Txikipedia:Finlandia
FINLANDIA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Finlandia Europar Batasuneko herrialde bat da. Europako ipar-mendebaldean dago, eta mugak ditu Suediarekin, Errusiarekin eta Norvegiarekin.
Itsaso baltikoak inguratzen du. Finlandiako hiriburua eta hiririk handiena Helsinki da. Bigarren hiri handiena Tampere da.
2017an 5,5 milioi biztanle zituen. Populazioaren gehiengoa hegoaldeko muturrean dago, Finlandiako golkoko kostaldean. Finlandiar gehienen ama-hizkuntza finlandiera da. Bigarren hizkuntza ofiziala suediera da, biztanleen %5,6k hitz egiten duena. Beste 2 hizkuntzatan ere hitz egiten dute. Hirugarren hizkuntza samia da, iparraldean hitz egiten dena. Laugarren hizkuntza kalo-finiar erromatarra da, Finlandiako ijito herriaren hizkuntza.
GEOGRAFIA ETA KLIMA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Finlandian 180.000 laku baino gehiago aurki ditzakezu herrialde osoan zehar. Laku asko dira tamaina txikiko herrialde batentzat, hala nola Finlandiarentzat. Horregatik, ez da harritzekoa "milaka lakuen lurra" deitzea.
Finlandiako paisaia laua da eta muino txiki batzuk ditu. Punturik altuena Halti mendia da (1328 m) eta aintzira asko ditu hego-ekialdean. Lakuaren inguruko paisaia baso borealez estalita dago.
Klima hotza eta epela da, neguan gogorra eta udan beroa. Neguan, hegoaldean, tenperatura -25 °C-an jaisten da; iparraldean, berriz, -40 °C-tik behera. Udan, batez beste, 15 °C lortzen dira iparraldean, eta 20 °C hegoaldean.
EKONOMIA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Finlandiak oso ekonomia industrializatua du: baso-baliabide handiak, kapital-inbertsio handiak, garapen teknologiko gorena, biztanleen ongizate eta segurtasun bikaina. Finlandiako ekonomia-sektore dinamikoenak zuraren industria, metalak, ingeniaritza, telekomunikazioak eta industria elektronikoak dira, diseinuarekin batera.
Klima dela eta, nekazaritzako garapena oinarrizko produktuen autosufizientziara mugatzen da. Finlandia Europako iparraldeko turismo-leku garrantzitsu bihurtzen ari da. Aintzira eta baso ezagun ugari ditu.
HISTORIA APUR BAT[aldatu | aldatu iturburu kodea]
XII. mendetik XX. mendearen hasiera arte, Finlandia Suediako erresumakoa zen. 1809an, Alexandro I. tsarrak konkistatu ondoren, errusiarren esku geratu zen, harik eta Brest-Litovsk Bakean, 1918ko martxoan, Leninek bere independentzia aitortu zuen arte.
Bigarren Mundu Gerran, Finlandia bitan borrokatu zen Sobietar Batasunaren aurka, Neguko Gerran (1939-1940) eta Jarraiko gerran (1941-1944). Sobietar Batasuna 1991n desegin zenean, Finlandiako egoera geopolitikoa aldatu egin zen, eta 1995etik Europar Batasunean sartu zen.
KULTURA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
GASTRONOMIA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Finlandiako gastronomian nabarmena da sukaldaritza tradizionala, “haute cuisine” eta gaur egungo estilo gastronomiko kontinentalak konbinatzen dituelako. Arrainak eta haragiak zeregin garrantzitsua dute herrialdeko toki batzuetan. Beste eskualde batzuetan, berriz, hainbat barazki eta onddo erabiltzen dira errezeta tradizionaletan.
ARKITEKTURA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Finlandian gordetzen diren eraikin zaharrenak Erdi Aroko elizak eta harrizko gazteluak dira. Finlandiako gaztelurik zaharrena “Turku”-koa da, XIII. mendearen amaierakoa.
BANDERA[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Finlandiako bandera hondo zuri baten gaineko gurutze urdin batek osatzen du. Zachris Topelius poetak 1860ko hamarkadan imajinatu zuen bezala: «Gure lakuen urdina eta gure neguetako elur garbia».
IRUDI BATZUK[aldatu | aldatu iturburu kodea]
