Shajar Al-Durr

Shajar Al-Durr
	; Irudi gehiago
Egiptoko sultan
erregeorde
Bizitza
Jaiotza	ezezaguna, ezezaguna
Herrialdea	Mamelukoen Sultanerria
Heriotza	Kairo, 1257ko apirilaren 28a ( urte)
Hobiratze lekua	Mausoleum of Shajarat al-Durr (en) ; Kairo
Heriotza modua	giza hilketa: traumatismo fisikoa; magnizidioa
Familia
Aita	ezezaguna
Ama	ezezaguna
Ezkontidea(k)	As-Salih Najm al-din Ayyub (en) ; Aybak (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	Mamluk-Kipchak (en) ; arabiera
Jarduerak
Jarduerak	agintaria
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Zazpigarren Gurutzada
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	sunismoa

Shajar al-Durr (arabieraz: الملكة عصمة الدين أم خليل شجر الدر, "Perlen zuhaitza"; benetako izena: al-Malika `Aṣmat ad-Dīn Umm-Khalīl Shajar ad-Durr; goitizenez: أم خليل, Umm Khalil; madre de Khalil; Mamelukoen sultanerria, ?- 1257ko apirilaren 28a, Kairo) agintaria izan zen, islamiar historian bere eskubidez monarka bihurtu zen bigarren emakume musulmana (Delhiko Razia Sultanaren de ondoren), ez ezkontide edo erregeorde, nahiz eta lehenago bi subirano yemendar izan ziren gobernakide ospetsu, beraiek ez bezala, bere erregetza aldi luze eta entzutetsuez gozatuz. Shajar al-Durr ren senarra As-Sálih Ayyub izan zen, Egiptoko sultana Ayyubtarren dinastiakoa eta geroago Izz al-Din Aybak, Egiptoko sultana Bahri dinastiakoa.^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]^[7]

Gai politikoetan, Shajar al-Durrek paper erabakigarria izan zuen Egiptoren aurkako Zazpigarren Gurutzadan (1249-1250) bere lehen senarra hil ostean. Egiptoko sultana bihurtu zen 1250eko maiatzaren 2an, Ayyubtarren erregetza aldiaren bukaera eta mamelukoen garaiaren hasiera markatu zituelarik. Hainbat teoria daude Shajar al-Durr-en erro etnikoei buruz. Historialari musulman askok beduino, zirkasiar, greziar edo turkiar jatorrikoa zela uste zuten, beste batzuek armeniar jatorrikoa zela uste zuten bitartean.^[8]

Titulua

Zenbait iturriren arabera, Shajar Al-Durrek sultana (arabieraz: سلطانه Sultanah) sultan delako hitzaren forma femeninoa) titulua hartu zuen. Baina The Cambridge History of Islam-ek zalantzan jartzen du baieztapen hori: "Forma femenino bat, sultana, ez da arabieraz existitzen: sulṭān titulua Shajar al-Durr-en dagoen moneta bakarrean agertzen da". Hala ere, mendebaldarrek askotan sultana deitzen zioten, bere ohituran, sultana emakumeentzat erabiltzen zelako eta sultan gizonentzat.

Aurrekariak

Shajar al-Durr jatorriz armeniarra edo turkiarra zen, eta historialariek emakume eder, errukiorra eta adimentsutzat deskribatu zuten. As-Salih Ayyub-ek esklabo gisa erosi zuen Sortaldean, sultan bihurtu baino lehen eta berarekin eta Baibars mamelukoarekin (ez sultan bihurtu zen Baibars-ekin) Al Karak-era lagundu eta gero bertan 1239an atxilotua izan zen. Geroago, As-Salih Ayyub 1240an sultan bihurtu zenean, berarekin Egiptora joan zen eta bere seme Khalil erditu zuen, al-Malik al-Mansour deitua izan zena. Jaio eta denbora batera, As-Salih Ayyubtarrarekin ezkondu zen.

