Ruth Gordon

Ruth Gordon
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ruth Gordon Jones
Jaiotza	Quincy (Massachusetts), 1896ko urriaren 30a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Edgartown (Massachusetts), 1985eko abuztuaren 28a (88 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Familia
Ezkontidea(k)	Gregory Kelly (en) (1921 - 1927ko uztailaren 9a); Garson Kanin (1942 - 1985)
Hezkuntza
Heziketa	American Academy of Dramatic Arts 1914) ; Quincy High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	gidoilaria, antzerkigilea, antzerki aktorea, zinema aktorea, telebista-aktorea, idazlea eta aktorea
Jasotako sariak	ikusi Taldeko emakumezko aktore onenaren Oscar Saria (1967) : Rosemary's Baby; Crystal Award (1983) ; Primetime Emmy Award for Outstanding Lead Actress in a Comedy Series (1979) : Taxi (en) ; Golden Globe Award for Best Supporting Actress – Motion Picture (1969) : Rosemary's Baby;

Ruth Gordon Jones (Quincy, Massachusetts, 1896ko urriaren 30a - Edgartown, Massachusetts, 1985eko abuztuaren 28a), estatubatuar aktore eta idazlea izan zen, 1968an Oscar saria irabazi zuena. Rosemary's Baby filmeko bizilagun arduratsua eta Harold and Maude-ko Maude eszentrikoa rolengatik da ezaguna. Antzezle aritzeaz gain, antzerki lanak, gidoiak eta liburu ugari idatzi zituen.

Lehenbiziko urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gordon Quincy-n (Massachusetts) jaio zen.^[1] Annie Ziegler Jones eta Clinton Jones itsas kapitaina izandako kontramaisuaren alaba bakarra zen. Quincy High School-en amaitu aurretik, bere aktore gogokoenei idatzi zien sinatutako argazkia lortzeko. Hazel Dawn-en (Ivan Caryll-en The Pink Lady ekoizpenean ikusi zuen) erantzun pertsonala jaso zuen, eta horrek bultzatu zuen antzezpenera dedikatzera.^[2] Aita lanbide zail batean arrakasta izateko aukerei buruz eszeptikoa zen arren, 400 dolar hartu zituen aurrezkietatik eta bere alaba New Yorkera eraman zuen 1914an, eta bertan American Academy of Dramatic Art-en matrikulatu zuen. 1915ean, Fort Lee-n (New Jersey) filmatutako film isiletan estra gisa aritu zen. Horietako batean, The Whirl of Life (1915) filmean, Vernon eta Irene Castle-ren bizitzetan oinarrituta, Dantzari bat antzeztu zuen.^[3]

1915ean ere Broadwayn debuta egin zuen Peter Panen berriz ematearekin Nibs-en paperean, zeinean Maude Adamsekin batera agertu zen eta Alexander Woollcott kritikari boteretsuaren kritika onak jaso zituen. Woollcott, "beti hain pozik" bezala deskribatu zuena, bere lagun eta aholkulari bihurtuko zen.^[4] 1918an, Gordon Lola Pratt izan zen Broadwayko Booth Tarkingtonen Seventeen filmaren egokitzapenean, Gregory Kelly aktorearekin batera, geroago Frank Craven-en The First Year eta Tarkington-en Clarence and Tweedles filmetan egindako biretan. Kelly bere lehen senarra bihurtu zen 1921ean, baina bihotzeko gaixotasunen ondorioz hil zen 1927an, 36 urte zituela. Broadwayra itzulita, Maxwell Anderson-en Saturday's Children antzezlanean parte hartu zuen, Bobby-ren rol serioa eginez, urte askoan pertsonaia "politak baina tontoak" interpretatu ondoren.^[5]

Gordonek 1930eko hamarkadan jarraitu zuen eszenatokietan lanean, Mattie-ren rolak barne Ethan Frome-n; Margery Pinchwife William Wycherley-ren The Country Wife Berrezarkuntzako komedian, Londresko Old Vic-en eta Broadway-n antzeztua; eta Nora Helmer Henrik Ibsen-en Doll 's House draman, Central City-n (Colorado) eta Broadway-n antzeztua.

Aktore ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gordonek 1930eko hamarkadaren hasieran Metro-Goldwyn-Mayer enpresarekin kontratua sinatu zuen, baina konpainiarentzat ez zuen filmatu Two-Faced Woman (Bi aurpegiko emakumea) filmean Greta Garborekin lan egin zuen arte. Zorte hobea izan zuen Hollywoodeko beste estudio batzuekin, film askotan bigarren mailako paperak antzeztuz, besteak beste, Abe Lincoln in Illinois (Mary Todd Lincoln gisa), Dr. Ehrlich's Magic Bullet (Mrs. Ehrlich gisa) eta Action in the North Atlantic, 1940ko hamarkadaren hasieran. 1940ko hamarkadan Broadwayren emanaldiek Iris-en papera Paul Vincent Carroll-en The Strings, My Lord, Are False filmean eta Natasha-rena Katharine Cornell-en bertsioan eta Guthrie McClintic-rena Anton Chekhov-en The Three Sister lanean, baita bere antzezlanetako rol nagusiak ere, Over Twenty-One eta The Leading Lady .

