Ruth Shady
| Ruth Shady | |
|---|---|
.JPG) (2014) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Callao, 1946ko abenduaren 29a (78 urte) |
| Herrialdea |  Peru |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Institución Educativa Juana Alarco de Dammert (en)  National University of San Marcos (en) : hezkuntza |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | antropologoa, arkeologoa eta unibertsitateko irakaslea |
| Enplegatzailea(k) | National University of San Marcos (en) (1967ko uztailaren 1a - |
| Jasotako sariak | |
  | |
.svg){kind=small}
Ruth Martha Shady Solís (Callao, 1946ko abenduaren 29a) perutar antropologo, arkeologo eta hezitzailea da, Caraleko gune arkeologikoaren birbalorizazio- eta datazio-lanagatik ezaguna.[1][2][3] San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusiko Gizarte Zientzien Fakultatean irakasle lanetan ere aritzen da.[4]
Biografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Prestakuntza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ruthen gurasoak izan ziren arkeologo izatera eraman zuen eragin iturri nagusia. Bere aita, Gerardo Hirsh, bere izena Heinz Shedyra aldatu zuen Europa astintzen ari zen Bigarren Mundu Gerratik ihes egiteko, Perura iritsi zen 20 urterekin, eta han bere ama, Rosa Solís Pita, ezagutu zuen. Amaren herrialdean iraganean bizi izan ziren antzinako kulturak eragin handia bihurtu ziren aitarentzat.[4]
Haurra zenean, gurasoek Peru zaharraren historia kontatzen zuten arkeologia-liburuak oparitzen zizkieten berari eta anaiei. Une horretatik aurrera, arkeologiarekiko interesa handituz joan zen. Bigarren mailako ikasketak GUE Juana Alarco de Dammerten egin zituen. 1964an sartu zen San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusian, eta Hezkuntza karreran lizentziatu zen.[4] Ondoren doktorego ikasketak egin zituen Antropologia eta Arkeologia programetan.[5] Espezializazio ikasketak egin ditu Estatu Batuetan eta Frantzian.[1]
Ibilbidea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1975etik 1984ra, Ruth ikerketa-buru izan zen Peruko Arkeologia, Antropologia eta Historiako Museo Nazionalean, eta erakunde horretako zuzendari izan zen 1984an.[1] Bere ibilbide profesionalean zehar, ikerketa arkeologikoko hainbat proiektu zuzendu ditu Peruko kostaldean, mendilerroan eta oihanean, erakunde soziopolitiko konplexuen garapenaren azterketari enfasia emanez. Hainbat ikerketa egin ditu Végueta (Huaura), Maranga (Lima); Pacopampa eta Chota (Cajamarca); Bagua (Amazonas). Azken hauek Hermilio Rosas LaNoire arkeologoarekin batera.[4]
San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusiko Arkeologia Eskola Akademiko Profesionaleko zuzendaria eta Dumbarton Oakseko (Washington) ikerketa-bekaduna izan da 1992-1993 urteetan. Unibertsitateko ikerkuntzaz eta irakaskuntzaz gain, San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusiko Arkeologia eta Antropologia Museoa zuzentzen aritu da 1997-2002 urteen artean. Bertan, zientzia zabaltzeko programak bultzatu zituen erakusketa, hitzaldi eta argitalpenen bidez. Peruko Arkeologoen Elkargo Profesionaleko dekanoa izan zen 2006-2007 aldian. San Markoseko Unibertsitate Nazional Nagusiko Andeetako Arkeologia Maisutzaren koordinatzailea izan zen 1999tik 2007ra, eta 2010ean. Peruko Monumentu eta Lekuen Nazioarteko Kontseiluko presidentea izan zen 2006 eta 2012 artean.[4]
1994an Caral Proiektu Arkeologikoa sortu zuen, Caral-Supen (garai hartan Chupacigarro bezala ezaguna) ikerketa hasi zuena.[1][6] 2003az geroztik, Karal-Supe Arkeologia Proiektu Berezia zuzentzen du, Estatu pristinoaren, hiri-bizimoduen eta zibilizazioaren eraketaren ebidentziak dituen leku garrantzitsu hori ikertu, kontserbatu eta balioesteko. Horren bitartez, bere taldeak zibilizazio horren 25 kokaleku aurkitu ditu.[4] Egiten ari den lanaren ezaugarri nagusiak honako hauek dira: diziplina anitzeko hurbilketa eta ondare arkeologikoak inguruko egungo populazioekin duen lotura; ekoizpen zientifikoa eta erantzukizun soziala duten proiektuak gauzatzea.
