Troilus and Cressida

Troilus and Cressida
	Irudi gehiago
Jatorria
Egilea(k)	William Shakespeare
Sorrera-urtea	1602
Izenburua	The Famous Historie of Troylus and Cresseid
Ezaugarriak
Genero artistikoa	tragedia eta Shakespearean problem play (en)
Hizkuntza	ingelesa
Deskribapena
Oinarritua	Troiako Olerkia; Troilus and Criseyde (en)

Troilus and Cressida (euskaraz: «Troilo eta Kresida») William Shakespearek idatzitako antzezlana da, “gatazkaren komedia” moduan sailkatua. 1602 inguruan idatzi zela uste da, Hamlet amaitu eta gutxira. Bi edizioetan argitaratu zen 1609an, quarto formatuan. Ez dago argi lana antzeztu ote zen garaikidean, bi edizioek kontraesanak baitituzte: bata dio antzeztua izan zela, eta besteak inoiz ez dela oholtzaratua izan. Antzezlana greziar eta troiar mitologiak ezagutzen zituen publikoarentzat idatzia izan zen, eta, bereziki, Troiako Gerraren inguruan dago kokatua.

Generoa eta izaera

Zaila da obra hau genero batean sailkatzea: lehen laurdenean istorio modura ageri da (The Famous Historie of Troylus and Cresseid), baina gero First Folio-an tragedia bezala sailkatuta dago (The Tragedie of Troylus and Cressida). Horrek eta folioen orrialdeetan zenbakitze faltak adierazten dute obra berandu sartu zela bilduman, hutsune bat betetzeko agian.

Obra mingotsa eta ironikoa da, tragedia ezohikoa: protagonistak ez du hiltzen, baina amaiera iluna du, Héctoren heriotza eta Troilo eta Kresidaren maitasunaren suntsipena barne. Tonua batetik bestera dabil: komedia loditik melankolia sakonera.

Data eta argitalpena

Troilo eta Kresida 1603ko otsailaren 7an sartu zen Stationers' Register-ean James Roberts inprimatzailearen eskutik, antza Lord Chamberlain's Men konpainiak antzeztua. Hala ere, 1609 arte ez zen argitaratu. Urte horretan Richard Bonian eta Henry Walleyk berriro erregistratu zuten eta bi bertsio argitaratu zituzten: bata Globe Theatre-ko emanaldiak aipatzen ditu; besteak, berriz, lehen aldiz argitaratutako lana dela dio.

Iturriak

Troilo eta Kresidaren istorioa ez dator zuzenean greziar mitologiatik; Erdi Aroko elezahar bat da, eta Shakespearek hainbat iturri erabili zituen: bereziki Geoffrey Chaucer-en Troilus and Criseyde, zeina Giovanni Boccaccioren Il Filostrato-tik hartu zuen.

Aquilesen berragertzea Homero-ren Iliada-tik hartu zuen, George Chapmannen itzulpenetik agian.

Thomas Heywood-en The Iron Age eta Thomas Dekker eta Henry Chettle-ren Troilus and Cressida (galdua) ere garaikideko antzezlanak dira, gai bera lantzen dutenak.

Argumentua

Troiako Gerran girotua, bi trama nagusi ditu:

Alde batetik, Troilo, Príamo erregearen semea, Kresidarekin maitemintzen da. Harreman intimoa dute eta maitasun betierekoa agintzen diote elkarri. Baina Antenor preso hartzen dutenean, Kresida trukatzen dute haren truke, eta greziarren kanpalekura doa. Han, Diomedesek seduzitzen du, eta Kresidak Troilo ahazten du.
Bestetik, greziarren artean, Ulises eta Nestor Aquiles borrokara bueltatzeko saiatzen dira.

Azken ekitaldian Héctor hiltzen da, eta Troilo Kresidaren traizioaz desengainatzen da.

Pertsonaiak

Troiarrak

Príamo, erregea
Casandra, Héctor, Troilo, Paris, Deífobo, Helenus eta Margerelon (ilobak)
Andrómaca, Héctorren emaztea
Eneas, komandantea
Antenor, komandantea
Calcas, apaiz traidorea
Kresida, haren alaba
Pándaro, Kresidaren osaba

Greziarrak

Agamenon, buruzagia
Aquiles, printzea
Áyax, Diomedes, Nestor, Ulises, Menelao
Helena, Menelaoren emaztea, Parisenkin bizi
Tersites, bufoia
Patroclo, Aquilesen laguna

Gaiak eta sinboloak

Sexua eta Gerra

Sexua eta borroka estuki lotuta ageri dira, bai metaforetan, bai egoeretan. Gerra bera ere emakume batengatik (Helena) hasi da. Tersitesek dio:

"Putaren eta kabroiaren arteko gatazka da hau!"

Itxaropen faltsuak

Obrak behin eta berriro zapuzten ditu ikusleen itxaropenak: Troilo ez da heroia, Kresida ia ez da agertzen, eta borroka ekintzak azken ekitaldira arte ez dira gertatzen.

Barnard kritikaren arabera, Shakespearek argi uzten du gerrak ez duela ezer konpontzen, eta berez gizakiaren degradazioa besterik ez dakarkiola.

Eragin eta interpretazioak

Shakespearek heroismo greziarra satirizatzen du eta garaiko moralaren aurkako ikuspegi kritiko eta zinikoa eskaintzen du. Hori dela eta, lana problematikotzat jotzen da.

1734 eta 1898 artean ez da dokumentaturik emanaldi bakar bat ere. John Drydenek biridatzi zuen eta obra originala "zentsuragarria" zela esan zuen. Geroago, XX. mendean, bereziki Lehen Mundu Gerraren ondoren eta Vietnamgo Gerraren garaian, berriro eszenaratu zen, bere ikuspegi antimilitaristagatik eta moraltasun zalantzatsuarengatik.

Egokitzapenak

William Waltonek opera bat sortu zuen (Troilus and Cressida, 1954).

Telebistarako egokitzapenak:

1954: BBC Sunday Night Theatre
1966: Michael Croft & Bernard Hepton
1981: Jonathan Miller

Kanpo estekak

Datuak: Q183304
Multimedia: Troilus and Cressida / Q183304