Salamanca
- Artikulu hau Espainiako hiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Salamanca (argipena)».
Salamanca Salamanca | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Espainiako udalerria | |||||||||||
![]() | |||||||||||
| |||||||||||
Administrazioa | |||||||||||
Estatu burujabe | ![]() | ||||||||||
Autonomia | ![]() | ||||||||||
Probintzia | ![]() | ||||||||||
Alkatea | Carlos Manuel García Carbayo (en) ![]() | ||||||||||
Izen ofiziala | Salamanca | ||||||||||
Jatorrizko izena | Salamanca | ||||||||||
Posta kodea | 37001–37009 | ||||||||||
INEk ezarritako kodea | 37274 | ||||||||||
Herriburua | Salamanca City (en) ![]() | ||||||||||
Geografia | |||||||||||
Koordenatuak | 40°57′54″N 5°39′51″W / 40.965°N 5.6642°W40°57′54″N 5°39′51″W / 40.965°N 5.6642°W | ||||||||||
![]() | |||||||||||
![]() | |||||||||||
Azalera | 29.8 km² | ||||||||||
Altuera | 802 m | ||||||||||
Mugakideak | Santa Marta de Tormes, Carbajosa de la Sagrada, Arapiles, Aldeatejada, Carrascal de Barregas, Doñinos de Salamanca, Villamayor, Villares de la Reina eta Cabrerizos | ||||||||||
Demografia | |||||||||||
Biztanleria | 142.412 (2022)![]() | ||||||||||
| |||||||||||
Dentsitatea | 4.778,93 bizt/km² | ||||||||||
Informazio gehigarria | |||||||||||
Telefono aurrizkia | 923 | ||||||||||
Ordu eremua | UTC+01:00 | ||||||||||
Hiri senidetuak | Coimbra, Nimes, Würzburg, Brujas, Buenos Aires eta Las Palmas Kanaria Handikoa | ||||||||||
Matrikula | SA | ||||||||||
salamanca.es |
Salamanca[1] izen bereko probintziako hiriburua da, Gaztela eta Leongo autonomia-erkidegoaren hego-mendebaldean kokatutakoa. Tormes ibaiaren ertzean dago eraikita, eta 153.472 biztanle zituen 2011an. Erkidego osoko hirugarren udalerririk populatuena da, Valladolid eta Burgos ostean.
Bi alde bereizten dira Salamancako hirian: 1936tik aurrera eraiki zen hiria, batetik, eta Erdi Arokoa, bestetik. Monumentuei dagokienez, multzo nabarmena dago hirigunean.
Ondarea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Monumentu aipagarriak dira XII. mendeko katedral zahar erromanikoa, XVI-XVIII. mendeetako katedral berria —molde gotiko, errenazentista eta barrokoan egina—, XV-XVI. mendeetako San Esteban eliza domingotarra, XVI. mendeko unibertsitateko eskolak, XVIII. mendeko plaza nagusia eta XVI-XVIII. mendeetako eliza eta jauregi ugari. 1988an, gizateriaren ondare izendatu zuen UNESCOk.
Bestela, bertako Aste Santua deklaratu dute nazioarteko interes turistikodun jaia.
Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]
![]() ![]() | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 18.0 | 22.5 | 24.7 | 29.8 | 34.7 | 37.0 | 39.8 | 39.6 | 37.5 | 30.6 | 24.5 | 18.5 | ' |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 7.9 | 10.8 | 14.0 | 15.7 | 19.7 | 25.2 | 29.3 | 28.7 | 24.5 | 18.2 | 12.4 | 8.8 | 17.9 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -0.7 | 0.3 | 1.4 | 3.5 | 7.0 | 10.5 | 12.8 | 12.4 | 9.0 | 6.1 | 2.2 | 0.7 | 5.5 |
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -13.4 | -10.5 | -8.2 | -5.0 | -1.4 | 3.0 | 5.8 | 4.5 | 1.4 | -4.8 | -7.6 | -9.6 | ' |
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 6 | 6 | 5 | 7 | 8 | 5 | 3 | 2 | 4 | 7 | 7 | 7 | 66 |
Iturria: AEMET [2] |
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kartagotarrek sortu zuten Elmantica eta Salmantica hiri zaharra. Anibalek konkistatu zuen K.a. 220. urtean, eta oso komunikabide garrantzitsua izan zen erromatarren garaian. Musulmanek hartu zuten hiria VIII mendearen hasieran. Hurrengo urteetan gainbehera nabarmena izan zuen, musulmanen eta kristauen arteko gerrak zirela eta.