Peruko zein atzerriko liburu eta aldizkarietan argitaratutako artikulu ugariren egilea da.
Lanak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Bagua: del periodo formativo en la cuenca inferior del río Utcubamba (1971)
- Intensificación de los contactos entre sociedades andinas como preludio al movimiento Huari del Horizonte medio (1981)
- La cultura Nievería y la interacción social en el mundo andino en la época Huari (1982)
- La interacción regional durante la época Huari (1988)
- Sociedades del nororiente peruano durante el formativo (1992)
- La ciudad sagrada de Caral-Supe en los albores de la civilización en el Perú (1997)
- La ciudad sagrada de Caral-Supe
- La organización de la civilización andina y la formación del Estado prístino en el Arcaico Tardío (2003)
- Caral, la ciudad del fuego sagrado (2004)
- La civilización de Caral-Supe: 5000 años de identidad cultural en el Perú (2005)
- La ciudad sagrada de Caral: símbolo cultural del Perú (2006)
- «Caral-Supe and the North-Central Area of Peru: The History of Maize in the Land Where Civilization Came into Being», en el libro Histories of Maize (2006)
- «America’s First City? The Case of Late Archaic Caral», en la revista Andean Archaeology III (2006)
- La tierra sagrada de Caral-Supe (2007)
Sariak eta aintzatespenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- 2007ko Campodónico Saria, Jarduera Profesional Nabarmenaren kategorian.[7]
- Emakumezko Zientzialarien L 'Oreal-UNESCO Saria Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Teknologikoaren Kontseilu Nazionalaren (Concytec) 2018ko Sari Nazionala.[8][9]
- BBCk "100 emakume eraginkorren eta inspiratzaileenetako" bat dela aitortu du 2020an.[10][11]
- Merezimenduaren Ordena jaso du Zerbitzu Goraipatuengatik (Peru).[4]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b c d Txantiloi:Es-pe «Ruth Martha Shady Solís - DIRECTORA DE LA UNIDAD EJECUTORA 003 DEL MINISTERIO DE CULTURA» www.gob.pe (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ (Ingelesez) «Digs & Discoveries - A Life Story - Archaeology Magazine - July/August 2016» Archaeology Magazine (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ (Ingelesez) Yuhas, Alan. (2016-04-23). «Discovery of 4,500-year-old female mummy sheds light on ancient Peru» The Guardian ISSN 0261-3077. (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ a b c d e f g (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2021-01-28). «Ruth Shady (1946) y el descubrimiento de la Civilización Caral, la más antigua de América» Mujeres con ciencia (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ «Directorio de Recursos Humanos afines a la CTI» web.archive.org 2019-03-27 (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ «PERU 21/ Los 21 del 2004 / Martes, 21 de Diciembre de 2004» web.archive.org 2005-02-13 (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ «Ruth Shady e Instituto de Salud del Niño obtienen Premios Campodónico…» archive.ph 2012-12-21 (kontsulta data: 2025-04-14).
- ↑ (Gaztelaniaz) PERÚ, Empresa Peruana de Servicios Editoriales S. A. EDITORA. (2019-02-19). «Ruth Shady y Luz María Paucar ganan premio “Por las Mujeres en la Ciencia 2018”» andina.pe (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ Txantiloi:Es-pe «RUTH SHADY, GANADORA DEL PREMIO NACIONAL “POR LAS MUJERES EN LA CIENCIA” DEL CONCYTEC» www.gob.pe (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ (Gaztelaniaz) LR, Sociedad. (2020-11-24). «Ruth Shady: conoce a una de las 100 mujeres más influyentes del mundo» larepublica.pe (kontsulta data: 2025-04-15).
- ↑ (Ingelesez) BBC 100 Women 2020: Who is on the list this year?. 2020-11-23 (kontsulta data: 2025-04-15).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Ruth Shady - Jonathan Haas eta Winifred Creamer-i gutun irekia
- CaralPeru.gob.pe
- La ciudad sagrada de Caral-Supe en los albores de la civilización en el Perú
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q435197
Multimedia: Ruth Shady / Q435197