Protozoo[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Protozooak organismo zelulabakarrak dira, hau da, zelula bakar batez osatuta daude. Protozoo gehienak hain txikiak direnez, mikretan neurtzen dira, beren neurria 20 eta 30 mikra artekoa da; beraz, mikroskopioz baino ezin daitezke ikusi. Zelula mintzaz, zitoplasmaz eta nukleoz osatuta daude.

Zelula eukarioto sinpleak dira, hau da, zelulek nukleoa duten organismoak dira.

Protozooak kizkurberak eta heterotrofoak dira, hau da, behar duten materiala eta energia bizi diren ingurunetik lortzen dute.

Ba al dakizu

Goroldioek, arrokak edo lurzorua estaltzeko gai direnez, protozooak bezalako organismo txikiei ostatu ematen diete.

Non aurkitu ditzakegu?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Protozooak ingurune hezeetan edo zuzenean ingurune urtarretan bizi dira. Horretaz gain, ur gazian edo ur gezan aurki daitezke eta baita beste izaki batzuetan parasito gisa ere.

Nola elikatzen dira?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Protozooak bakterio, onddo, birus, beste protozoo eta zianobakterio batzuez elikatzen dira. Elkarrekintza hori sinbiosi bat izan daiteke, edo protozooak edo organismo fagozitatuak suntsitzea eragin dezake.

Protozooen mintzetara sartzen den elikadura, irekidura baten bidez harrapatzen dute. Ondorioz, elikadura osmosi ( honen bidez, ura garraia daiteke solutu-kontzentrazio txikiagoa duen eremu batetik), fagozitosi ( honekin, zelulek partikula solidoak bereganatzen dituzte, horien artean patogeno mikrobianoak) edo pseudopodo ( kanpoko substantzia jakin batzuk hartzen dituzte, hainbat organismo-mota elikatzeko, defendatzeko eta lekualdatzeko aukera ematen dute) bidez lortzen dute.

Zein da bere funtzioa?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ba al dakizu

Protozooak behatzen lehena Leeuwenhoek izan zen, 1674an fabrikazio propioko mikroskopioak erabiliz aurkitu zituena. Royal Societyren aurrean erakustean, animalkuluak deitu zitzaien.

Protozooak ingurune urtarretan aurkitzen diren bakterioen gordailu natural nagusietako bat dira. Gainera, tratamendu antimikrobianoen aurkako erresistentziako bakterio-estrategia nagusietako bat dira.

Zein da protozooen garrantzia?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Protozooek zeregin ekologiko garrantzitsua dute: elikadura-katearen katebegi bat osatzen dute, materia organikoaren ekoizleak dira, bakterioen harrapari naturalak (batez ere Gram negatiboak), zooplanktona osatzen dute itsasoetan, ozeanoetan eta ur-gorputzetan, non mantenugaien ekoizle eta birziklatzaileen arteko konexio trofikoa adierazten duten.

Nola ugaltzen dira?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Asexualki ugaltzen dira, zelula-banaketa hutsez.

Protozoo espezie asko bizitza librekoak dira, hau da, hainbat funtzio bere buruz egiteko gai dira. Bizitza libreko protozooek garrantzi handia dute beste mikroorganismo batzuk transmititzeko bidean duten zereginean.

Beste batzuek, berriz, gizakia eta animaliak (etxekoak eta basatiak) parasitatzen dituzte:

Gizakien barruan, ugaltzeko gai dira eta ondorioz, biziraupena zihurtatzen dute. Gainera, organismo bakar batetik abiatuta infekzio larriak sortzeko gai dira. Infekzioak sintomarik gabekoak edo sintomekin izan daitezke. Gainera, parasitoaren espeziearen arabera, heriotza ekar dezakete.

Protozoo parasitoak:[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ba al dakizu

Gaur egun 50.000 protozoo-mota inguru daude eta horien artean askotariko taxonak daude, urrutiko ahaidetasuna dutenak. Adibidez: amebak

Protozoo Trypanosoma. Trypanosoma generoko kideak loaren gaixotasuna eragiten duten protozoo flagelatuak dira, Afrikan ohikoa dena.

Giardiasi protozooa. Giardia protozoo flagelatuak dira, giardiasia eragiten dutenak.

Protozoo Plasmodium. Odolean (globulu gorrietan) bizi diren parasito txikiak dira.

Zer gaixotasun sortu ditzake parasitoak?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Chagasen gaixotasuna: Protozoo Trypanosomak eragindako gaixotasuna da. Gaixotasuna odol transfusio, organo transplante, parasitoekin kutsatutako elikagaien irenste edo amarengandik umekiarengana ere transmititu daiteke.

Malaria edo amibiasia eragiten duten agente infekziosoak dira.
Afrikako ametsaren gaitza.

Nola mugitzen dira?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zilio (zelula egonkorretan kokatzen dira normalean, eta, bulkadari esker, likidoak edo bertan dauden elementuak mugitzen dituzte), flagelo ( zelula mugikorrak eragin ditzakete likido batean) eta pseudopodoen (organismo zelulabakar batzuen zitoplasmaren luzapena da, hala nola amebena, horiek elikatzeko edo mugitzeko erabiltzen baitituzte) bitartez mugitu egiten dira.

Egitura horien laguntzaz, dauden ingurunean, hau da, mintzean mugitzeko gai dira. Pseudopodoak batez ere, beso funtzioa daukate eta horrekin, igeri egingo bazuten bezala mugitzen dira.

Zer ekarpen egiten diote protozooek biodibertsitateari?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Uretako inguruneetan, lehen mailako ekoizle gisa paper garrantzitsua duten forma fotosintetikoez gain (elikadura-sareen oinarria), protozoo heterotrofoen garrantzia maila trofikoen arteko tarteko urratsa izatean datza, eta hori oso garrantzitsua da urak arazteko prozesuetan, jarraian ikusiko dugunez. Organismo horiek ur-sisteman duten garrantzia hiru arrazoitan oinarritzen da funtsean:

Inguruneko materia organikoa zuzenean kontsumitzeagatik.
Materia-metaketak sortzen laguntzeagatik.
Ingurunean garatzen diren bakterio-populazioen kontsumitzaile nagusiak direlako.

Zein dira Protozooen onurak?[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Protozooak elikagaiaren iturri garrantzitsua dira mikroinornodunentzat.

Izaki bizidunetan: Ura argitzeko garrantzitsuak dira, bakterioak jaten ditu. Lurzoruko materia organikoa deskonposatzen dute onddoen eta bakterioen bidez. Ongarria ekoizteko balio dute, irakin txarrak gutxitzen direlako.