Urkabustaiz

Urkabustaiz
	Araba, Euskal Herria
	Izarra, Urkabustaizko udalburua
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Zuia-Gorbeialdeko Kuadrilla
Izen ofiziala	Urkabustaiz
Alkatea	Xabier Alvarez de Arcaya ( Euskal Herria Bildu )
Posta kodea	01440
INE kodea	01054
Herritarra	urkabustaiztar
Kokapena
Koordenatuak	42°57′17″N 2°54′12″W / 42.954722222222°N 2.9033333333333°W42°57′17″N 2°54′12″W / 42.954722222222°N 2.9033333333333°W
Azalera	60,49 km2
Garaiera	633 metro
Distantzia	27 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	1.414 (2021); 28 (2020)
Dentsitatea	22,76 biztanle/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 41,77
Zahartze tasa	% 13,85
Ugalkortasun tasa	‰ 72,61
Ekonomia
Jarduera tasa	% 87,78 (2011)
Genero desoreka	% 5,39 (2011)
Langabezia erregistratua	% 8,96 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 31,33 (2010)
Kaleko erabilera	% 17.8 (2016)
Etxeko erabilera	% 13.34 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.urkabustaiz.eu/

Urkabustaiz Arabako ipar-mendebaldeko udalerri bat da, Zuia-Gorbeialdeako kuadrillakoa. Arabaren ipar-mendebaldean dago, Gasteiztik 27 bat kilometrora, komunikazioen bidegurutze garrantzitsu batean. Herri txikiz osaturiko udalerria da, populazio gutxikoa eta nagusiki nekazaritzari lotutakoa.

Izarra da herriburua.

Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urkabustaiz udalerriaren mapa

Udalerria isurialde kantabriarraren eta mediterraneoaren mugan dago kokaturik, iparraldera begira, eta bi gune erabat ezberdin ditu. Alde batetik, hegoaldea eta erdialdea larrez eta basoz estalitako lautada bat da, muinotxoz jositakoa, 600-850 metroko garaieran dagoena; iparraldean, berriz, Altube ibaiak osatzen duen arroa dago, batez ere pagadiz estalia, 400 metroko garaiera inguruan. Bi alde hauek banatuz, oso aldapatsua den kare-harrizko aurrealde bat dago.

Udalerriak ez dauka mendi alturik, baina udalaren ipar-ekialdean Gorbeia mendia dago.

Kokagune geografiko berezia denez, bidegurutze historikoa izan zen, Leintzerako, Arabako Lautadarako, Urduñarako eta Miranda de Ebrorako bideak lotzen zituena. Gaur egun ere, Bizkaia eta Araba lotzen dituzten bide nagusiak igarotzen dira bertatik. Bilbo eta Miranda lotzen dituen trenbideak udalerria gurutzatzen du iparraldetik hegoaldera, eta geltokia dauka Izarran. AP-68 autopista ere udalerriaren ekialdetik igarotzen da, eta Bilbo eta Miranda lotzen ditu honek ere. Bestalde, udalerriaren ekialde horretan, baina Izarratik 2 kilometro ingurura, AP-68 eta Gasteizera doan N-622 autobidearen lotunea dago.

Goiuriko ur-jauzia (Goiuri-Ondona, Urkabustaiz)

Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iparraldean: Zuia eta Amurrio.
Hegoaldean: Kuartango.
Ekialdean: Zuia.
Mendebaldean: Amurrio eta Urduña.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urkabustaiz izena Urkaerria eta Bustaiz antzinako izenek konposatua da. Urkaerriak Goiuri-Ondona, Oiardo, Uzkio eta Untzaga-Apregindana herriak biltzen zituen. Bustaizek, berriz, Beluntza eta Izarra.

Banaketa administratiboa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Udalerria hamar herriz osatua dago:

Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen sektoreari oso lotuta dagoen udalerria izanik, Urkabustaizek populazioa galdu zuen etengabe XX. mendearen bigarren erdian, bertakoak hirira joatearen ondorioz. XXI. mendean, berriz, populazioaren biziberritzea gertatu da, komunikazio bideak hobetzean hiriko jende asko bertaratu baita.

Urkabustaizko biztanleria

Politika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urkabustaizko udaletxea, Izarran

2019ko maiatzaren 26ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, EH Bilduko Xabier Álvarez de Arcaya Fernández de Landa hautatu zuten alkate.

