Urriaren 19

Urriaren 19a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita hamabigarren eguna da, 293.a bisurteetan. 73 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Iñaki Gabilondo Jaiotza: Donostia, 1942 Joseph Duplantier Jaiotza: Baiona, 1976 Xabi Fernández Jaiotza: Ibarra, 1976 Piarres Xarritton Jaiotza: Hazparne, 1921 Heriotza: Kanbo eta Baiona, 2017ko martxoaren 17a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Subrahmanyan Chandrasekhar Jaiotza: Lahore, 1910 Heriotza: Chicago, 1995eko abuztuaren 21a John le Carré Jaiotza: Poole, 1931 Heriotza: Royal Cornwall Hospital (en) , 2020ko abenduaren 12a Miguel Angel Asturias Jaiotza: Guatemalako Hiria, 1899 Heriotza: Paris, 1974ko ekainaren 9a Philip Pullman Jaiotza: Norwich, 1945 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 19ko jaiotzak Jon Favreau • Trey Parker • Emil Gilels • Walter Bradford Cannon • Auguste Lumière • Pierre Nicole • Taejo of Joseon • Bram van Velde • Jason Reitman • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Luis Maria Etxeberria Jaiotza: Erandio, 1940ko martxoaren 24a Heriotza: Getxo, 2016 Nicolás Soraluze Zubizarreta Jaiotza: Zumarraga, 1820ko abenduaren 5a Heriotza: Donostia, 1884 Prudentzio Maria Berastegi Jaiotza: Maurga, 1747ko maiatzaren 7a eta 1747 Heriotza: Gasteiz, 1826 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Jonathan Swift Jaiotza: Dublin, 1667ko azaroaren 30a Heriotza: Dublin, 1745 Ernest Rutherford Jaiotza: Spring Grove (en) , 1871ko abuztuaren 30a Heriotza: Cambridge, 1937 Lu Xun Jaiotza: Shaoxing, 1881eko irailaren 25a Heriotza: Shanghai, 1936 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 19ko heriotzak Godfrey Kneller • Werner Jaeger • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 5 pezeta. K. a. 202 - Zamako gudua, non Erromatar Inperioak Hanibal garaitu zuen. 1868 - Pezeta (irudian) ezarri zen Espainian diru ofizialtzat. 1956 - Errusia eta Japoniaren arteko bake sinadura gauzatu zen. 1980 - Grezia NATO erakundean sartu zen. 2003 - Ama Teresa misiolaria beatifikatu zuen Eliza Katolikoak. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2025 Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Asteazkena 2023: Osteguna 2024: Larunbata 2026: Astelehena 2027: Asteartea 2028: Osteguna Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Sengrat, Leintz eta Leniz.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1939 – Aquiles Cuadra de Miguel Tuterako alkate eta zinegotzi ezkertiarra fusilatu zuten frankistek.
• 1970 – Burgosko prozesua zela eta, Erbesteko Eusko Jaurlaritzak greba orokorrera deitu zuen.

Mundua

• 1924 – Abdulaziz ibn Sauden gudarosteek Meka hartu zuten.
• 2003 – Kalkutako Teresa misiolaria beatifikatu zuen Eliza Katolikoak.
• 2010 – Txetxeniako parlamentuaren aurka egindako atentatuan sei pertsona hil ziren.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1997 – Tafallan Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
• 2003 – Irunberrin Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
• 2008 – Iruñean Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
• 2014 – Zangozan Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.

Mundua

• 1845 – Tannhäuser eta koblakarien lehiaketa Wartburg gazteluan (alemanez: Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg), Richard Wagneren opera estreinatu zen Dresdengo Semperoperren.
• 1987 – Astelehen Beltza: Dow Jones burtsa-indizea 508 puntu jaitsi zen.
• 2007 – 30 Days of Night ("30 Eguneko Gaua") filma estreinatu zen, David Sladek zuzendu eta Josh Hartnett, Melissa George eta Danny Huston aktoreek antzeztu zuten.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1679 – Pedro Karrera, gipuzkoar arkitektoa (h. 1731).
