Urizaharra

Urizaharra
Araba, Euskal Herria
Urizaharrako harresiko hego-ataria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Mendialdea
Izen ofiziala	Peñacerrada / Urizaharra
Alkatea	Luisa Maria Alonso Pinedo (indep.)
Posta kodea	01212
INE kodea	01044
Herritarra	urizahartar
Kokapena
Koordenatuak	42°38′39″N 2°42′49″W
Azalera	57,06 km2
Garaiera	755 metro
Distantzia	25 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	310 (2022) 11 (2021)
109 (%35,2)   (%49) 152
Dentsitatea	4,91 biztanle/km²
Hazkundea (2003-2013)	% 1,51
Zahartze tasa	% 24,41
Ugalkortasun tasa	‰ 0
Ekonomia
Jarduera tasa	% 91,67 (2011)
Genero desoreka	% -6,49 (2011)
Langabezia erregistratua	% 4,14 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 15,95 (2010)
Kaleko erabilera	%  (2016)
Etxeko erabilera	% 5.13 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data	XIII. mendea

Urizaharra (ofizialki Peñacerrada / Urizaharra) Arabako hegoaldeko udalerri bat da, Mendialdeko eskualdekoa. Gasteiztik 25 bat kilometrora dago, Trebiñu eta Errioxa artean. Izen bereko herria udalerriaren erdialdeko eremuan dago, Jugalez ibaiaren ezker bazterrean.

Urizaharra kokatuta dagoen muinoaren ikuspegia

Geografia

Ingurune naturala eta klima

Urizaharra Trebiñuko Konderriko mendiek iparraldean eta Kantabria mendilerroak hegoaldean mugatua dago. Udalerrian Atxabal mendia dago, 1.172 metroko garaiera duena.

Bestela, Herrera mendateak udalerria lotzen du Errioxarekin.

Historia

Urizaharreko Erdi aroko hiribildua XIII. mendean sortu zen.

Herritik gertu lau gazteluren hondarrak daude, Urizaharra, Mendiluzea, Herrera eta Villamonte, hain zuzen ere.

1838ko ekainaren 20 eta 22 artean bertan Lehen Gerra Karlistako gudua izan zen.

Banaketa administratiboa

Urizaharra udalerria 6 herriz osatua dago:

• Baroja
• Faido
• Loza
• Montoria
• Pagoeta
• Urizaharra (udalerriko hiriburua)

Demografia

Urizaharreko biztanleria

Politika

Urizaharreko udaletxea

2011ko udal hauteskundeak

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, Agrupación Municipal Independiente (AMI) hautagaitzako Luisa Maria Alonso hautatu zuten alkate.

Urizaharreko udalbatza
Izena	Zinegotziak	Boto kopurua
(AMI)	6	113 (%66,86)
Alderdi Popularra (PP)	1	37 (%21,89)
Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	-	11 (%6,51)

Alkateak

Hauek izan dira Urizaharreko azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia
Adolfo Samaniego Samaniego	1979	1983		Zentro Demokratikoaren Batasuna
Jose Luis Alonso Fernandez	1983	1987		Euzko Alderdi Jeltzalea
	1987	1991		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Luis Alonso Fernandez	1991	1995		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Luis Alonso Fernandez	1995	1999		Euzko Alderdi Jeltzalea
Domingo Luis Montoya Campo	1999	2003		Euzko Alderdi Jeltzalea
Luisa Maria Alonso Pinedo	2003	2007		Agrupacion Municipal Independiente
Luisa Maria Alonso Pinedo	2007	2011		Agrupacion Municipal Independiente
Luisa Maria Alonso Pinedo	2011	2015		Agrupacion Municipal Independiente
Juan Jose Betolaza Pinedo	2015	2019		Agrupacion Municipal Independiente
Juan Jose Betolaza Pinedo	2019	Jardunean		Agrupacion Municipal Independiente

Garraioa

Araba Bus sareko  lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:

Araba Bus  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 9 Gasteiz (geltokia) Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Armentia Trebiñu • Argote • Albaita • Baxauri • Obekuri • Navarrete • Bernedo • Meanuri • Meano • Ekora • Oion • Logroño (Portales) Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Armentia Trebiñu • Urizaharra • Leza (ospitalea) • Guardia • Guardia (hotel-gasolindegia) • Logroño (Portales) Logroño (geltokia)

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak 2 linea ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 16 Armentia T. Trebiñu Arluzea • Markiz • Saseta • Urarte • Paritza • Lañu • Albaita • Fuidio • Faidu • Mesantza • Samiano • San Martin Galbarin • Torre • Argote • Axarte • Agilu • Marauri • Ogeta • Saratsu • Pedruzo • San Vicentejo • Imiruri • Uzkio Armentia T. Trebiñu⁠ 20 Urizaharra Armentia T. Trebiñu Faidu • Pipaon • Lotza • Montoria • Pagoeta • Moraza • Baroja • Taravero • Sanmartinzar • Arana Urizaharra Armentia T. Trebiñu

Kultura

Jaiak

• Urriaren 6a: Arrosarioko Andre Mariaren eguna

Ondasun nabarmenak

• Hiribilduaren harresiaren hegoaldeko atari ikusgarria, herriaren kutsu militarra azpimarratzen duena.
• Jasokundeko Andre Mariaren eliza, XIII. mendekoa.
• Haitzeko Andre Mariaren eliza, Faidon.

Urizahartar ospetsuak

• Diego Lorenzo Prestamero Sodupe (1733-1817), Ilustrazioko apaiz, kulturzale eta Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen kide nabarmena.
• Pedro Manuel Ramirez de la Piscina (?-1835), Ciudad Rodrigoko apezpikua.

Argazki galeria

• 

  Harresiko hego-ataria.

• 

  Plaza Nagusia. Ezkerrean, Jasokundeko Andre Mariaren eliza.

• 

  Hijarko Dukearen etxea.

• 

  Museo Etnografikoa.

• 

  Haitzeko Andre Mariaren eliza.

Ikus, gainera

• Araba
• Arabako udalerrien zerrenda
• Arabako Mendialdea
• Urizaharra, Lagran eta Lañoko Komunitatea

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa

• Urizaharra Mendialdeko eskualdeko webgune ofizialean
• (Gaztelaniaz) Urizaharra Auñamendi entziklopedian

• Datuak: Q1452675
• Multimedia: Peñacerrada-Urizaharra
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Urizaharra