Urkabustaizko udalbatza
Alderdia		2019ko maiatzaren 26
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua
	EH Bildu	5 / 9	373 (% 48,01)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	4 / 9	339 (% 43,63)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	0 / 9	28 (% 3,6)
	Alderdi Popularra (PP)	0 / 9	9 (% 1,16)
Datuen iturria: https://resultados.elpais.com/elecciones/2019/municipales/14/01/54.html

Alkateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek izan dira Urkabustaizko azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia^[4]
Angel Hernandez Mendiguren^[4]^[5]^[6]	1979	1983		Euzko Alderdi Jeltzalea
Aurelio Velasco Uriarte^[5]	1983	1987		Euzko Alderdi Jeltzalea
	1987	1991		Euzko Alderdi Jeltzalea
Francisco Javier Carro Iglesias^[5]^[7]	1991	1995		Euzko Alderdi Jeltzalea
Francisco Javier Carro Iglesias^[5]^[7]	1995	1999		Euzko Alderdi Jeltzalea
Francisco Javier Carro Iglesias^[7]	1999	2003		Euzko Alderdi Jeltzalea
Francisco Javier Carro Iglesias^[7]	2003	2007		Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
	2007	2011		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Antonio Lopez Goitia	2011	2015		Bildu
Begoña Ganzabal Zurbitu^[4]	2015	2019		Euzko Alderdi Jeltzalea
Xabier Diaz de Arkaia Fernandez de Landa^[8]^[9]	2019	Jardunean		Euskal Herria Bildu

Garraioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Araba Bus sareko eta lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:

Araba Bus

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
14	Gasteiz (geltokia)	Zaitegi • Murgia • Sarria • Murgia (Paularrak) • Ametzaga • Beluntza (Soleta)	Izarra⁠
15	Gasteiz (unibertsitatea)	Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (geltokia) • Zaitegi • Murgia • Sarria • Murgia (Paularrak) • Ametzaga • Beluntza (Soleta) • Izarra • Lezama • Larrinbe • Amurrio • Amurrio (San Jose) • Luiaondo (Malato) • Luiaondo • Laudio (Gurutze Gorria) • Laudio • Areta • Laudio (Ugarte) • Okondo	Artziniega

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak 2 linea ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
3	Amurrio Urduña	Tertanga • Delika • Artomaña • Aloria • Urduña (geltokia) • Lekamaña • Saratxo • Inoso • Ziorraga • Baranbio • Lezama • Larrinbe • Amurrio (gasolindegia) • Amurrio (geltokia)	Amurrio Urduña⁠
5	Urduña Izarra Murgia Gopegi	Urduña (suhiltzaileak) • Apregindana • Untzaga • Uzkio Urkabustaiz • Oiardo • Goiuri • Beluntza • Ziorraga • Altube • Gillerna • Lukiano • Aperregi • Donamaikia • Jugo • Bitoriano • Zarate • Markia • Sarria • Olano • Letona • Zaitegi	Urduña Izarra Murgia Gopegi

Euskara[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2016an Urkabustaizko biztanleen artean %48,3 euskaldunak ziren.

Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izarra erreka, Izarra auzoaren gertu.

Goiuriko ur-jauzia.
Gibijoko mendilerroa.
Urkabustaizko erromanikoa; ikusgarriena Beluntzako San Petri eliza da, XIII. mendekoa.
San Pedro mendia, gerra zibilaren lubakiak aurkitzen diren tokian.

Urkabustaiztar ezagunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Martin Alonso Sarria abeziarra, politikari eta historialaria (?-1642).
Antonio Ortiz de Urbina abeziarra, apaiza, idazle eta antropologoa (1934-2001).
Galo Martinez de la Pera izarrarra, idazlea (1945-).
Zigor Enbeita abornikanoarra, bertsolaria (1971-).

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ ^a ^b ^c «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-22).
↑ ^a ^b ^c ^d «URKABUSTAIZ - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-14).
↑ (Gaztelaniaz) Cañamero Redondo et al., Antonio. (1982). Enciclopedia Histórico Geográfica de Álava. Haranburu Editor, (IV. Liburukia) 70 or..
↑ ^a ^b ^c ^d (Gaztelaniaz) «Ocho ex alcaldes alaveses cuentan cómo es su nueva vida sin el bastón de mando.» El Correo (Noiz kontsultatua: 2021-01-11).
↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
↑ «Udalerriak - web.araba.eus» web.araba.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-31).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

Datuak: Q1445218
Multimedia: Urkabustaiz
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Urkabustaiz

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[3] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[:0-4] «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-22).

[:1-5] «URKABUSTAIZ - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-14).

[6] (Gaztelaniaz) Cañamero Redondo et al., Antonio. (1982). Enciclopedia Histórico Geográfica de Álava. Haranburu Editor, (IV. Liburukia) 70 or..

[:2-7] (Gaztelaniaz) «Ocho ex alcaldes alaveses cuentan cómo es su nueva vida sin el bastón de mando.» El Correo (Noiz kontsultatua: 2021-01-11).

[8] (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).

[9] «Udalerriak - web.araba.eus» web.araba.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-31).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Hizkuntzak