Toruń

Toruń; Toruń
	barruti-hiria
	Goian: Udaletxea Hiri Zaharreko plazan (Rynek Staromiejski), Planetarioa; Erdian: Hiriaren ikuspegia; Behean: Epaitegia, Nikolas Kopernikoren etxea, Dwór Artusa Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Polonia
Probintzia	Kujavia-Pomeraniako voivoderria
Konderria	Torun
Alkatea	Michał Zaleski
Izen ofiziala	Toruń
Jatorrizko izena	Toruń
Posta kodea	87-100
Geografia
Koordenatuak	53°01′N 18°37′E / 53.02°N 18.62°E
Azalera	115,72 km²
Altuera	65 m
Demografia
Biztanleria	198.273 (2021eko martxoaren 31); −3.174 (2019)
Dentsitatea	1.709 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	XIII. mendean
Telefono aurrizkia	56
Ordu eremua	Europa Erdialdeko Ordua, UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Kaliningrad, Göttingen, Novo Mesto, Leiden, Hämeenlinna, Čadca, Swindon, Lutsk, Guilin, Iruñea, Filadelfia, Angers eta Kaunas
Matrikula	CT
	http://www.torun.pl

Toruń (alemanez: Thorn, kaxubieraz: Torń, latinez: Thorunium) Poloniako erdi-iparraldeko hiria eta ibai portua da. Vistula ibaiaren ertzean dago, Varsoviatik 210 kmra. 1999tik Kujavia-Pomeraniako voivoderriko bi hiriburuetako bat da. 2021eko abenduaren 31n 197.812 biztanle zituen^[1].

Poloniako hiririk zaharrenetako bat da. 1997an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen Erdi Aroko hirigunea.

Klima[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datu klimatikoak (Torun)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	-0.1	1.4	6.2	12.7	18.8	22.2	23.5	23.0	18.5	12.8	5.9	1.6	12.2
Batez besteko tenperatura (ºC)	-2.8	-1.8	1.9	7.1	13.0	16.6	17.8	17.2	13.0	8.3	3.4	-0.6	7.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-5.6	-4.7	-1.5	2.4	7.3	10.7	12.2	11.7	8.6	4.9	0.9	-3.1	3.6
Pilatutako prezipitazioa (mm)	27	23	26	30	56	78	77	60	45	39	40	35	536
Iturria: Climate-charts.com^[2]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Oso hiri zaharra da, eta garai askotako monumentuak gorde ditu. 1231. urtean sortu zuten Zaldun Teutoiek, eta Hansako Ligako kide egin zuten. Erdi Aro guztian zehar Europako mendebaldearen eta ekialdearen arteko merkataritzagune guztiz garrantzitsua izan zen. XV. mendean Poloniako erreformaren gune nagusia izan zen. 1793-1920 urteetan Prusiaren mende egon zen, Varsoviako Dukerri Handiaren garaian izan ezik (1807-1815). 1920. urtean Poloniako hiri bihurtu zen.

Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Burdinbidegune garrantzitsua da. Industria (metalurgia, janari industria, kimika industria, ehungintza, papergintza) da ekonomia jarduera nagusia.

Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Goi mailako irakaskuntza zentrorik handiena Nikolas Koperniko unibertsitatea (polonieraz Uniwersytet Mikołaja Kopernika) da.

Monumentuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Toruńgo Erdi Aroko hirigunea¹ UNESCOren gizateriaren ondarea

Mota	Kulturala
Irizpideak	ii, iv
Erreferentzia	835
Kokalekua	Polonia
Eskualdea²	Europa/Ipar Amerika
Koordenatuak	53°01′N 18°37′E / 53.017°N 18.617°E / 53.017; 18.617
Izen ematea	1997 (XXI. bilkura)
¹ UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) ² UNESCOren sailkapena

1997tik Toruń Gizateriaren Ondare izendaturik dago. Hirian Erdi Aroko eraikin ugari dago. Izan ere, arkitektura gotikoko monumentu gehien dituen Poloniako bigarren hiria da, Krakoviaren ondotik^[3].

Herritar ezagunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiri senidetuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Toruń ondorengo hiriekin senidetuta dago:

Filadelfia (AEB), 1977^[4] Göttingen (AEB), 1978^[4] Leiden (Herbehereak), 1988^[4] Hämeenlinna (Finlandia), 1989^[4] Kaliningrad (Errusia), 1995^[4]	Čadca (Eslovakia), 1996^[4] Swindon (Erresuma Batua), 2003 ^[4]^[5]^[6] Novo Mesto (Eslovenia), 2005^[4] Lutsk (Ukraina), 2008^[4] Guilin (Txina), 2010^[4]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman gus izeneko erreferentziarako
↑ [http://www.climate-charts.com/Locations/p/PL12250.php Torun, Poland: Climate, Global Warming, and Daylight Charts and Data. ] World Climate (Noiz kontsultatua: ekaina 26, 2012).
↑ Torun^{[Betiko hautsitako esteka]} Pamplona2016.org
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman Toruń twinnings izeneko erreferentziarako
↑ Heritage Twin Towns. © 2003-2009 Swindon Borough Council (Noiz kontsultatua: 2009-02-16).
↑ Torun - Twin Town in Poland. www.swindon.gov.uk (Noiz kontsultatua: 2009-11-07).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q47554
Multimedia: Toruń / Q47554

[gus-1] Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman gus izeneko erreferentziarako

[cchart-2] [http://www.climate-charts.com/Locations/p/PL12250.php Torun, Poland: Climate, Global Warming, and Daylight Charts and Data. ] World Climate (Noiz kontsultatua: ekaina 26, 2012).

[3] Torun^{[Betiko hautsitako esteka]} Pamplona2016.org

[Toruń_twinnings-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman Toruń twinnings izeneko erreferentziarako

[twin-5] Heritage Twin Towns. © 2003-2009 Swindon Borough Council (Noiz kontsultatua: 2009-02-16).

[6] Torun - Twin Town in Poland. www.swindon.gov.uk (Noiz kontsultatua: 2009-11-07).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]