• 1743 – Pierre-Étienne Cabarrus, Bordeleko bankaria eta Baionako Merkataritza Ganberako zuzendaria (h. 1819).
• 1845 – Jean Ithurri, lapurtar idazlea (h. 1896).
• 1854 – Jean-Baptiste Ernest Lacombe, lapurtar arkitektoa (h. 1922).
• 1884 – Migel Olasagarre, aita Damaso Intza, euskal idazlea (h. 1986).
• 1900 –
  • André Behotegi, euskal errugbilaria (h. 1960).
  • Manuel Maria Ynchausti, euskal jatorriko estatubatuar enpresaburu, kristau filantropo eta euskal kulturaren ekintzailea, Manilan (h. 1961).
• 1911 – Gilen Epherre, euskal idazlea eta euskaltzaina (h. 1974).
• 1921 – Piarres Xarriton, Xabier Gasteiz, euskal idazle eta politikaria, Euskal literatura, Teologia eta Filosofian aditua eta Euskaltzain osoa (h. 2017).
• 1922 – Rosita Arregi, bizkaitar erraketista (h. 2004).
• 1924 – Carlos Blasco, donostiar politikari jeltzalea (h. 1996).
• 1932 – Luis Usoz, euskal belar hockey jokalaria (h. 1992).
• 1935 – Tomás Aragüés Bernad, euskal musikagilea, Teruelen (h. 2022).
• 1938 – Miguel Azkarate, gipuzkoar futbolaria (h. 2019).
• 1942 – Iñaki Gabilondo, gipuzkoar kazetaria, irrati esataria eta telebista aurkezlea.
• 1944 –
  • Begoña Arregi, gipuzkoar irakaslea, kazetaria eta idazlea.
  • Anton Martínez, bizkaitar futbolari ohia.
• 1950 –
  • José Luis Castejón, nafar sindikalista eta politikaria (h. 2006).
  • Javier Rebollo, bizkaitar zinema zuzendari, gidoigile, ekoizle eta argazkigilea.
• 1952 – Itziar Zubizarreta, gipuzkoar idazlea, haur eta gazte literaturan aditua.
• 1956 – José María Asin, nafar aktorea.
• 1959 – Miguel Ángel Zuñiga, gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia.
• 1963 – Bartolomé Alarcón, bizkaitar arraunlari ohia.
• 1968 – Ritxi Mendiguren, gipuzkoar futbolari ohia, Athleticen aritutakoa.
• 1972 – Tinieblas González, arabar zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea, Ourensen.
• 1974 –
  • César Palacios, nafar futbolari ohia.
  • Iban Pérez, nafar futbolari ohia.
• 1976 –
  • Joseph Duplantier, lapurtar musikaria, Gojira death metal taldeko kidea.
  • Xabi Fernández, euskal herritar kirolaria, Iker Martinez de Lizarduirekin batera belako 49er klaseko txapeldun olinpikoa.
• 1978 – Iñigo Arcauz, gipuzkoar politikaria.
• 1990 – Zuriñe Hidalgo, gasteiztar abeslari, irakasle eta telebista-aurkezlea.
• 1993 – Alazne Gomez, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1276 – Hisaaki Printzea, Japoniako Kamakura shogunerriko zortzigarren shoguna (h. 1328).
• 1433 – Marsilio Ficino, italiar filosofo eta humanista (h. 1499).
• 1469 – John Fisher, ingeles elizgizon eta humanista (h. 1535).
• 1582 – Dmitri I.a Errusiakoa Faltsua, Errusiako tsarra (h. 1606).
• 1605 – Thomas Browne, ingeles sendagile eta polimata (h. 1692).
• 1701 – Ilona eta Judit Gófitz, hungariar biki siamdarrak (h. 1723).
• 1748 – Thomas Graham (Lynedocheko 1. baroia), eskoziar aristokrata, politikaria eta britainiar armadako ofiziala (h. 1843).
