Edukira joan

Sayyida al-Hurra

Wikipedia, Entziklopedia askea
Sayyida al-Hurra

gobernadore

1515 - 1542

Tetuan

Bizitza
JaiotzaXauen, 1485 (egutegi gregorianoa)
Herrialdea Maroko
Lehen hizkuntzaarabiera
HeriotzaXauen, 1561 (75/76 urte)
Familia
AitaAli ibn Rashid al-Alami
Ezkontidea(k)Abu al-Abbas Ahmad ibn Muhammad (en) Itzuli
Hezkuntza
Hizkuntzakarabiera
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria, sultana (en) Itzuli eta kortsarioa

Sayyida al-Hurra, Sitt al-Rāshid, ʿĀʾisha (o Fāṭima) bint Banī Rāshid, al-Manẓarī, al-Waṭṭāsī edo Sitt al-Hurra izenez ere ezaguna (arabieraz: السيدة الحرة‎, al- Hurra, euskaraz: «Andre Librea»; Xauen, Maroko, 1485 – Ibidem, 1561), politikaria, sultana izan zen, 1512 eta 1542 urteen artean Tetuan (Maroko) hiria gobernatu zuena. Aro Modernoan mendebaldeko mundu islamiarreko emakumezko figura garrantzitsuenetakotzat jotzen da.[1][2][3][4][5][6]

Al-Sarrida al Hurra hitzaren erabilera noblezia titulu moduko bat da, islamean eragin politikoa modu aske eta independentean gauzatu zuten emakumeak aipatzeko.[7]

Bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Retrato de Sayyida al-Hurra
Sayyida al-Hurraren erretratua.

Sayyida al-Hurra, zeinaren bataio-izena ezezaguna den, 1485 inguruan jaio zen, Ali ibn Rashid jerife mulayaren eta Zuhra Fernándezen alaba, Vejer de la Frontera herriko mudejarra (edo beharbada Elxekoa edo "fedeukatzaile", sasoi hartan islamera bihurtutako kristauei deitzen zitzaien bezala). Aita Xauen hiriburu zuen lurralde txiki bateko gobernaria zen, Fez-eko sultan watasiden dinastiaren erdi independentea. Sayyida al-Hurrak neba bat zuen, Mulay Ibrahim, bere aitaren ondorengoa eta sultanaren balioduna izan zena. Al-Hurraren heziketari zegokionez, marokoar iturrien arabera, dama noblea zenez, jeke-irakaskuntza jarraituko zuen, horien artean Abdallah al-Ghazwani famatua egongo zelarik.

Ibilbidea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1.ezkontza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ia nerabea zela, 1500. urte inguruan, Ali al-Mandrirekin ezkondu zen, Sidi Mandri izenez ezagunagoa, Granadako jeneral erbesteratua, Tetuan hiriko gobernadorea, eta, eskualdeko gainerako herriak bezala, Granadako errefuxiatu ugari hartu zituen, Gaztelako tropen aurrerapenetik ihesi. Al-Mandri Boabdilekin leiala zen 'abencerrajea' izan zen, Píñarko alkaidaren buru egon zena, baina Lucenako Guduan Errege Katolikoen aurkako porrotaren ostean erbesteratzea erabaki zuena. Itxuraz, Magreb ingurura heltzean baimena eskatu zion Xauengo buruzagiari, hau da, Ali ibn Rashidi, Tetuanen kokatzeko eta gero bere aitaginarreba izan zenak urte batzuk lehenago egindako eredu politikoa errepikatzeko.[8] Leon Afrikarra izeneko bidaiariak Al-Mandrik Tetuanen egin zuen lana deskribatu zuen, eta Granadako Lorea deitu zion. Hispaniak Tetuanen zuen presentzia bereziki garrantzitsua zen, errefuxiatu horiek hiria berreraiki eta birpopulatu baitzuten, ia abandonatua izan zena urte batzuk lehenago Henrike III.a Gaztelakoak suntsitu ostean. Baliteke, era berean, Tetuango hiri-suntsipena urte batzuk lehenago jazo izana, 1437 inguruan, Ceutako kapitain lusitaniar arduradun Pedro de Menesesen enpresarekin, bere semearen kargura espedizio bat bidalita.[9]