1249ko apirilean, As-Salih Ayyub, Sirian larri gaixo zegoena, Egiptora itzuli zen eta Ashmum-Tanah-ra joan zen, Damiettatik gertu, Luis IX.a Frantziako erregeak Zipren armada gurutzatu bat batu zuela eta Egiptoren aurkako eraso bat egitear zegoela entzun ostean. 1249ko ekainean, gurutzatuak Damietta hiri abandonatuan lehorreratu ziren, Nilo ibaiaren bokalean. As-Salih Ayyub esku-ohean eraman zuten Al Mansura-ko hiri babestuenean zuen jauregira, non 1249ko azaroaren 22an hil zen, Egipto ia hamar urtez gobernatu ostean. Shajar al-Durrek Fakhr ad-Din Yussuf Ben Shaykh (Egiptoko armada osoaren komandantea) emirrari eta Tawashi Jamal ad-Din Muhsin-i (jauregia kontrolatzen zuen eunuko nagusia) eman zion sultanaren heriotzaren berri, baina gurutzatuek herrialdea erasotzen ari zirenez, haren heriotza ezkutatzea erabaki zuten. Sultanaren gorpua, kutxa batean, itsasontziz eraman zuten Niloko al-Rudah uharteko gaztelura. Hildako sultanak ez zuen testamenturik utzi hil ostean nork jarraitu behar zion argitzeko, baina Hasankeyf-era bidali zuten Faris ad-Din Aktai hildako sultanaren semea, al-Muazzam Turanshah, deitzera. Hil baino lehen, Shajar al-Durrek eta Fakhr ad-Din emirrak erabilitako paper zuri ugari sinatu zituen subiranoak dekretuak emateko eta sultanerriari aginduak emateko; elkarrekin lortu zuten jendea eta gobernuko beste funtzionarioak konbentzitzea sultana hilda barik gaixorik zegoela. Shajar al-Durrek sultanarentzako janaria prestatzen jarraitu eta bere dendara eramaten zuen. Sultanaren goi ofizialak, mamelukoak eta soldaduak, sultan "gaixoaren" borondatez, sultanari, bere oinordeko Turanshahi eta Atabeg Fakhr ad-Din Yussuf-i leialtasun zina eginarazi zieten.

Zazpigarren Gurutzadaren porrota

As-Salih Ayyuben heriotzaren albistea Damiettako gurutzatuengana heldu zen eta Alfontso, Poitiersko kondea, Luis IX.a Frantziako erregearen anaia, buru zuten errefortzuak heldu zirenean, Kairorantz joatea erabaki zuten. Luis IX.aren beste anaiak, Roberto I.a Artoisekoak, zuzendutako indar gurutzatu batek, Ashmum-eko kanala (gero Albahr Alsaghir izenez ezagutu zena) gurutzatu eta Egiptok Gideilan zuen kanpalekuari eraso egin zion, Al Mansurah-tik hiru kilometrora. Fakhr ad-Din emirra bat-bateko erasoan hil zuten eta indar gurutzatuak Al Mansurah hirirantz jarraitu zuen. Shajar al-Durr ados egon zen Baibarsek Al Mansurah defendatzeko egin zuen planarekin. Indar gurutzatua hiri barruan harrapatuta geratu zen, Roberto de Artois hil egin zuten eta indar gurutzatua deuseztatu egin zuten indar egiptoar batek eta herriko jendeak, hamarkadetan ekialdeko Mediterraneoan nagusitu zen estatua ezartzear zeuden gizonak buru zituztela: Baibars al-Bunduqdari, Izz al- Din Aybak eta Qalawun al-Alfi.

1250eko otsailean, Al-Muazzam Turanshah sultanaren semea Egiptora heldu zen eta Al Salhiyahn tronuratu zuten, Kairora joateko astirik ez zuen eta. Bere etorrerarekin, Shajar al-Durrek As-Salih Ayyub hil zela iragarri zuen. Turanshah zuzenean Al Mansurah-ra joan zen eta 1250eko apirilaren 6an gurutzatuak guztiz garaituak izan ziren Fariskur-eko guduan eta Luis IX.a erregea harrapatua izan zen.

