Ukrainako inbasioa (2022)
 |
Egunotan albiste da gertakari hau. Litekeena da orri honetako informazioa edozein unetan aldatzea, beraz. |
| Ukrainako inbasioa (2022) | |||
|---|---|---|---|
| Errusia-Ukraina gerra | |||
 2022ko Ukrainako inbasioko fronteak (goialdean) eta inbasioaren egoera (behealdean), 2022ko irailaren 27an.
(Ikus ere inbasioaren mapa detaileduna) | |||
| Data | 2022ko otsailak 24 – egun (7 hilabete eta 3 egun) | ||
| Lekua | Ukraina (liskar militarren zerrenda) | ||
| Egoera | Martxan
| ||
| Gudulariak | |||
| |||
| Buruzagiak | |||
| Indarra | |||
| |||
| Galerak | |||
| |||
 Japonia-jatorriko bi ontzi lekualdatu[24][25] Jabetza turkiarreko ontzi bat kaltetu[26] Moldavia-banderadun ontzi bat kaltetu (zehazki, MV Millenial Spirit ontzia)[27][28] Panama-banderako garraio-ontzi bat kaltetu[29]
Denetara:  Ukrainaren arabera: 198 ukraniar zibil hildako; 1,115 zauritu[30] NBEren arabera: 100,000 zibil desplazatu[31] | |||
2022ko otsailaren 24an, Errusia Ukraina –lehenengoaren hego-mendebaldeko herrialde bizilaguna– eskala-handian inbaditzen hasi zen zen, egun dirauen –baina 2014. urtean hasitako– gerra errusiar-ukrainarraren gorakadarik handiena markatu zuena. Inbasioaren aurretik, Errusiaren kontzentrazio militar luze bat egon zen, Ukraina mugan, 2021aren hasieran hasitakoa. Gorakada militar hau Vladimir Putinek, Presidente errusiarrak, 1997-osteko NATOren zabaltzearen kritika modura bideratu zuen, Errusiarako segurtasunerako mehatxu gisa ulertzen baitzuen; hala, Ukraina Aliantza Militarrera eranstea debekatzeko nahia erakutsi zuen, oinarri irredentistetan oinarriturik.[32] Inbasioa baino egun batzuk lehenago, Errusiak ofizialki onartu zituen Donetskeko Herri Errepublika eta Luhanskeko Herri Errepublika, Ukrainako Ekialdeko Donbass eskualdean aldebakarki independizatu bi ia-estatu, bai eta tropak bidali bertara, otsailaren 21ean. Honi jarraiki, otsailaren 22an, Errusiako Biltzar Federalak aho batez baimena eman zion presidenteari indar militarra Errusiako mugetatik kanpo erabiltzeko.
Otsailaren 24ko goizeko 05:00ak ETT inguruan (UTC+2), Putinek "operazio militar berezia" iragarri zuen Ukraina ekialdean; minutu batzuk geroago, misilekin erasoak hasi ziren Ukraina osokoan zehar, Kieven –Ukrainako hiriburuan– barne, Ukrainako Muga Zerbitzuak Errusiarekin eta Bielorrusiarekin zituen mugako-postuei erasoak izan zirela adierazten zuten bitartean.[33][34] Bi ordu geroago, Errusiako lehorreko indarrak herrialdean sartu ziren.[35] Ukrainako Presidente den Volodymyr Zelenskyk gerra-legea aldarrikatuz, Errusiarekiko harreman diplomatikoak hautsiz eta mobilizazio orokorra iragarriz erantzun zuen. Inbasioak nazioarteko kondena zabala jaso zuen, Errusiari zigorrak ezartzea barne, Errusian gerraren aurkako protestei atxiloketa masiboekin erantzun zitzaien bitartean.[36][37]
Testuingurua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sobietar Batasun-osteko testuingurua eta Iraultza Laranja[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ukrainako iraultza eta Donbasseko Gerra[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ukrainazaleen eta errusiazaleen arteko tentsioak izan dira XX. mende guztian, eta inoiz baino biziago daude 2014az geroztik. Urte hartan, Krimeako penintsula anexionatu zuen Errusiak, erreferendum baten ostean, eta Donbassen gerra hasi zen —Donetsk eta Luhansk probintziak; 2014tik errusiazaleek kontrolatzen zituzten eremu batzuk—.