• 1784 – Leigh Hunt, ingeles kazetari, kritikari, saiakeragile, itzultzaile eta olerkaria (h. 1859).
• 1795 – Pedro Blanco Soto, Boliviako presidentea (h. 1829).
• 1810 – Jules Malou, Belgikako lehen ministroa (h. 1886).
• 1835 – Amanda Jones, estatubatuar poeta eta asmatzailea (h. 1914).
• 1856 – Edmund Beecher Wilson, estatubatuar zoologo, enbriologo eta genetista (h. 1939).
• 1858 – George Albert Boulenger, belgikar-britainiar zoologoa (h. 1937).
• 1862 –
  • Maria da Cunha, portugaldar poeta eta kazetaria (h. 1917).
  • Francisca Clotilde, brasildar idazle, irakasle eta kazetaria (h. 1935).
  • Auguste Lumiere, frantziar zinemagilea (h. 1954).
• 1871 – Fiodor Dan, errusiar mentxebike judua (h. 1947).
• 1882 –
  • Umberto Boccioni, italiar margolari eta eskultorea (h. 1916).
  • Vincas Krėvė-Mickevičius, lituaniar idazlea (h. 1954).
• 1884 – Virxinia Pereira Renda, galiziar idazlea (h. 1969).
• 1888 – Cornelius Colbert, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (h. 1916).
• 1892 – Ilmari Hannikainen, finlandiar konpositorea (h. 1955).
• 1895 – Lewis Mumford, estatubatuar historialari, soziologo, teknologiaren filosofo eta literatura kritikaria (h. 1990).
• 1899 – Miguel Angel Asturias, guatemaldar idazlea, 1967ko Literaturako Nobel Saria (h. 1974).
• 1900 – Erna Berger, alemaniar sopranoa (h. 1990).
• 1909 – Marguerite Perey, frantziar fisikaria, frantzioaren aurkitzailea eta Frantziako Zientzien Akademiako kide aukeratutako lehen emakumea (h. 1975).
• 1910 – Subrahmanyan Chandrasekhar, indiar jatorriko estatubatuar fisikari teoriko, astrofisiko eta matematikoa, 1983ko Fisikako Nobel Saria (h. 1995).
• 1913 –
  • Vinicius de Moraes, O Poetinha, brasildar poeta eta musikagilea (h. 1980).
  • Vasco Pratolini, italiar idazlea (h. 1991).
• 1916 – Jean Dausset, frantziar sendagile eta immunologoa, 1980ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2009).
• 1921 – Gunnar Nordahl, suediar futbolaria, historiako aurrelaririk onenetakoa (h. 1995).
• 1922 – Elsa Joubert, hegoafrikar idazlea (h. 2020).
• 1924 – Lubomír Štrougal, Txekoslovakiako lehen ministroa (h. 2023).
• 1925 –
  • Raymond Impanis, belgikar txirrindularia (h. 2010).
  • Czesław Kiszczak, Poloniako lehen ministroa (h. 2015).
• 1927 – Pierre Alechinsky, belgikar pintore, grabatzaile eta poeta.
• 1928 – Borisav Jović, Jugoslaviako presidentea (h. 2021).
• 1931 –
  • Manolo Escobar, espainiar abeslaria eta aktorea (h. 2013).
  • John le Carré, britainiar idazlea (h. 2020).
• 1934 –
  • Luisa Durán, Extremadurako zigarrogilea, extremadurerazko idazlea, poesia, prosan eta antzerkian aritutakoa (h. 2022).
  • Yakubu Gowon, Nigeriako presidente ohia.
• 1935 – Agne Simonsson, suediar futbolaria (h. 2020).
• 1936 – Tony Lo Bianco, estatubatuar aktorea (h. 2024).
• 1937 – Peter Max, germano-estatubatuar artista.
• 1938 –
  • Eugenio Montejo, venezuelar olerkaria, saiakera egilea eta diplomatikoa (h. 2008).