Gatazka Turanshah-ekin

Behin Zazpigarren Gurutzada garaitua eta Luis IX.a harrapatua izan ostean, Turanshah alde batetik eta Shajar al-Durr eta mamelukoen arteko arazoak hasi ziren. Turanshahek, jakinik ez zuela subiranotasun osoa izango Shajar al-Durr, mamelukoak eta bere aita zenaren zaindari ohiak inguruan ziren bitartean, funtzionario batzuk atxilotu eta funtzionario ohiak, sultanaren ordezkaria barne, Hasankeyf-etik berarekin etorritako bere jarraitzaile talde propioarekin ordezkatzeari ekin zion. Gero mezu bat bidali zion Shajar al-Durri, bera Jerusalemen zegoela, aita zenaren ondasunak eta bitxiak eman ziezazkiola eskatuz. Turanshahen eskaerak eta jokamoldeek Shajar al-Durr atsekabetu zuten. Mamelukoei Turanshahen mehatxuez eta eskergabetasunaz kexatu zitzaienean, hauek, bereziki Faris al-Din Aktai liderra, haserretu egin ziren. Gainera, Turanshahek alkohola edan ohi zuen, eta mozkortuta zegoenean aitaren esklaboak bortxatzen zituen eta mamelukoei mehatxu egiten zien. Mamelukoek Turanshah hil zuten Fariskurren 1250eko maiatzaren 2an. Sultan ayyubtarren artean azkena izan zen.

Boterera igotzea

Turanshah-en hilketaren ondoren, mamelukoek eta emirrek Kontseiluan bildu ziren eta Shajar al-Durr monarka berri gisa ezartzea erabaki zuten, Izz al-Din Aybak Atabeg gisa (komandante-burua). Shajar al-Durr Kairoko Mendiko Ziudadelan eman zioten horren berri eta ados egon zen. Shajar al-Durrek "al-Malikah Ismat ad-Din Umm-Khalil Shajar al-Durr" benetako izena hartu zuen, "Malikat al-Muslimin" (musulmanen erregina) eta "Walidat al-Malik al -Mansur Khalil Emil Malaminirren (ama)" izenekin batera. "Umm al-Malik khalil" (al-Malik Khalil-en Ama) eta "Sahibat al-Malik as-Salih" (al-Malik as-Salih-en Emaztea) zituen izenak meskitetako ostiraletako otoitzetan aipatu ziren. Txanponak bere tituluekin egin ziren eta berak sinatu zituen dekretuak "Walidat Khalil" izenarekin. Bere senar zenaren eta hildako semearen izenak erabiltzea, sultanerriaren oinordeko bezala bere erregetzarako errespetua eta zilegitasuna irabazteko saiakera izan zen.

Shajar al-Durr omendu ostean, Hossam ad-Din emirra Luis IX.a erregearekin bidali zuten, artean Al Mansurah-n espetxeratua zegoena, eta Luis IX.a Frantziako erregea Egiptotik bizirik aterako zela adostu zuten, lehenago ezarritako erreskatearen erdia ordaindu eta amore eman ostean: Damietta bere bizitzaren truke. Luisek hiria eman eta Akrera nabigatu zuen 1250eko maiatzaren 8an, askatutako 12.000 gerra-preso ingururekin batera.

Gatazka ayyubtarrekin

Al-Muazzam Turanshahen hilketaren albisteak eta Shajar al-Durr sultana berria gisa igo izana zen berria iritsi zen Siriara. Siriako emirrei Shajar al-Durri omenaldia egiteko eskatu zitzaien, baina uko egin zioten eta sultanak Al Karaken zuen ordezkaria Kairoren aurka matxinatu zen. Siriako emirrek Damaskon an-Nasir Yusufi eman zioten hiria, Alepoko emir ayyubtarrari, eta mamelukoek Kairon, Egipton ayyubtarrei leial zitzaizkien emirrak atxilotuta erantzun zuten. Sirian ayyubtarrak izateaz gain, Bagdaden abbastar al-Musta'sim kalifak ere Egipton mamelukoen mugimendua gaitzetsi zuen eta Shajar al-Dur monarka aitortzeari uko egin zion. Kalifak Shajar al-Durr sultana berria onartzeari uko egin izana kolpe handia izan zen mamelukoentzat Egipton, sultanak abbastarrari kalifaren errekonozimenduaren bidez bakarrik zilegitasuna irabaz zezakeelako Ayyubtarren garaiko ohituraren ondorioz. Mamelukoek Izz al-Din Aybak sultan berri jartzea erabaki zuten. Shajar al-Durrekin ezkondu zen, baina honek uko egin zion eta tronua utzi zion, hiru hilabetez Egiptoko sultana gisa gobernatu ostean. Shajar al-Durr erregetza gobernualdia oso laburra izan zen arren, historian garrantzitsuak izan ziren bi gertaeraren lekuko izan zen: bata, Luis IX.a Frantziako erregea Egiptotik kanporatzea, gurutzatuek hegoaldeko arro mediterraneoa konkistatzeko zuten anbizioaren bukaera markatu zuena; eta bestea, Ayyubtar dinastiaren erorketa eta Mediterraneo aldeko estatuaren sorrera hamarkadetan zehar menderatu zuena.

