2025-02-10).
  10. ↑ a b c «ROSA ELENA SIMEÓN NEGRÍN MUJER, CIENTÍFICA, PRESIDENTA DE LA ACADEMIA, MINISTRA 1943-2004 | Academia de Ciencias de Cuba» www.academiaciencias.cu (kontsulta data: 2025-02-12).
  11. ↑ «Knowledge Hub | Knowledge Hub» web.archive.org 2023-04-03 (kontsulta data: 2025-02-10).
  12. ↑ «Rosa Elena, su querida presencia» web.archive.org 2024-04-25 (kontsulta data: 2025-02-10).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Rosa_Elena_Simeón_Negrín&oldid=10113824"(e)tik eskuratuta