  • Fumiko Yonezawa, japoniar fisikari teorikoa.
• 1940 –
  • Michael Gambon, irlandar jatorriko ingeles aktorea (h. 2023).
  • Rosny Smarth, Haitiko lehen ministroa (h. 2025).
• 1941 – Artur Carlos Maurício Pestana dos Santos, Pepetela, angolar idazlea.
• 1942 – Péter Medgyessy, Hungariako lehen ministroa.
• 1943 – Adolfo Aristarain, argentinar zinema zuzendari eta gidoilaria.
• 1944 –
  • El Cabrero, espainiar abeslaria.
  • Agustín Tamames, espainiar txirrindulari ohia.
  • Peter Tosh, jamaikar reggae musikaria (h. 1987).
• 1945 –
  • Angus Deaton, eskoziar ekonomialaria, 2015eko Ekonomiako Nobel Saria.
  • Divine, Amerikako Estatu Batuetako aktore, LGTB ikonoa eta karaktere aldakorreko abeslaria (h. 1988).
  • John Lithgow, estatubatuar aktore, musikari, olerkari eta abeslaria.
• 1946 –
  • Robert Hue, frantziar politikaria.
  • Rosa Maria Oriol Porta, kataluniar bitxigilea eta enpresaburua.
  • Philip Pullman, ingeles eleberrigilea.
  • Keith Reid, ingeles abesti egilea, Procol Harum taldeko kidea (h. 2023).
• 1949 – Fiorella Faltoyano, espainiar antzezlea.
• 1952 – Verónica Castro, mexikar aktore, abeslari eta telebista aurkezlea.
• 1954 – Agnes M. Sigurðardóttir, islandiar apezpiku luterotarra.
• 1958 – Hiromi Hara, japoniar futbolari ohia.
• 1960 – Takeshi Koshida, japoniar futbolari ohia.
• 1962 – Evander Holyfield, estatubatuar boxeolaria.
• 1964 –
  • Gretchen Daily, estatubatuar biologoa eta biogeografoa.
  • Agnès Jaoui, frantziar abeslari, aktore, gidoigile eta zinema zuzendaria.
  • Manuel Legris, frantziar dantzaria.
• 1967 – Brian Howard, estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1969 – Pedro Castillo, Peruko presidentea.
• 1970 –
  • Martín Gervasoni, argentinar aktore eta gidoigilea.
  • Fabián Roncero, espainiar atleta ohia.
• 1973 – Pekka Himanen, finlandiar filosofoa.
• 1975 – César Sanmartín, kataluniar saskibaloi jokalari ohia.
• 1977 –
  • David Rubín, galiziar marrazkilari eta komikigilea.
  • Raúl Tamudo, kataluniar futbolaria.
• 1978 – Lee Isaac Chung, estatubatuar zinema zuzendaria eta gidoilaria, Kinyaruanda hizkuntzan egindako lehen filmaren egilea.
• 1983 – Rebecca Ferguson, suediar aktorea.
• 1988 – Irene Escolar, espainiar aktorea.
• 1991 –
  • Gita Rezakhanova, kirgizistandar biki siamdaretako bat.
  • Zita Rezakhanova, kirgizistandar biki siamdaretako bat (h. 2015).
• 1997 – Timothé Nadim, frantziar musikari, kazetari eta aktibista.
• 1999 – Amanda Dudamel, venezuelar modeloa.
• 2005 - Liu Qingyi, txinatar breakdancerra.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1612 – Juan Fernandez de Rekalde, bizkaitar legelari eta politikaria, Quiton.
• 1647 – Blas Alexandre Lezaeta, nafar elizgizona, Orreagako kolegiataren priore, Iruñeako apezpikua eta inkisidorea, Zaragozan (j. 1597).
• 1853 – Jose Frantzisko Iturtzaeta, gipuzkoar kaligrafoa, Madrilen (j. 1788).