Gordonek eta orduko Garson Kanin senarrak elkarlanean aritu ziren Katharine Hepburn eta Spencer Tracy Adam's Rib (1949) eta Pat and Mike (The Hottie) (1952) filmen gidoietan. Biak George Cukorrek zuzendu zituen.

Ikusleek ez dakite Hepburn eta Tracyren pantailako harreman mitikoa Gordon eta Kaninen beraren ezkontzaren isla zela. Bi gidoiengatik Oscar sarietarako izendapenak jaso zituzten, baita aurreko izenburu batengatik ere, Double Life (1947), Cukorrek zuzendu zuena.

1953an, The Actress, Gordon-en Years Ago antzezlan autobiografikoaren egokitzapena, Hollywoodeko produkzio garrantzitsu bihurtu zen, Jean Simmons-ek Quincy-ko (Massachusetts) neskatoa antzeztuz, bere aita, itsasontziko kapitaina zena, New Yorkera aktore bihurtzera joaten uzteko konbentzitzen zuena. Gordonek hiru memoria liburuki idatziko zituen 1970eko hamarkadan: "My Side", "Myself Among Others" eta "An Open Book".

Gordonek 1950eko hamarkadan jarraitu zuen antzerki aktore ibilbidearekin, eta 1956an emakumezko aktore onenaren Tony sarirako izendatu zuten Dolly Levi antzezlanagatik Thornton Wilder-en The Matchmaker filmean, Londresen, Edinburgon eta Berlinen ere egin zuen papera.

1966an, Gordon Oscar sarietarako hautagaia izan zen eta bigarren mailako aktore onenaren Urrezko Globoa irabazi zuen Inside Daisy Clover filmean egindako antzezpenagatik, Natalie Wood protagonista zuena. Emakumezko aktore onenaren Oscar saria irabazi zuen Rosemary's Baby filmean egindako lankidetzagatik, Ira Levinen beldurrezko nobelaren moldaketa, Manhattaneko Upper West Side-ko apartamentu eraikin batean gurtza sataniko bati buruzkoa. Filmean Mia Farrow eta John Cassavetes aktoreek antzeztu zuten, eta Roman Polanskik zuzendu zuen. Gordonek beste Urrezko Globo bat ere irabazi zuen Rosemary's Baby pelikulagatik, eta berriro izendatu zuten, 1971n, Harold and Maude klasikoan Mauderen paperagatik (Bud Cort bere maitemindu gisa). Gordonek Emmy bat ere irabazi zuen Taxi sailean gonbidatutako izar gisa egindako emanaldi batengatik, 1978an "Sugar Mama" izeneko atalean, bere pertsonaia Judd Hirsch serieko izarrak antzeztutako taxi gidariaren zerbitzuak eskatzen saiatzen da.

Bere azken paperetako askok, bere fisiko ñimiñoaren (1,55 metroko altuera zuen) ondo-ondoan jartzen zuten bere erakargarritasuna, eta, itxuraz, bere erabaki indartsu, ez konbentzional eta ausartarekin zahartua. 1968ko Oscarra 72 urterekin irabazi ondoren, zineman debuta egin eta mende erdira baino gehiagora, bere estilo imitaezinarekin esan zuen: "Ezin dizuet esan zer nolako balakaria den hau ni bezalako aktore gazte batentzat".

Izan ere, 1970eko eta 1980ko hamarkadetan beste 22 film eta telebistako beste hainbat filmetan parte hartu zuen, besteak beste, Rhoda (Emmyko beste izendapen bat lortu zuen) eta Newhart bezalako saio arrakastatsuak. Artista gonbidatua ere izan zen Columboren azken ataletako batean. Saturday Night Live programako aurkezle zaharrena izatearen bereizgarri nabarmena lortu zuen, telebistako programa desberdinetan emanaldi ugari eskainiz, aurretik gutxik lortu zuten estatusaz gozatuz. Broadwayko azken emanaldia Mrs. Warren gisa izan zen George Bernard Shaw- en Mrs. Warren's Profession antzezlanean, Joseph Papp-ek ekoiztua Vivian Beaumont antzokian 1976an. 1976ko udan, Gordonek bere antzezlanaren protagonista izan zen, Ho! Ho! Ho! Dennisko Cape Playhouse-n, Massachusetts-en.

