Sand Creekeko sarraskia

Sand Creekeko sarraskia
Mota	sarraski
Honen parte da	Colorado War (en)
Data	1864ko azaroaren 29a
Kokaleku	Sand Creek Massacre National Historic Site
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak

Sand Creek-eko sarraskia AEBetako armadak Sand Creeken 1864ko azaroaren 29an, Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibilaren garaian, Txeiene eta Arapaho herrien aurka egin zuen sarraskia izan zen.

Sarraskia John M. Chivington jeneralaren agindupean egin zen, Sand Creeken, Colorado eskualdean. Jatorrizko herri horietako kideak bilkura baketsua ari ziren egiten, soldadu estatubatuarrek eraso egin zietenean. Armarik gabeko 200 pertsona inguru mutilatu eta hil zituzten, horietatik bi heren inguru haur eta emakumeak. Coloradoko jatorrizko herrien lurrak erosi eta erreserbetara bidali zituztenean hasi ziren gatazkak, eta sarraskiak Txeiene tribuen botere egitura deuseztatu zuen.

Gertakariak

Egun hartako goizean, hainbat buruzagi kanpatu zuten Big Sandy Creeken (erreka hondartsu handia), Fort Lyon gotorlekutik 40 bat kilometrora.

Kolono amerikarraren mendebaldeko hedapenak hainbat urtez asaldatuta egon ondoren, Cheyenne eta Arapaho herriek asko sufritu zuten ehiza-eremu murritzengatik. Fort Laramieko Tratatuak Lautada Handietan bertako amerikarrek zenbat lur izango zuten mugatzeko prozesua hasi zuen. Arapahoko eta Cheyenne-ko Hareazko Erreka Handiaren kanpamendua zen, belaunaldi askotan lautadetan bizi izan ziren kolono militar amerikarren eta tribuen artean bakea aurkitzea espero zuena.

Coloradoko Lurraldeko gobernadore John Evansek 1864ko udaren hasieran bidalitako aldarrikapen batek agindu zien Cheyenne eta Arapahoko indiar "adiskidetsu" guztiei Lyongo gotorlekura joateko, hornigaiak hartzera eta segurtasuna aurkitzera. Baina horrek gatazka zuzena sortzen zuen Coloradoko Lurraldeko gotorleku guztietan, militarrek jasota zituzten aginduekin, haiek, gotorleku batera hurbiltzen zen edozein amerindiar tiro egin eta hil behar baitzuten. Aldarrikapenari erantzunez, Teontzi Beltz txeiene buruzagiak bakea negoziatzeko urratsak eman zituen, eta Fort Lyongo gotorlekuko Wynkoop estatubatuar maiorrarekin harremanetan jarri zen. Teontzi Beltz buruzagiaren itxaropena zen, bake honek arrakasta izanez gero, bera eta bere jendea beste behin ere libre biziko zirela. Baina bake hori lortu arte, Teontzi Beltz buruzagia beldur zen bere jendeagatik, Ameriketako Estatu Batuetako militarren indarkeriaren estrategia jarraitzen baitzuten.

Edward Wynkoopek ahalegin handiak egin zituen arren, Evans gobernadoreak eta John Chivington koronelak ez zuten Teontzi Beltzekin bakea negoziatu. Wynkooperi Arapaho eta Txeiene non geratu behar zuten agindu zioten, negoziazioekin jarraitu ahal izan arte, eta lekua, hain zuzen, Lyongo gotorlekutik gertu zegoen. AEBetako militarren aginduetara, Teontzi Beltz buruzagiak 750 txeiene eta Arapaho inguru, Big Sandy errekaren bihurgune batean kokatu zituen. Emakumeek, haurrek eta zaharrek osatua, kanpamendua prest zegoen Fort Lyonera joateko, bertan, AEBetako militarren segurtasuna eta hornikuntza aurkituko zutelakoan.

Azaroa zen, negua beraz, hurbil eta eskualde hartan, dagoeneko hotz egiten zuen. Coloradoko Infanteriako Boluntarioen 1. Erregimentuko (AEB) eta Coloradoko Zalditeriako Boluntarioen 3. Erregimentuko (AEB) elementuak Txeiene eta Arapahoen kanpamentutik hego-mendebaldera iritsi ziren goizez, eta 6: 30ak aldera, soldaduek tiro egiten hasi ziren Arapaho eta Txeiene zibilen denden aurka. Zortzi ordutan, tropa kolonialek 230 pertsona inguru hil zituzten, gehienak emakumeak, haurrak eta adinekoak. Arratsaldean eta hurrengo egunean, soldaduak landan zehar ibili ziren, abenduaren 1ean alde egin baino lehen, hildakoen gorpuetan izugarrikeriak eginez. Azaroaren 29ko basakeriaz geroztik, Sand Creekekok sarraskiak Estatu Batuetako historiako gertakari eztabaidatuenetako bat izaten jarraitzen du, tragedia bat bere garai eta tokiaren isla. Sarraskia Gerra Zibilak larriagotutako gertakari eta arazoen zurrunbiloan zegoen.

2000. urtean, Silas Soule kapitainaren eta Joseph Cramer tenientearen gutunen kopiak aurkitu zituzten Denverren. Gutun horiek sarraskiaren berri bertatik bertara ematen dutenez, agerian uzten dute soldaduetako batzuek inguruan zuten basakeriaren aurkako erresistentzia egin zutela, arrazoi moralengatik. Lehen mailako iturri gisa, gutun horiek asko erakusten dute Sand Creekeko ankerkeriei buruz, eta, aldi berean, erakusten dute nola ehun gizon zeuden aginduei aurre egiten.

Ondorioak AEBko politikan indiarrekiko

Gertatutakoa eskandalu nazional bihurtu zen, eta herritar eta nazio indiar askoren gogoak areagotu zituen, horietako askok gerrara jo baitzuten behin betiko, «arazo zuriari» aurre egiteko. Horrek guztiak katalizatzaile gisa balio izan zuen Kongresuak bake-politikak proposatzeko beharra serioago har zezan, eta, beraz, 1867ko uztailaren 20an Indiako Gaietarako Bake Batzordea (The Indian Peace Commission of 1867-1868) sortzeko baimena eman zuen. Batzordea organo aholkulari iraunkorra zen eta indigenekin lotutako gaiak gainbegiratzeko eta gerra berriak ez pizteko ardura izango zuen, baina bi urte besterik ez zuen iraungo.

Hurrengo urteetan, 1868 eta 1883 artean, William Tecumseh Sherman eta Philip Sheridan jeneralen eta partzialki, Ulysses S. Grant presidentearen agindupean, zibilen aurkako sarraskiek eta gerlarien aurkako gudek jarraitu zuten.

Kanpo estekak

• Sand Creek Massacre National Historic Site. The Conservation Fund

• Datuak: Q2164344
• Multimedia: Sand Creek Massacre / Q2164344