• 1875 – Pierre Salomon Ségalas, baxenafar medikua, urologian aditua, Saint-Vallerinen (j. 1792).
• 1884 – Nikolas Soraluze, euskal historialari, politikari eta enpresaburua (j. 1820).
• 1892 – Luis Karril, donostiar arrantzalea eta eta traineru estropadetako patroia (j. 1847).
• 1939 – Aquiles Cuadra, euskal abokatu eta politikaria, fusilatua (j. 1896).
• 1962 – Jose Agerre, euskal idazle eta politikaria (j. 1889).
• 1970 – Jose Emilio Esparza Viela, nafar abokatua eta funtzionarioa (j. 1919).
• 2003 – Jaime Allende, euskal belar hockey jokalaria (j. 1924).
• 2013an desagertua – Hodei Egiluz, Anberesen desagerturiko eta bilaketa luze baten ondoren hilik agertutako galdakoztar gaztea (j. 1989).
• 2014 – Juan María Lasa, gipuzkoar futbolaria (j. 1931).
• 2016 – Luis Maria Etxeberria, euskal herritar futbolaria (j. 1940).
• 2018 – Antton Etxeberria, gipuzkoar aktore eta titiriteroa (j. 1960).

Mundua

• 1216 – Joan Lurgabea, Ingalaterrako erregea eta Akitaniako dukea (j. 1166).
• 1531 – Fadrique Álvarez de Toledo, bigarren Albako dukea.
• 1547 – Perino del Vaga, italiar margolaria (j. 1501).
• 1673 – François Fouquet, Frantziako artzapezpikua eta Baionako apezpikua (j. 1611).
• 1678 – Samuel van Hoogstraten, herbeheretar Herbehereetako Urrezko Aroko margolari, olerkari eta artearen teorikoa (j. 1627).
• 1682 – Thomas Browne, ingeles sendagile eta polimata (j. 1605).
• 1745 – Jonathan Swift, irlandar idazlea (j. 1667).
• 1813 – Józef Poniatowski, poloniar jenerala (j. 1763).
• 1851 – Maria Teresa Frantziakoa, Angulemako dukesa (j. 1778).
• 1875 – Charles Wheatstone, britainiar fisikaria (j. 1802).
• 1889 – Luis I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1838).
• 1905 – Virgil Earp, estatubatuar marshalla (j. 1843).
• 1909 – Cesare Lombroso, italiar kriminologo, frenologo, sendagile eta Italiako kriminologia positibistako eskolaren sortzailea (j. 1835).
• 1910 – Luigi Lucheni, Sissi, Austriako enperatriza, eraila (j. 1873).
• 1913 – Alejandro Pidal y Mon, espainiar historialari eta politikaria (j. 1846).
• 1921 – António Granjo, Portugalgo lehen ministroa (j. 1881).
• 1934 –
  • Georges Besançon, L'Aérophile hegazkintzako aldizkariaren sortzaile eta editatorea (j. 1866).
  • Alexander von Kluck, alemaniar jenerala Lehen Mundu Gerran (j. 1846).
• 1935 –
  • Oda Krohg, norvegiar margolaria, Norvegiako pintura erromantiko berriaren erreferentetzat hartua (j. 1860).
  • Anna Ulianova, errusiar militante, kazetari eta idazle boltxebikea (j. 1864).
• 1936 – Lu Xun, txinatar idazlea, txinerazko literatura modernoaren aitatzat hartua (j. 1881).
• 1937 – Ernest Rutherford, zeelandaberritar fisikari eta kimikaria, fisika nuklearraren aita eta 1908ko Kimikako Nobel Saria (j. 1871).
• 1943 – Camille Claudel, frantziar eskulturgilea (j. 1864).
• 1950 – Edna St. Vincent Millay, estatubatuar antzerkigile eta poeta lirikoa (j. 1892).
• 1952 –
  • Edward S. Curtis, estatubatuar argazkilari eta etnografoa (j. 1868).