Kalifari atsegin emateko eta bere aitortza ziurtatzeko, Aybakek iragarri zuen abbastar kalifaren ordezkari bat besterik ez zela Bagdaden. Sirian ayyubtarrak baretzeko, mamelukoek al-Sharaf Musa izeneko haur ayyubtar bat izendatu zuten sultankide. Baina horrek ez zituen ayyubtarrak asebete eta mamelukoen eta ayyubtarren arteko gatazka armatuak lehertu ziren. Kalifak Bagdaden, bere hiriburutik oso urrun ez zeuden lurraldeak erasotzen ari ziren mongoliarrak zirela-eta kezkatuta, nahiago zuen auzia modu baketsuan konponduta ikusi mamelukoen artean Egipton eta ayyubtarrren artean Sirian. Gatazka odoltsuaren ondorengo kalifaren negoziazio eta bitartekaritzaren bidez, nagusitasun militarra adierazi zuten mamelukoek akordioa lortu zuten Palestinako hegoaldearen gaineko kontrola eman zien ayyubtarrarekin, Gaza eta Jerusalem eta Siriako kostaldea barne. Akordio horri esker, mamelukoek lurralde berriak gehitu zizkioten beren jabetzari, eta, gainera, aintzatespena irabazi zuten beren estatu berriarentzat. Siriako ayyubtarrekin izandako gatazkaz gain, mamelukoek Egipto Erdi eta Garaian izandako matxinada larriei aurre egin zieten arrakastaz. Orduan, Aybak sultan gisa jarria zuten Shajar al-Durr eta Salihiyya mamelukoen botere gero eta handiagoaren beldur, Faris ad-Din Aktai buruzagia hiltzea agindu zuen. Aybaken hilketari mamelukoen exodo batek jarraitu zion berehala Siriara, eta han an-Nasir Yusufekin bat egin zuten. Baibars al-Bunduqdari eta Qalawun al-Alfi mameluar ospetsuak Siriara ihes egin zuten mamelukoen artean zeuden. Aybak Egiptoko agintari bakar eta absolutua bihurtu zen, Shajar al-Durr babesten zuten Salihiyya mamelukoek Egipto utzi eta bere aurkariak bihurtu ondoren.

Heriotza

1257an, liskarrak eta susmoak Aybak, segurtasuna eta nagusitasuna bilatzen zuen sultanaren eta bere emazte Shajar al-Durr —kanpoko inbasio batean kolapsatzeko zorian zegoen herrialde bat gobernatu zuena—, borondate handia zuen sultana ohiaren arteko harremanen parte bihurtu ziren. Shajar al-Durrek Egiptoko agintari bakarra izaten jarraitu nahi zuen. Sultanerriaren gorabeherak ezkutatu zizkion Aybak senarrari; beste emaztea ikustea ere galarazi zion, eta harengandik dibortziatu zedin tematu zen. Aybakek, aldiz, Siriara ihes egin zuten mamelukoen mehatxuaren aurka lagundu ziezaiokeen emir indartsu batekin aliantza bat osatu behar zuenak, 1257an erabaki zuen Badr ad- Din-en alabarekin ezkontzea, al-Mousil-en emir ayyubtarrarekin. Badr ad-Dinek Aybaki ohartarazi zion Shajar al-Durr an-Nasir Yusufekin harremanetan zegoela Damaskon. Shajar al-Durr, arriskuan ikusi zuen bere burua eta berak sultan egin zuen gizona, Aybak, traizioa egin ziola. Horregatik bainatzen ari zen bitartean zerbitzarien bidez hilarazi zuen. Senarrak gobernatu zuen Egipto zazpi urtez. Shajar al-Durrek baieztatu zuen Aybak bat-batean hil zela gauean zehar, baina bere mamelukoek (Mu'iziyya), Qutuz buru zutela, ez zuten sinetsi eta tartean jardun zuten morroiek torturapean aitortu zuten. Shajar al-Durr eta bere zerbitzariak atxilotuak izan ziren eta Aybak-en mamelukoek (Mu'iziyya mamelukoek) hil nahi zuten, baina Salihiyya mamelukoek babestu eta Dorre Gorrira eraman zuten, eta bertan geratu zen. Mu'ziyyahtarrek Aybaken semea, hamabost urteko al-Mansur Ali, sultan berri jarri zuten agintean. Apirilaren 28an, al-Mansur Aliren emakume esklabuek eta amak Shajar al-Durr biluztu eta hil arte jipoitu zuten. Haren gorputz biluzia gotorlekutik kanpo etzanda aurkitu zuten. Ibn Iyas historialariaren arabera, Shajar al-Durr oinetatik arrastaka eraman zuten eta dorrearen goialdetik biluzik bota zuten, oihal bakar batekin gerriaren bueltan. Hiru egunez egon zen hobian lurperatu barik, harik eta gau batean jendetza bat heldu eta oihala gerri inguruan kendu zion arte, zetaz egina eta perlaz lurrindua zelako. Aybaken hilketan parte hartu zuten zerbitzariak exekutatu egin zituzten.

