Uni

Uni
	etruskoen mitologia
Ezaugarriak
Sexua	emakumezkoa
Baliokideak	Hera, Junon eta Astarte
Domeinua	maitasuna eta Ezkontza
Familia
Ezkontidea(k)	Tinia
Seme-alabak	Hercle (en) eta Menrva

Uni etruskoen jainkosa nagusia da,^[1] triada sakratuko kidea.

Deskribapena

Panteoi etruskoaren jainkosa garrantzitsua da, eta, hala ere, bere izena latindar jatorrikoa da, eta litekeena da bere kultua ere latindar jatorrikoa izatea. Izan ere, tenplu asko Lazion eskaini zitzaizkion.^[2] Uniri, maiz, Sospita (Salbatzailea) epitetoa ematen zaio. Borrokalaria ere bada, Menrva/Athéna bezala, eta kasu horretan, bere irudiak armak eramaten ditu eta burua ahuntz-larru batez estaltzen zaio.^[3]

Pirgiren B tenplua berari eskainia dago, non fenizierazko strt (Astarte) izena eman zioten, zeruko jainkosa. Beste tenplu batzuk eskaini zitzaizkion hainbat herritan: Caeren, Veiin eta Perugian, besteak beste. Cortonako hiriaren jainkosa nagusia edo babeslea izan zitekeen eta bertan inskripzio bitxi bat aurkitu da: "mi unial curtum" ("Cortonako Unirengan nago").^[4] Izan ere, hirien babesa da Uniren eginkizunetako bat.^[3] Vicchio udalerrian dagoen Poggio Collako tenpluan, harri gainean etruskoz idatzitako testurik luzeena agertu zen, eta irakurri ahal izan zuten neurrian, zati bat Uniri eskainita zegoela ikusi zuten, beste zati bat Tinia jainkoari.^[5]

Harreman kontrajarriak ditu Unik beste jainko etruriar batekin: Herclerekin. Haren aurka borroka daiteke, edo, ispiluen atzealdean agertzen denez, haren konpainian egon, baita bularra eman ere.^[3]

K.a. IV. mendearen erdialdearen ondoren, Uni-ren irudikapenek, sarritan, erdi biluzik erakusten dute eta horrek Turan jainkosarekin antzekotasunak izatera eramaten dute. Bestalde, Lazioko Gravisca aztarnategian (edo Porto Clementino), Tarquinian, Turan jainkosarekin tenpluko naos-a (kulturako gela nagusia) partekatzen zuela ikusi da.^[3]

Erromatar Junon eta greziar Herarekin parekatu ohi da. Aldi berean, zenbait alderdi komun ditu greziarren Leukoteo/Ino-rekin, geroago sortuko den Mater Matuta erromatarrarekin, eta erditzearen greziar jainkosa zen Ilithyie-rekin.^[3]

Uni jainkoen erregina da, Tiniaren arreba eta emaztea eta Hercleren ama. Tinia jainkoarekin eta Menrva jainkosarekin batera triunbiratu boteretsua osatzen zuen.

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Thomson de Grummond, Nancy (2006) Etruscan Mythology, Sacred History and Legend, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. 78-84. or.
↑ (Frantsesez) Dumezil, Georges. (1987). La religion romaine archaïque. avec un appendice sur la religion des Etrusques. 2. argitaraldia zuzendua.. Payot, 299 eta hurr. or..
↑ ^a ^b ^c ^d ^e (Frantsesez) Jannot, Jean-René (1998) Jean-René Jannot, Dieux, devins et démons. Regards sur la religion de l'Étrurie antique, Picard, « Antiqua »
↑ (Frantsesez) Lacam, Jean-Claude. (2008). «Le sacrifice du chien dans les communautés grecques, étrusques, italiques et romaines : approche comparatiste» Mélanges de l'école française de Rome 120 (1): 29–80. doi:10.3406/mefr.2008.10414. (kontsulta data: 2025-02-24).
↑ (Gaztelaniaz) Carvajal, Guillermo. (2016-08-24). «El descubrimiento etrusco más importante de las últimas décadas: una estela que menciona a la diosa Uni» La Brújula Verde (kontsulta data: 2025-02-24).

Bibliografia osagarria

(Frantsesez)Raymond Bloch, (1972) « Héra, Uni, Junon en Italie centrale », Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 1972 urtea, 116-2 lib. 2. zk., 384-396 or.
(Italieraz) Mauro Cristofani Etruschi una nuova immagine éditions Giunti gruppo, Florence 1984 [1] ISBN 8809017927
(Ingelesez) Thomson de Grummond, Nancy (1985). "The Etruscan mirror". Source: Notes in the History of Art. 4 (2/3): 26–35. doi:10.1086/sou.4.2_3.23202423. JSTOR 23202423. S2CID 191384461.
(Ingelesez) Bonfante, L. (2006). Etruscan inscriptions and Etruscan religion. In Thomson de Grummond, N. & Simon, E (Eds.), Religion of the Etruscans(pp. 9-26), Austin, Texas: University of Texas Press.
(Ingelesez) Stevens, N. (2009). A New Reconstruction of the Etruscan Heaven. American Journal of Archaeology. 113(2), 113 or.

Kanpo estekak

Datuak: Q650410
Multimedia: Uni (goddess) / Q650410

[1] (Ingelesez) Thomson de Grummond, Nancy (2006) Etruscan Mythology, Sacred History and Legend, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology. 78-84. or.

[2] (Frantsesez) Dumezil, Georges. (1987). La religion romaine archaïque. avec un appendice sur la religion des Etrusques. 2. argitaraldia zuzendua.. Payot, 299 eta hurr. or..

[Jan1-3] (Frantsesez) Jannot, Jean-René (1998) Jean-René Jannot, Dieux, devins et démons. Regards sur la religion de l'Étrurie antique, Picard, « Antiqua »

[4] (Frantsesez) Lacam, Jean-Claude. (2008). «Le sacrifice du chien dans les communautés grecques, étrusques, italiques et romaines : approche comparatiste» Mélanges de l'école française de Rome 120 (1): 29–80. doi:10.3406/mefr.2008.10414. (kontsulta data: 2025-02-24).

[5] (Gaztelaniaz) Carvajal, Guillermo. (2016-08-24). «El descubrimiento etrusco más importante de las últimas décadas: una estela que menciona a la diosa Uni» La Brújula Verde (kontsulta data: 2025-02-24).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]