Sultan lana
[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sayyida al-Hurrak eragin handia izan zuen senarraren gobernuan, eta une jakin batetik aurrera bere gain hartu zituen haren eginkizunak, Al-Mandrik, bere emaztea baino hogeita hamar edo berrogei urte zaharragoak, gaixotasun luzea izan baitzuen gerrako zaurien ondorioz. Biek sostengatu eta finantzatu zuten Korsikako nabigazioa Martileko portuan zehar, eta jarduera horretan errefuxiatu hispano asko aritu ziren, bai Tetuanen, bai beste leku batzuetan (Saleko Errepublika adibide nabarmena da). Korsikarra etengabeko mehatxua zen Tetuanerako, Gaztelako Henrike III.a erregeak jada suntsitua, eta Sayyida al-Hurrari etsaitasun ugari sortu zizkion, hala nola Ceutako Kapitaina, Alfontso Noroñakoa eta Bastiao de Vargas, Portugalgo erregearen agentea, bere senarra hil ostean ordezkatu zuenean. Sayyida, bere hiria babesteko asmoz, Mediterraneo ekialdeko muturrera ere heldu zen, Barbarroja kortsario turkiarrarekin harremanetan jarrita, azken horrek flota bat presta ziezaion, mehatxuen aurrean kosten alde banatan egoteko.[10]

Chauen hiria gaur egun, Perla Urdina ere deitua

1539an hil zen Ibrahim, bere neba eta babeslea, Xauengo sultanaren eta gobernadorearen balioduna, eta hurrengo urtean hil zen Sidi Mandri, eta ondorioz Sayyida al-Hurrak hartu zuen ordura arte bere senarraren izenean betetzen zuen gobernuaren ardura. Hala ere, bere egoera ahula zen: senarra hilda eta bere babeslea ere hilda, etsaien menpe geratzen zen Tetuanen barruan zein kanpoan. Bere neba Muhammad, Ibrahimen lekua hartu zuena Xauengo gobernuan eta Tetuanen interes espantsionistak zituena, eta bestetik Hasan Hashim, Granadako aristokraziako kide eta Sidi Mandriren etsaia, zeinarekin ahaidetua zegoen Ahmhurri semea Drayy-ren alaba batekin ezkondua zegoen eta.

2. ezkontza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1541ean, berrogeita hamar urte baino gehiago zituenean, Ahmad ibn Muhammad Marokoko sultanarekin ezkondu zen, eta horrek bere etsaien babesean sentiarazi zuen, eta eskualde osoaren gaineko boterea modu bereziki autokratikoan erabili zuen. Al-Hurraren boterea eta garrantzia hain handia zen, Tetuan uzteari uko egin baitzion, eta sultana bera bere hiriburua, Fez, uztera behartu zuen, hau, 1541ean, bertatik mugitu zen lehen aldia izanik. Hala ere, 1542ko urriaren 22an, Hasan Háshim-ek, aitaginarrebak, Tetuan hartu zuen gudari talde batekin eta Sayyida al-Hurrari boterea eta ondasunak kendu zizkion. Botere kolpe horretan sultanaren posizioa zein izan zen eta konspirazioan zein parte-hartze izan zuen Hasan Hashim-en seme Ahmad-ekin ezkondutako Dama Handiaren alabak berak, argi ez dauden inguruabarrak dira. Ahmadek ordezkatu zuen Sayyida al-Hurra Tetuango buruzagitzan.

Sayyida al-Hurraren geroagoko patua ere ez dago argi. Bere familiaren Xauen etxetik gertu lurperatuta dago, beraz, litekeena da bere kargugabetzearen ostean etxera erretiratu eta bertan amaitzea bere egunak.