2022ko otsailaren 21ean Vladimir Putin Errusiako presidenteak bi herri errepublika horien independentzia aitortu, eta Ukraina inbaditzeko agindu zuen segidan.
Inbasioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Otsailaren 24an, Kremlinek agindu zuen «operazio militar berezia» hasteko Ukrainan. Iparraldetik, ekialdetik eta Krimeatik, gutxienez hamar tokitatik igaro zuten muga Errusiako tropek, eta hainbat hiri bonbardatu eta eremu batzuk kontrolatu zituzten. Kievera bidean, Txernobylgo planta nuklearra ere okupatu zuten. Inor gutxik espero zuen tamaina horretako eraso bat.
Martxo hasieran hiri handi bat okupatu zuten Errusiako soldaduek, Kherson, eta Mariupol setiatzen hasi ziren. Ordurako milioi bat ukrainar ihes eginak ziren herrialdetik kanpora.
Gerra hasi eta bi astera, tropa errusiarrek hiriburura heldu ezinik jarraitzen zuten, eta aienatzen hasia zen gerra azkar irabaziko zuten ustea. Sumin eta Kharkiven ere ezin izan ziren sartu. Hiri handiak saihestuz, errepidez aurrera egiten saiatu ziren, Kieverantz; Khersondik mendebaldera egiten ere ahalegindu ziren. Baina aurrera egin ezinik gelditu ziren, ukrainarren erantzunarengatik: zubi gehienak bota eta tanke askori kalte egitea lortu zuten.
Martxo erdialdean, Errusiako soldaduek Kievera sartu ezinik jarraitzen zuten oraindik, ukrainarren oposizioa zela medio; hiriburuaren aldiriak okupatu zituzten.
Hego-ekialdean, aldiz, Khersondik Luhanskerako lurralde zerrenda bat hartzea lortu zuten, Krimea Errusiarekin lurrez lotuz. Mariupol zen eremu horretan kontrolpean hartu ez zuten hiri bakarra.
Gerraren lehen fasea amaituta[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kremlinek martxoaren 25ean iragarri zuen «gerraren lehen fasea» bukatu zela: Kiev ingurutik tropak erretiratuko zituela, eta handik aurrera Donbassko probintzietan egingo zuela indarra. Hilabeteren ondoren, bistan zen Kremlinek ez zuela behar bezala neurtu erasoa, eta bertan behera utzi zuen hiriburua kontrolatzeko asmoa. Ukrainarrek, berriz, hiriburuaren defentsan murgilduta, kontuan hartzeko moduko lurralde zatiak galdu zituzten hego-ekialdean.
Martxo bukaeran, soldadu errusiarrek Izium bereganatu zuten —hilabete baino gehiago zeramaten hiri hori hartu ezinik—. Handik hegoaldera zein ekialdera zabaltzeko aukera ematen zien horrek, Donetsk eta Luhansk aldera.
Turkian, berriz, bi aldeetako Atzerri ministroak aurrez aurre bildu ziren martxoaren 29tik apirilaren 1era. Ez zuten akordiorik egin, eta negoziazioak trabatuta daude harrezkero.
Butxako sarraskia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Errusiako tropak Kiev ingurutik lekutu ziren, eta Txernobylgo planta nuklearra ere utzi zuten. Errusiarrek hilabetez okupatutako herrietan egindako hilketak agertzen hasi ziren: mila ukrainar baino gehiago hil zituzten Kieveko aldirietan —ia 300 Butxan bakarrik—: epaitu gabe, kalean eta eskuak lotuta zeuzkatela batzuk, hobi komunetan... Gerra krimenak egitea leporatu dio Mendebaldeak Putini.
Kramatorsken tren geltoki bat bonbardatu zuen Errusiak apirilaren 7an, eta 50 herritar baino gehiago hil zituen. Ordurako iparraldeko frontetik erabat erretiratua zen Errusia: tropak berrantolatzen ari zen, Ukraina ekialdean erasoa bizkortzeko.
Apirilean, lehen kontraeraso ekintzak egiten hasi ziren Ukrainako indarrak: errusiarren Moskva gerraontzia urperatu zuten, Errusiako lurretan eraso batzuk egin zituzten helikopteroekin, eta Kherson mendebaldean lurralde zati batzuk berreskuratu zituzten.