Rol txikia baina gogoangarria izan zuen Orville Bogasen (Geoffry Lewis) ama gisa Clint Eastwood-en Every Which Way but Loose and Any Which Way You Can (The Big Fight) filmetan.

Bizitza pribatua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gordon Garson Kanin idazlearekin ezkondu zen, 16 urte gazteagoa, 1942an. Ezkontzak iraun zuen 1985ean hil zen arte, Edartown-en, Massachusetts-en, 88 urte zituela iktus baten ondorioz .

Bi ezkontzen artean, seme bat izan zuen, 1929an, Jones Harris izenekoa, Jed Harris Broadwayko ekoizle ospetsuarekin izandako harremanetik sortua.

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oscar Sariak

Urtea	Kategoria	Filma	Emaitza
1968	Emakumezko aktore onenarena	Rosemary's Baby	Irabazlea
1965	Emakumezko aktore onenarena	Inside Daisy Clover	Izendatua
1952	Jatorrizko gidoi onena	Pat and Mike	Izendatua
1950	Jatorrizko gidoi onena	Adam's Rib	Izendatua
1947	Jatorrizko gidoi onena	A Double Life	Izendatua

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Current Biography 1943, pp238-41
↑ Id. at p239
↑ "Ruth Gordon (I)" at imdb.com
↑ Current Biography 1943, p239
↑ Id. at 239

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q232562
Multimedia: Ruth Gordon / Q232562

[1] Current Biography 1943, pp238-41

[2] Id. at p239

[3] "Ruth Gordon (I)" at imdb.com

[4] Current Biography 1943, p239

[5] Id. at 239

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

i e a Taldeko emakumezko aktore onenaren Oscar Saria
1936–1940	Gale Sondergaard (1936) · Alice Brady (1937) · Fay Bainter (1938) · Hattie McDaniel (1939) · Jane Darwell (1940)
1941–1960	Mary Astor (1941) · Teresa Wright (1942) · Katina Paxinou (1943) · Ethel Barrymore (1944) · Anne Revere (1945) · Anne Baxter (1946) · Celeste Holm (1947) · Claire Trevor (1948) · Mercedes McCambridge (1949) · Josephine Hull (1950) · Kim Hunter (1951) · Gloria Grahame (1952) · Donna Reed (1953) · Eva Marie Saint (1954) · Jo Van Fleet (1955) · Dorothy Malone (1956) · Miyoshi Umeki (1957) · Wendy Hiller (1958) · Shelley Winters (1959) · Shirley Jones (1960)
1961–1980	Rita Moreno (1961) · Patty Duke (1962) · Margaret Rutherford (1963) · Lila Kedrova (1964) · Shelley Winters (1965) · Sandy Dennis (1966) · Estelle Parsons (1967) · Ruth Gordon (1968) · Goldie Hawn (1969) · Helen Hayes (1970) · Cloris Leachman (1971) · Eileen Heckart (1972) · Tatum O'Neal (1973) · Ingrid Bergman (1974) · Lee Grant (1975) · Beatrice Straight (1976) · Vanessa Redgrave (1977) · Maggie Smith (1978) · Meryl Streep (1979) · Mary Steenburgen (1980)
1981–2000	Maureen Stapleton (1981) · Jessica Lange (1982) · Linda Hunt (1983) · Peggy Ashcroft (1984) · Anjelica Huston (1985) · Dianne Wiest (1986) · Olympia Dukakis (1987) · Geena Davis (1988) · Brenda Fricker (1989) · Whoopi Goldberg (1990) · Mercedes Ruehl (1991) · Marisa Tomei (1992) · Anna Paquin (1993) · Dianne Wiest (1994) · Mira Sorvino (1995) · Juliette Binoche (1996) · Kim Basinger (1997) · Judi Dench (1998) · Angelina Jolie (1999) · Marcia Gay Harden (2000)
2001–gaur egun	Jennifer Connelly (2001) · Catherine Zeta-Jones (2002) · Renée Zellweger (2003) · Cate Blanchett (2004) · Rachel Weisz (2005) · Jennifer Hudson (2006) · Tilda Swinton (2007) · Penélope Cruz (2008) · Mo'Nique (2009) · Melissa Leo (2010) · Octavia Spencer (2011) · Anne Hathaway (2012) · Lupita Nyong'o (2013) · Patricia Arquette (2014) · Alicia Vikander (2015) · Viola Davis (2016) · Allison Janney (2017) · Regina King (2018) · Laura Dern (2019) · Youn Yuh-jung (2020) . Ariana DeBose (2021) . Jamie Lee Curtis (2022) . Da'Vine Joy Randolph (2023)