Legatua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere jaioterrian, Xauen, dagoen Raissounia zaidan bere hilobiak emakumeen bisita ugari jasotzen ditu. Gizonek zuzendutako mundu bateko emakumeen autoafirmazio eta gaitasunaren adibidetzat hartu ohi da. Halaber, agintaldiko erreferente bat da, Marokoko erresuma islamiarrean izan zen emakumezko bakarra, eta agerian uzten du Mediterraneoko Behe Erdi Aroko merkataritza-ibilbideen inguruan biratzen zuen panorama globala aldatu egin zela Aro Modernoko formula berrietara, Atlantikorantz biratzen hasi zirenetara. Tetuan, Granadako Nazaritar Erreinuko erbesteratuak bizi ziren lekua, puntu estrategikoa izan zen aldaketa horretan, Sayyidaren lidergoari esker, aberastasunez hornituz eta presioarekin etsaien aurrerapenen aurrean bere posizioa indartuz, batez ere kristau-erresumen aurrean. Bere aitaren eta bi senarren gobernu-trebetasunak eskuratu zituen boterea erabiliz. Islamean Sayyida bezala gobernatuko zuten emakumeen erreferente askorik ez dago.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Gaztelaniaz) admin12. (2017-10-30). «Sayyida al-Hurra. Una reina morisca viajera por el Renacimiento.» McIslamofobia (Noiz kontsultatua: 2025-02-13).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) historia, Sobre el autor Javier SanzHace años emprendí una cruzada en favor de la; Criminal, Por Lo Civil Y. Por Lo; Oportunidad, Para Que Todos Los Que La Creían Farragosa O. Aburrida Le Diesen Una Segunda; Storytel, porque merecía la pena He tratado de hacerla más amena contándola de forma diferente desde aquí; en charlas y conferencias; colaboraciones en radio; prensa; revistas; 10 libros; audioseries de ficción histórica para; sigo, podcast en Podimo y. (2021-01-07). «Sayyida al-Hurra, la reina de los piratas berberiscos» Historias de la Historia (Noiz kontsultatua: 2025-02-13).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) Revolución, Mujeres Andaluzas que hacen la. (2020-03-10). «Sayyida Al-Hurra, la reina andalusí de Tetuán» La Poderío (Noiz kontsultatua: 2025-02-13).
  4. ↑ (Gaztelaniaz) Cerero, Juanjo. (2021-06-06). «La historia de Sayyida al-Hurra, la pirata granadina que 'navegó' con Barbarroja» Ideal (Noiz kontsultatua: 2025-02-13).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Ávila, Gabriel Romero de. (2017-12-03). «Historias asombrosas de la vida real: Sayyida al-Hurra, la reina pirata que nació en Granada.» Gabriel Romero de Ávila (Noiz kontsultatua: 2025-02-13).
  6. ↑ «Sayyida al Hurra, la reina pirata de Tetuán, mujer rescatada para una calle en Rabat | Diario Calle de Agua» www.diariocalledeagua.com (Noiz kontsultatua: 2025-02-13).
  7. ↑ López Pérez, Paulina. (2002). «Mujeres musulmanas situadas en torno al poder» Espacio, Tiempo y Forma.
  8. ↑ Gonzalbes Busto, Guillermo. (1991). «La nobleza granadina en la fundación y desarrollo de Tetuán (siglos XV al XVII)» Miscelánea de estudios árabes y hebraicos.
  9. ↑ Gonzalbes Busto, Guillermo. (1995). «Las fuentes ibéricas para la historia de Tetuán (siglos XVI-XVII)» Miscelánea de estudios árabes y hebraicos,.
  10. ↑ Gil Grimau, Rodolfo. (200). «Sadiyya al-Hurra, una mujer marroquí de origen andalusí» Anaquel de estudios árabes.

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Sayyida_al-Hurra&oldid=10124616"(e)tik eskuratuta