  • Ernst Streeruwitz, Austriako kantzilerra (j. 874).
• 1955 – Eugène Delporte, belgikar astronomoa (j. 1882).
• 1957 – Gordon Childe, australiar arkeologoa (j. 1892).
• 1958 – Mercedes Escribano Pérez, espainiar pedagogoa eta irakaslea (j. 1888).
• 1961 – Mihail Sadoveanu, errumaniar idazlea (j. 1880).
• 1970 – Lázaro Cárdenas, Mexikoko presidentea (j. 1895).
• 1971 – Sona Axundova-Qarayeva, azerbaijandar poeta (j. 1898).
• 1972 – Said bin Taimur, Maskat eta Omango sultana (j. 1910).
• 1978 –
  • Ramon Mercader, PSUC alderdiko kataluniar militantea, Troski hil zuelako ezaguna (j. 1913).
  • Gig Young, estatubatuar aktorea (j. 1913).
• 1980 – Georg Rasch, daniar estatistikaria (j. 1901).
• 1983 – Maurice Bishop, Grenadako lehen ministroa (j. 1944).
• 1984 –
  • Henri Michaux, belgikar olerkari, idazle eta margolaria (j. 1899).
  • Jerzy Popiełuszko, poloniar apaiz katoliko, sindikalista eta beatoa, eraila (j. 1947).
• 1986 – Samora Machel, lehendabiziko Mozambikeko presidentea (j. 1933).
• 1987 – Jacqueline du Pré, britainiar biolontxelo-jotzailea (j. 1945).
• 1990 – Félix Pita Rodríguez, kubatar idazlea (j. 1909).
• 1994 – Oldrich Cernik, txekoslovakiar politikaria (j. 1921).
• 1995 – Don Cherry, estatubatuar jazz musikagilea (j. 1936).
• 1997 – Pilar Miró, espainiar zinema zuzendaria (j. 1940).
• 1999 – Nathalie Sarraute, errusiar-frantziar idazlea (j. 1900).
• 2002 –
  • Manuel Álvarez Bravo, mexikar argazkilaria (j. 1902).
  • Hans Jürgen Press, haurrentzako liburuen ilustratzaile eta idazle alemaniarra (j. 1926).
• 2003 – Alija Izetbegović, lehendabiziko Bosnia-Herzegovinako presidentea (j. 1925).
• 2004 – Kenneth E. Iverson, kanadar ordenagailu programatzailea (j. 1920).
• 2009 – René Marigil, espainiar txirrindularia (j. 1928).
• 2012 –
  • Fiorenzo Magni, italiar txirrindularia, hiru Itzuli Handietan etapa garaipenak lortu zituen lehena (j. 1920).
  • Manuel António Pina, portugaldar idazlea eta kazetaria (j. 1943).
  • Raymond Souster, ingelesezko kanadar poeta (j. 1921).
• 2014 –
  • Leonore Davidoff, estatubatuar soziologo eta historialari feminista (j. 1932).
  • John Holt, jamaikar reggae abeslari eta kantagilea (j. 1947).
• 2018 – Osamu Shimomura, japoniar kimikari eta biologoa, 2008ko Kimikako Nobel Saria (j. 1928).
• 2019 –
  • Salvador Giner, kataluniar soziologoa, Institut d'Estudis Catalanseko presidentea (j. 1934).
  • Carlos Suárez Morilla, espainiar zinema zuzendari eta argazkilaria (j. 1946).
• 2020 –
  • Spencer Davis, galestar musikari eta multiinstrumentista, The Spencer Davis Group taldeko sortzailea (j. 1939).
  • Joan Mesquida, espainiar politikaria (j. 1962).
• 2023 – Jamila Abdallah Taha al Shanti, palestinar irakaslea eta politikaria, Hamasko kidea (j. 1955).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Sengrat, Leintz eta Leniz.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2961
• Multimedia: 19 October / Q2961

Urriaren 18 | Urteko egutegi | Urriaren 20