Alfontso VI.ak bere suhi Raimundo Burgundiakoari agindu zion hiria berriro eraiki zezan. Alfontso IX.ak unibertsitatea sortu zuen 1200ean, Alfontso X.aren garaian Europa guztian zehar ospe eta sona handia izan zuen ikastetxea, hain zuzen. 1520an, komunitateen arteko gerra zela eta, herri osoa matxinatu zen Salamancan, eta nobleak eta lur-jabe handiak kanpora egotzi zituzten.
XVI, XVII eta XVIII. mendeetan, gainbehera etorri zen hiriko ekonomia, larrugintza eta ehungintza desagertu ziren, eta izugarri murriztu zen biztanle-kopurua.
Napoleonen armadaren mende egon zen 1808tik 1812ra.
1936ko Gerra Zibilean, Francoren armadaren alde agertu zen hiria hasieratik, eta gobernu-egoitza izan zen.
Unibertsitatea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Salamancako Unibertsitatea 1218an sortu zuten, eta Europako zaharrenetako bat da.
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Errepide eta burdinbideen gune garrantzitsua da. Nekazaritza-produktuen merkataritza, industria (tresneria mekanikoa, metalurgia, kimika-industria, janari-industria, ehungintza) eta turismoa dira ekonomia-jarduera nagusiak.
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2012/1/9 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. 32. araua: Espainiako erresumako autonomia-erkidegoen, probintzien eta probintzia-hiriburuen izenak. (Noiz kontsultatua: 2012-5-26).
- ↑ Agencia Española de Meteorología. Monthly Averages for Salamanca, Spain. .
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- (Gaztelaniaz) Salamancako Udalaren webgunea
![]() |
Artikulu hau Gaztela eta Leongo geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |
![]() |
Europako kultura-hiriburuak | ![]() |
---|---|---|
1985 Atenas • 1986 Florentzia • 1987 Amsterdam • 1988 Mendebaldeko Berlin • 1989 Paris • 1990 Glasgow • 1991 Dublin • 1992 Madril • 1993 Anberes • 1994 Lisboa • 1995 Luxenburgo hiria • 1996 Kopenhage • 1997 Tesalonika • 1998 Stockholm • 1999 Weimar • 2000 Reykjavik • Bergen • Helsinki • Brusela • Praga • Krakovia • Santiago de Compostela • Avignon • Bolonia • 2001 Rotterdam • Porto • 2002 Brujas • Salamanca • 2003 Graz • 2004 Genova • Lille • 2005 Cork • 2006 Patras • 2007 Luxenburgo hiria eta Eskualde Handia • Sibiu • 2008 Liverpool • Stavanger • 2009 Linz • Vilnius • 2010 Essen • Istanbul • Pécs • 2011 Turku • Tallinn • 2012 Maribor • Guimarães • 2013 Košice • Marseilla • 2014 Umeå • Riga • 2015 Mons • Plzeň/Pilsen • 2016 Donostia • Wrocław • 2017 Aarhus • Pafos • 2018 Leeuwarden • Valletta • 2019 Matera • Plovdiv 2020-2021eko apirila Rijeka • Galway • 2022 Kaunas • Esch-sur-Alzette • Novi Sad • 2023 Veszprém • Timișoara • Eleusis • 2024 Tartu • Bad Ischl • Bodø 2025 Chemnitz |