Mariupolgo setioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hilabete eta erdiz kalez kale borrokatu ziren ukrainazaleak eta errusiazaleak Mariupolen. Apirilaren 21erako, hiria defenditzen ari ziren azkeneko indar ukrainarrak Azovstal altzairutegian babestu ziren, 2.000 soldadu inguru —tartean, Azov batailoi ultraeskuindarreko kideak—. Europako altzairutegi handienetakoa da, eta tunelak ditu lurpean. Errusiak uko egin zion sartzeari, baina «askatutzat» jo zuen hiria. Hurrengo egunetan altzairutegia bonbardatzen jarraitu zuten errusiarrek, eta setioa gogortu zuten.
Kontraerasoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Maiatzetik aurrera, kontraeraso ekintzak ugaritzen ahalegindu ziren Ukrainako indarrak. Kherson probintziaren mendebaldean eta Kharkiven iparraldean batez ere. Azken horretan, ukrainarrek lortu zuten errusiarren menpe zeuden hainbat herri berreskuratzea.
Donbassko frontean[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Errusiako tropek etengabe eraso zioten apirilaren 18tik hego-ekialdeko frontean. Lur eremu batzuk bereganatu zituzten, batez ere Luhansken —probintzia horren %90 kontrolpean hartua zuten—. Maiatz hasieran, Sievierodonetsk zen eskualde horretan bereganatu ez zuten hiri handi bakarra, eta maiatzean borrokak gogortu zituzten errusiarrek inguru horretan guztian, baita aireko erasoekin ere —hiriak 100.000 biztanle zituen gerra aurretik—.
Azovstalekoen errenditzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Azovstal altzairutegian gordeta jarraitzen zuten azkeneko soldadu ukrainarrak errenditu egin ziren, eta hiri osoa errusiarren esku geratu zen, ia 80 eguneko setioaren ondoren. Ordurako hiria goitik behera suntsitua zegoen, eta ehunka milaka herritarrek ihes egin zuten.
Luhanskeko erasoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Maiatzaren 7an Popasnan sartu ziren indar errusiarrak, eta defenditzaile ukrainarrek atzera egin zuten; inguru horietan lur gehiago hartu zituzten errusiarrek, eta harrezkero asteak zeramatzaten Sievierodonetsk erabat inguratu eta setiatu nahian. Sievierodonetskeko gudua izan eta gutxira, errusiar gudarostearen menpe geratu zen ukraniarren menpe zegoen Luhanskeko oblastaren azken zatia[38].
Erreakzioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Donetskeko Herri Errepublika 2014ko maiatzean independentzia aldarrikatu zuen estatu bat da, Errusia (2022tik aurrera) eta Hego Osetia onartu gabeko ia-estatuaren onarpena jasoz.[2]
- ↑ Luhanskeko Herri Errepublika 2014ko maiatzean independentzia aldarrikatu zuen estatu bat da, Errusia (2022tik aurrera) eta Hego Osetia onartu gabeko ia-estatuaren onarpena jasoz.[3][4]
- ↑ Indar errusiar batzuk Bielorrusiatik egin dute eraso[1]
- ↑ Ustez, Transnistriatik –mundu-mailako herrialderik errekonozitzen ez duen ia-estatua; de iure Moldaviaren parte– misilak jaurti ziren Ukrainaren aurka.[5]
- ↑ NATOk defentsarako zeharkako laguntza militarra eskaini du.[6]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/h_82bf44af2f01ad57f81c0760c6cb697c
- ↑ https://tass.com/world/738110
- ↑ (Ingelesez) «Ukraine’s rebel ‘people’s republics’ begin work of building new states» the Guardian 2014-11-06 (Noiz kontsultatua: 2022-02-22).
- ↑ «Общая информация | Официальный сайт Главы Луганской Народной Республики» web.archive.org 2018-03-12 (Noiz kontsultatua: 2022-02-22).
