Teresa Herrera
| Teresa Herrera | |
|---|---|
 Teresa Herrera sariak Cosme Damião museoan | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Coruña, 1712ko azaroaren 10a |
| Herrialdea |  Galizia |
| Heriotza | Coruña, 1791ko urriaren 22a (78 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | galiziera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | filantropoa |
Teresa Herrera (Coruña, Galizia, 1712ko azaroaren 10a – ibidem, 1791ko azaroaren 10a) coruñar filantropoa izan zen, bere jaioterriko lehen ospitalearen sortzailea.[1][2][3]
Bizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]XVIII. mendearen hasieran, Coruñako herriak 12.000 biztanle zituen, eta herrialdea Borboi etxeko Felipe V.aren eta Karlos Habsburgokoaren Austriaren arteko ondorengotza-gerra bete-betean zegoen.[4]
Teresa Herrera etxean jaio zen, Coruñako Cordoneria kalean. Lau urte zituela, aitarik gabe geratu zen. Ama hamar seme-alabarekin alargun geratu zenez, Teresa etxetik joan zen «bere trebetasunekin bizimodua zintzoki ateratzeko» —agiri notarial batean agertzen denez—, amarentzat zama ez izateko.[4] Garai hartako gorabeherak zirela eta, ia neba-ahizpa guztiak gaixotasunez hil zitzaizkion. Hiltzear zegoen amak aurreko testamentu bat indargabetu zuen, eta senarraren ondasun guztiak Teresari utzi zizkion. Horren aurrean, zin eginarazi zion bere bi ahizpen kargu hartuko zuela, bereziki Maria Josefarena, fatua ad nativitatem (‘jaiotzez irrazionala’) jaio baitzen, garai hartan adimen urritasuna zuten pertsonei esaten zitzaien bezala.[4]
Amak utzitako herentzia, elizako fededunengandik lortzen zuen limosnarekin batera, familia etxean erabili zuen, mantendu ezin ziren emakume gaixoak artatzen zituen oheak eta elikadura haien eskura jarrita.[4] Hala, azkenean, bere etxea herriak «el Hospitalillo de Dios (Jainkoaren Ospitaletxoa)» izenez ezagutzen zuen etxea bihurtu zuen.[5]
Hirian, «vella bruxa» («sorgin zaharra») eta «a muller dos demos» («deabruen emaztea») deitzen zioten, ziurrenik bere etxetik San Nikolas elizarako bidea belauniko egiten zuelako, eta han egunero otoitzak egiten zituelako. Bere gorputzean izango zituen deabruetatik libratzeko egin behar zuela uste zuten.[4]
Ospitalerako dohaintza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1789an, 77 urte zituela, Teresa Herrerak —zeinak zelibatua izan zuen: ez zen ezkondu, eta ez zuen seme-alabarik izan— bere herentziatik geratzen zen guztia eman zion Dolores amabirjinaren debotoa zen Izen bereko Dolores Kofradiari Coruñan ospitale bat sortzeko zuen ametsa egia bihur zezan.[6] Analfabetoa zenez, ezin izan zuen dohaintza akta sinatu, baina dohaintza agirian esaldi hauxe idazteko eskatu zuen:
«Nire ondasunak motzak badira, infinitua da Jainkoaren ontasuna fededunen limosnak gizatasunezko lan honetara erakartzeko, mundu honetan praktikatu daitekeen kontsolagarriena eta merituena».[4]
Coruñako udalerriko liburuetan Teresa Herrera aipatzen duten hainbat sarrera agertzen dira:[7]
Teresa Herrerak kezka agertu du hirian eraiki nahi den Komedien Etxe berria Karitateko Ospitalea eraikitzeko Izpiritu Santuaren Kongregazioari utzi dion etxean etxebizitzaren orubean eraiki nahi dela eta. (1790eko maiatzaren 9a) Theresa Herreraren etxea, non kontsulatu aurrean Koliseo berria altxatu nahi den, 100000 erreal dira. (1790eko ekainaren 21a)
Bi urte geroago, 1791ko ekainaren 14an, dispentsategiko lehen harria jarri zen, ekitaldi solemne batean, zeinetara Teresa Herrera oso zaharra zela joan baitzen, prozesioko ibilbidea bere makilarekin egin zuen, beste leialekin kantatuz.[6]
Jaioterrian hil zen, 1791ko azaroaren 10ean. Gorpua Coruñako San Nikolas elizan dagoen Dolores eta Espiritu Santuaren Errege Kongregazioko Kaperan dago.[4] Triste hil zen, bere proiektuaren aurka berriro altxatu ziren azpijokoengatik.[6] 1794an inauguratu zen ospitalea.[6]
Aintzatespenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Coruñan haren izena dute:
- 1876an, Udalak erabaki zuen Teresa Herrera izena ematea Campo Carballo kaleari, Ferrol kalean eta Lugoko plazan hasi eta Pontevedrako plazan amaitzen denari.[6]
- Teresa Herrera ama-haurrentzako ospitalea; 1844an, Coruñako Ongintza Batzordeak oroitzapenezko inskripzio hauxe jarri zuen ospitalearen fatxadan: «Teresa Herrera fundatzailearen oroimenez».[4]
- Teresa Herrera kalea;
- «Teresa Herrera» Futbol Saria, 1946tik;
- «Teresa Herrera» Arraun bandera, 1986tik.
- «Teresa Herrera» Padel saria, 2007tik.
- Teresa Herrera garaiko automobilen rallya, Coruñako Automobil Zaharren Klubak antolatua.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Gaztelaniaz) «Teresa Herrera: una vida dedicada a la mujer y a los más necesitados de A Coruña» El Español 2019-08-19 (Noiz kontsultatua: 2024-09-04).
- ↑ (Gaztelaniaz) Andrade, Narciso Correal y Freyre de. (1909). La Coruña benéfica del siglo XVIII: Teresa Herrera. Ferrer (Noiz kontsultatua: 2024-09-04).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Teresa Herrera . La Coruña benéfica del siglo XVIII . Narciso Correal y Freyre de Andrade. 1909» todocoleccion.net (Noiz kontsultatua: 2024-09-04).
- ↑ a b c d e f g h Texto escrito por Narciso Correal y Freire de Andrade al director de la Real Academia de Historia, sobre su expediente de ingreso en la Orden civil de Alfonso XII. Publicado en el artículo «Hospital Materno Infantil Teresa Herrera», del 2 de marzo de 2010, en el sitio web Personal del CHUAC. Consultado el 6 de julio de 2013.
- ↑ «Teresa Herrera: una vida de caridad» Txantiloi:Wayback, artículo de Cristina Barreiro en el sitio web Canal Deportivo. Muestra una fotografía de la lápida de Teresa Herrera en la Iglesia de San Nicolás. Consultado el 6 de julio de 2013.
- ↑ a b c d e «Teresa Herrera», artículo en el sitio web Latitud 43° 22’ N; Longitud 8° 23’ O. Consultado el 6 de julio de 2013.
- ↑ (Gaztelaniaz) Trasancos, Alfredo Vigo. (2007). A Coruña y el siglo de las luces: la construcción de una ciudad de comercio (1700-1808). Univ Santiago de Compostela ISBN 978-84-9750-897-1. (Noiz kontsultatua: 2024-09-04).
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Correal y Freyre de Andrade, Narciso: XVIII. mendeko ongintzazko Coruña. Teresa Herrera. Coruña: Ferrer, 1909.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q3518344