Shajar al-Durr hilobi batean lurperatua izan zen, Ibn Tulun Meskitatik ez urrun, zeina hilobi arkitektura islamiarraren harribitxia den. Bere barruan mihrab bat dago (otoitz-nitxoa), "biziaren zuhaitzaren" mosaiko batez apaindua, Konstantinoplatik lan horretarako berariaz ekarritako artistek gauzatua. Hilobiaren inguruan dagoen egurrezko idazkun kufikoa ere, kaltetua izan arren, oso artisautza finekoa da.

Erreferentziak

↑ (Gaztelaniaz) «La única reina que tuvo Egipto - Diario Hoy En la noticia» diariohoy.net (kontsulta data: 2025-02-16).
↑ ¡LA MUJER QUE DERROTÓ A LOS CRUZADOS! – Shajar al-Durr: Árbol de Perlas. (kontsulta data: 2025-02-16).
↑ (Ingelesez) Tauseef, Khadija. «Shajara al-Durr» World History Encyclopedia (kontsulta data: 2025-02-16).
↑ (Gaztelaniaz) Árabes, Eq Páginas. (2018-03-09). «Shajar al-Durr - Sultana de Egipto» Páginas Árabes (kontsulta data: 2025-02-16).
↑ (Ingelesez) «The first sultana of Egypt and Syria» blogs.bl.uk (kontsulta data: 2025-02-16).
↑ (Ingelesez) Ashrafi, Sarim. (2023-05-01). «Shajar al-Durr, the woman who crushed the Crusaders – Islamic Chronicles» islamicchronicles.com (kontsulta data: 2025-02-16).
↑ (Ingelesez) «From Slave to Sultana: The Story of Shajar al-Durr» CSA Reviving Community (kontsulta data: 2025-02-16).
↑ Dr. Yürekli, Tülay (2011), The Pursuit of History (International Periodical Research Series of Adnan Menderes University), Issue 6, Page 335, The Female Members of the Ayyubid Dynasty, Online reference: Archived copy. .

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q464920
Multimedia: Shajar al-Durr / Q464920

[1] (Gaztelaniaz) «La única reina que tuvo Egipto - Diario Hoy En la noticia» diariohoy.net (kontsulta data: 2025-02-16).

[2] ¡LA MUJER QUE DERROTÓ A LOS CRUZADOS! – Shajar al-Durr: Árbol de Perlas. (kontsulta data: 2025-02-16).

[3] (Ingelesez) Tauseef, Khadija. «Shajara al-Durr» World History Encyclopedia (kontsulta data: 2025-02-16).

[4] (Gaztelaniaz) Árabes, Eq Páginas. (2018-03-09). «Shajar al-Durr - Sultana de Egipto» Páginas Árabes (kontsulta data: 2025-02-16).

[5] (Ingelesez) «The first sultana of Egypt and Syria» blogs.bl.uk (kontsulta data: 2025-02-16).

[6] (Ingelesez) Ashrafi, Sarim. (2023-05-01). «Shajar al-Durr, the woman who crushed the Crusaders – Islamic Chronicles» islamicchronicles.com (kontsulta data: 2025-02-16).

[7] (Ingelesez) «From Slave to Sultana: The Story of Shajar al-Durr» CSA Reviving Community (kontsulta data: 2025-02-16).

[8] Dr. Yürekli, Tülay (2011), The Pursuit of History (International Periodical Research Series of Adnan Menderes University), Issue 6, Page 335, The Female Members of the Ayyubid Dynasty, Online reference: Archived copy. .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]