- ↑ https://web.archive.org/web/20220224172130/https://intellinews.com/moldova-tightens-security-after-explosions-heard-close-to-russia-backed-transnistria-236052/
- ↑ https://www.reuters.com/world/europe/nato-allies-provide-more-weapons-ukraine-stoltenberg-says-2022-02-25/
- ↑ https://www.nytimes.com/2022/01/10/us/politics/russia-ukraine-helicopters.html
- ↑ https://www.nytimes.com/live/2022/02/18/world/russia-ukraine-biden-putin
- ↑ a b c Mundu-mailako Balantze Militarra (2021)
- ↑ https://www.ynetnews.com/article/rygayyblc
- ↑ a b https://www.themoscowtimes.com/2022/02/24/russia-says-destroyed-over-70-ukraine-military-targets-a76571
- ↑ https://www.reuters.com/world/europe/military-transport-aircraft-crashes-southern-russia-interfax-2022-02-24/
- ↑ a b c d e f https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60517447?pinned_post_locator=urn:asset:6feb197c-9473-44eb-a42f-088d9c12d6ee
- ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220226120201/https://apnews.com/article/russia-ukraine-vladimir-putin-volodymyr-zelenskyy-boris-johnson-business-08f569df695831ee467979527ea2e241
- ↑ https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60517447
- ↑ a b https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60517447?pinned_post_locator=urn:asset:408850ed-0ef2-42e2-8a1f-1bc26b8f07c8&pinned_post_asset_id=6218d8350ce87e491a0ecfc8
- ↑ https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/ukraine-says-more-than-40-of-its-soldiers-10-civilians-killed/
- ↑ https://www.reuters.com/world/europe/ukrainian-military-plane-shot-down-five-killed-authorities-2022-02-24/
- ↑ https://edition.cnn.com/2022/02/24/europe/ukraine-russia-invasion-friday-intl-hnk/index.html
- ↑ https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-25-22/h_7b91f6ad08bf5829abc44f2098f1c49d
- ↑ a b c https://interfax.com/newsroom/top-stories/74432/
- ↑ a b https://ghostarchive.org/archive/20220226010249/https://www.facebook.com/watch/?v=1263814700696492
- ↑ https://interfax.com/newsroom/top-stories/74434/
- ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://splash247.com/two-more-ships-hit-in-the-black-sea/
- ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-26-22/index.html
- ↑ https://www.dailysabah.com/world/europe/bomb-hits-turkish-owned-ship-off-ukraines-odessa
- ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://www.romaniatv.net/alerta-in-marea-neagra-nava-a-republicii-moldova-atacata-de-rusi-anuntul-facut-de-ministerul-apararii-din-ucraina_6272918.html
- ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://www.g4media.ro/breaking-o-nava-sub-pavilionul-republicii-moldova-a-fost-lovita-de-un-obuz-in-marea-neagra-tot-echipajul-e-format-din-marinari-rusi.html
- ↑ https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://newsroompanama.com/business/panama-flagged-ship-attacked-by-russian-navy
- ↑ https://www.ukrinform.net/rubric-ato/3413511-update-on-russian-invasion-198-civilians-including-three-children-killed-in-ukraine.html
- ↑ https://www.reuters.com/world/europe/some-100000-ukrainians-have-left-their-homes-several-thousand-flee-abroad-un-2022-02-24/
- ↑ «Russia’s invasion of Ukraine | The Economist | Ghostarchive» ghostarchive.org (Noiz kontsultatua: 2022-02-26).
- ↑ «Russian military vehicles enter Ukraine from Crimea» web.archive.org 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2022-02-26).
- ↑ «Украинские пограничники сообщили об атаке границы со стороны России и Белоруссии» web.archive.org 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2022-02-26).
- ↑ «Is Russia preparing to invade Ukraine? And other questions - BBC News» web.archive.org 2021-12-19 (Noiz kontsultatua: 2022-02-26).
- ↑ «Live updates: Russia invades Ukraine; world leaders condemn attack» web.archive.org 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2022-02-26).
- ↑ «Russian police detain close to 400 anti-war protesters in several cities | CBC News» web.archive.org 2022-02-24 (Noiz kontsultatua: 2022-02-26).
- ↑ https://www.berria.eus/bereziak/kontakizunak/gerra-ukrainan/#MAI26
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q110999040
Multimedia: 2022 Russian invasion of Ukraine
Koordinazioa: 2022 Russian invasion of Ukraine
