Wikipedia, Entziklopedia askea

Kristalizazio

Solidoak likidoetatik edo, batzuetan, gasetatik bereizten ditu kristalizazioak. Izan ere, atomoak taldeetan biltzen dira lotura estuen bidez. Kristalizazioa substantzia urtzearen edo soluzioaren ondorio izan daiteke, eta naturala edo artifiziala izan daiteke. Kristalizazio azkarragoak tamaina txikiko kristalak sor ditzake: basaltoa, adibidez; eta motelagoak kristal handiagoak sor ditzake: granitoa, adibidez.

Kristalizazio artifiziala sortzeko teknikak soluzio homogeneo batetik kristal sendoak sortzen ditu. Kristalizazioa gertatu dadin, soluzio horrek gainasea izan behar du. Beste modu batean esanda, soluzioan baldintza arruntetan baino molekula gehiago eduki behar ditugu. Hainbat metodo daude hori lortzeko, baina industrian gehien erabiltzen direnak hauexek dira: disolbatzailea lurruntzea, hoztea, erreakzio kimikoa eragitea...

Gauzak argitzeko adibide erraz bat jarriko dugu. Ura duen ontzi bati azukre-kristalak erantsiko dizkiogu. Azukrea gehitzen jarraituko dugu, harik eta azukre-kristalak desegin ezin diren arte. Horrela, lortutako soluzio hori asea da. Interesgarria da konturatzea, soluzio ase hori kristal gehiago desegiteko gai dela berotzen badugu; izan ere, solutuaren disolbagarritasuna handitzen da tenperatura igotzean, nahiz eta salbuespen kasuak egon. Tenperatura igotzean, azukre-kristal gehiago disolbatzen dira (soluzio gainasea osatzen da), baina soluzioaren tenperaturak ingurunearekin oreka lortzen duenean, solutuaren disolbagarritasuna gutxitzen da (soluzioaren tenperaturaren arabera jaitsi da), eta gehitutako “gehiegizko” azukrea kristalizatu egiten da. Prozesu horrek, batez ere, gainasetze-teknika errazenak erakusten dizkiogu.

Itotze-metodoaren bidez, solidoaren disolbagarritasuna gutxitu egiten da, soluzioan disolbatzailea ez den substantzia bat gehitzen dugulako. Bestalde, erreakzio kimikoak ere erabil ditzakegu solidoaren disolbagarritasuna disolbatzailean gutxitzeko; eta, horrela, gainasetasuna lortuko dugu.

Kristalizazioa bi fasetan bana dezakegu. Lehen mailako nukleazioa da lehenengo fasea. Kristal berri bat hazi egiten da; eta horrek, aldi berean, bigarren mailako nukleazioa (bigarren fasea) eragiten du, kristalak kentzea ez bada arazoa. Bigarren mailako nukleazioak eskatzen du hasierako kristalek geroagokoen hazkuntza iraunaraztea. Gure azukrearen adibidean, nukleo horiek lortu ditugu “gehiegizko” azukrea ia kristalizatu egin denean, eta kristal gehiago osatzen lagundu duenean. Bigarren mailako nukleazioa da kristalizazioaren fase nagusia; izan ere, horrek eragiten du kristal piloa ekoiztea.