Saroi

Zizurkilgo Selako gaineko saroiko artamugarria. Gainean 6 zati banatzen dituzten 3 marra ditu zizelkatuta.^[1]

Saroi zelaia edo bazka lekua ondoan duen borda da^[2]. Saroia biribilean mugatutako lurra da, erdian harri bat duena^[3] (haustarri deitua), eta artaldearen babeslekua izaten zen. Udan saroi garaienetara igotzen ziren artaldeak. Neguan, berriz, saroi babestuen eta handienetara joaten ziren. Lurraldea antolatzeko sistema zaharrenetakoa izan zen.^[4]

Jatorriz, saroiak auzotar guztienak ziren, baina denbora aurrera joan ahala, norbanakoen jabetza bilakatu ziren^[3].

Itxura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zerutik ikusita oraindik-orain posible da saroiak ikustea: zirkuluak dira. Erdian mugarri batek beste lau puntu kardinaletan markatzen zuten saroiaren mugak. Denborarekin, askotan, saroietan baserriak sortu ziren.

Sinonimoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Saroiek izen desberdinak izan dituzte lurraldez lurralde:^[5]

Saroi esaten zaie Gipuzkoan^[6] eta Nafarroan
Korta edo kortabaso Bizkaian eta Araban

Azkonarzuloeta kortabasoko mugarria Sollube mendian Arrietan.
Ola Zuberoan
Seles izena ere erabiltzen da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Idatzizko historia abiatu zenetik dago horien testigantza. Luis Mari Zaldua Etxabe Euskal Filologian doktoreak hogei urte daramatza Hego Euskal Herriko saroiak ikertzen, eta 2.000 inguru dauzka dokumentatuta. XI. mendeko garaian kokatu du bere burua: «Erdi Aro berantiarreko lehen gizaldietako ekonomia, neurri handi batean, abeltzaintzan oinarritzen zen; batez ere, behien zaintzan. Jarduera horretarako saroiak sistemaren oinarriak ziren». Orreagako, Iruñeko eta Ziortzako monasterioek azienda handiak zituzten, eta horiek bazka zezaten saroi ugari zeuzkaten euren jabetzan.