Samuel ha-Levi sinagoga

Samuel ha-Levi sinagoga
	Sinagoga del Tránsito; Iglesia de San Benito; Sinagoga Samuel ha-Leví; Esnoga de Samuel haLeví
	Kultura ondasuna
	Historic City of Toledo
	Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Gaztela-Mantxa
Probintzia	Toledoko probintzia
Udalerria	Toledo
Koordenatuak	39°51′21″N 4°01′46″W / 39.85572°N 4.02944°W
Historia eta erabilera
Irekiera	1357
Erlijioa	judaismoa; katolizismoa
Erabilera	Parrokia eliza; sinagoga; esnoga (en)
Erabiltzailea	Museo Sefardí (en)
Arkitektura
Estiloa	Mudejar artea
Ondarea
BIC	RI-51-0000017
	Webgune ofiziala

Samuel ha-Levi sinagoga, baita ere Tránsitoko sinagoga Espainiako Toledo hirian dagoen XIV. mendeko eraikina da. Izena bere lanetan lagundu zuen Samuel ha-Levi mezenastik dator. Eraikuntza Petri I.a Gaztelakoa (1334-1369) León eta Gaztelako erregea zenean burutu zen. Sinagoga mudejar estiloan egina dago. Penintsulan sinagoga historikoen artean hau da hobeto kontserbatu dena.^[1]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sinagoga hau 1357 eta 1363 artean judutegian eraiki zen; eraikinean berean agertzen diren idazkunek horrela ziurtatzen dute. Aurretik, toki berean, Hamman de Zeit bainuak zeuden. Sinagoga Samuel ha-Levíren agindupean egin zen; ondoan, Mikvea eraiki zuen, gainera. Samuel ha-Leví judu-komunitatearen partaide garrantzitsua zen, Petri I.a Gaztelakoaren garaian GaztelaErresumaren aholkulari baitzen. Alfontso X.a Gaztelakoaren Siete Partidas legedi liburuan sinagogak eraikitzea debekatuta zegoen baina, Koroak horrela onartuta, salbuespenak onartzen ziren. Eta horrela egin zen Toledokoa, erregearen baimenarekin zeinek horrela Henrike II.a Gaztelakoarekin izandako lehian, Toledoko juduek hiria bere eskuetara igarotzeko egindako zerbitzuak eskertzen baitzituen. Urte horietan Toledoko aljama Gaztelako garrantzitsuena bihurtu zen.

1492an, juduak, Granadako ediktuaz, Gaztela eta Aragoitik kanporatuak izan ziren. Orduan, judutegia aitoren semeek okupatu zuten eta Errege-erregina Katolikoek sinagogaren ingurua Calatravako Ordenari eman zioten; hauek San Benito priore barrutia ezarri zuten eta sinagoga Ordenaren eliza bihurtu zuten.

XVII. mendean, herritarren artean San Benito eliza "Transitoarena" bezala ezaguna egin zen. Izen berria ulertzeko Ordenaren zaldun batek Juan Correa de Vivar margolariari enkargatu zion lanatik dator, Gure Andre Mariaren igarotzea alegia. Margolan hori plateresko estiloko aldare batean kokatu zen.

XIX. mende arte eliza orden militarren eskuetan egon zen. Dokumentuetan "San Benito baseliza" gisa aipatzen zaio eta erabat utzita dagoela esaten da. 1835eko desamortizazioarekin eragin zion eta 1877an Alfontso XII.a Borboikoa erregeak, San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiaren oniritziarekin, Monumentu Nazionala izendatu zuen.

1964an sinagoga Sefardi museoaren egoitza izateko aukeratu zuten eta horrela dago daur egun. Museoa 1971ko ekainaren 13an ireki zen.^[2]

Eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tenpluaren neurriak hauek dira: 23 metro luzera, 9,5 zabalera eta 17 garaiera. Saloin erako oinplanoa eta bi solairu ditu. Behekoan saloi laukidun bat dago; hau da erritoen espazioa. Goian, emakumeak kokatzen ziren eta oraindik habeak ikus daitezke. Emakumeak gizonengandik bereizita jartzen ziren eta xaretaz ezkutuak. Kanpotik eliza baten itxura du.