Tapputi

Wikipedia, Entziklopedia askea
Tapputi-Belatekallim» orritik birbideratua)
Tapputi
Bizitza
Jaiotzaezezaguna, K.a. XII. mendea
HerrialdeaBabiloniar Inperioa
Heriotzaezezaguna, ezezaguna ( urte)
Jarduerak
Jarduerakkimikaria eta perfumegilea
K. a. 1200. urteko taulatxoa mesopotamiar bat, non Tapputi-Belatekallim aipatzen den.

Tapputi edo Tapputi-Belatekallim (Babilonia, K. a. XII. mendea - ?)[1] perfumegilea izan zen eta ezagutzen den lehen kimikaria. "Belatekallim"-ek gaztelu baten emakumezko gainbegiraleari egiten dio erreferentzia[2], ezagutzen den lehen izan zen kimikaria zen.

Tapputi Mesopotamia babiloniarreko, K. a. 1200. urteko, taulatxo kuneiforme batean aipaturiko lurrin-egile bat izan zen.[3] Loreak, olioak, lasturrina, ziperoak, mirra eta baltsamoa erabiltzen zituen. Ura edo beste disolbatzaile batzuk gehitzen zituen, gero destilatu eta hainbat aldiz iragazten zituen. Hau ere alanbike baten erreferentzia zaharrena da.[4]

Bestalde, bere izenak adierazten duen bezala Errege Jauregiko gainbegirale bezala jarduten zuen eta (—)-ninu (izenaren lehen zatia galdu egin da) deituriko ikertzaile batekin egiten zuen lan. Bi emakumeak lurringile gisa deskribatzen dira.[5]

Garai hartan, pertsona dirudunen erabilera pertsonalaz gain, erlijio-eskaintza gisa erabiltzen zen lurrina, eta hura egiteko trebetasun bereziak behar ziren. Bere lozioak egiteko, emakume hauek loreak, olioa, kalamua, altzifrea, mirra eta baltsamoa erabiltzen zituzten.

Tabletan ere esaten da Tapputik historian lehen alanbikea erabili zuela, bere destilazio-sistemak garatu zituela eta lurringintzari buruzko tratatu bat idatzi zuela, baina, zoritxarrez, ez dela gorde. Trebetasun horiek guztiak, zalantzarik gabe, kimikako lehen esperimentutzat har daitezke.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. Hernández, Hortensia. Tapputi primera química de la historia. (Noiz kontsultatua: 2022-03-30).
  2. (Ingelesez) Houlihan, Sherida; Wotiz, John H.. (1975-06). «Women in chemistry before 1900» Journal of Chemical Education 52 (6): 362.  doi:10.1021/ed052p362. ISSN 0021-9584. (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
  3. Women of science : righting the record. (1st Midland book ed. argitaraldia) Indiana University Press 1993, ©1990 ISBN 0-253-20813-0. PMC 28112853. (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
  4. Levey, Martin.. (1973). Early Arabic pharmacology. An introduction based on ancient and medieval sources.. Brill ISBN 90-04-03796-9. PMC 980493. (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).
  5. Rayner-Canham, Marelene F.. (1998). Women in chemistry : their changing roles from alchemical times to the mid-twentieth century. American Chemical Society ISBN 0-8412-3522-8. PMC 38886653. (Noiz kontsultatua: 2020-04-06).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]