Urriaren 31

Urriaren 31a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta laugarren eguna da, 305.a bisurteetan. 61 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Charles Martial Lavigerie Jaiotza: Baiona, 1825 Heriotza: Aljer, 1892ko azaroaren 26a Xabier Etxeita Jaiotza: Zornotza, 1987 Jose Maria Iribarren Jaiotza: Tutera, 1906 Heriotza: Iruñea, 1971ko ekainaren 11 Iosu Esnaola Jaiotza: Orio, 1986 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Katsushika Hokusai Jaiotza: Honjō eta Edo, 1760 Heriotza: Asakusa eta Edo, 1849ko maiatzaren 10a John Keats Jaiotza: Moorgate, 1795 Heriotza: Erroma, 1821eko otsailaren 23a Chiang Kai-shek Jaiotza: Xikou (en) , 1887 Heriotza: Taipei, 1975eko apirilaren 5a Zaha Hadid Jaiotza: Bagdad, 1950 Heriotza: Miami, 2016ko martxoaren 31 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 31ko jaiotzak Marie Laurencin • Willow Smith • Neal Stephenson • Marcus Rashford • John Evelyn • Rob Schneider • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Ignacio Zuloaga Jaiotza: Eibar, 1870eko uztailaren 26a Heriotza: Madril, 1945 Jean Barbier Jaiotza: Donibane Garazi, 1875eko uztailaren 9a Heriotza: Senpere, 1931 Eneko Velez Gebarakoa (7. kondea) Jaiotza: Gatzaga Buradon, 1566 (egutegi gregorianoa) Heriotza: Madril, 1644 Guy Petit Jaiotza: Biarritz, 1905eko azaroaren 23a Heriotza: Biarritz, 1988 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Sean Connery Jaiotza: Fountainbridge, 1930eko abuztuaren 25a Heriotza: Lyford Cay (en) , 2020 Federico Fellini Jaiotza: Rimini, 1920ko urtarrilaren 20a Heriotza: Erroma, 1993 Indira Gandhi Jaiotza: Prayagraj, 1917ko azaroaren 19a Heriotza: New Delhi, 1984 Egon Schiele Jaiotza: Tulln an der Donau (en) , 1890eko ekainaren 12a Heriotza: Viena, 1918 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 31ko heriotzak Jacques Pierre Brissot • Alexandra Feodorovna • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Halloween gaua. 1512 - Kapera sistinoko freskoak inauguratu ziren, Michelangelok margotuak Vatikanoan. 1517 - Martin Lutherek 95 tesiak jarri zituen Wittenbergeko unibertsitateko ateetan. 1794 - John Dalton fisikari britainiarrak diskromatopsia edo daltonismoa ikusmenaren gaixotasuna aurkitu zuen. 1978 - Espainiako Gorteek konstituzioa onartu zuten, eta erregimen frankista monarkia parlamentario bihurtu. 2007 - Espainiako Diputatuen Kongresuan Espainiako Oroimen Historikoaren Legea onartu zen, haren bidez Espainiako Gerra Zibilean nahiz ondorengo Francoren diktadurako jazarpen eta bortizkeriaren biktimen errekonozimendua egin zen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: larunbata 2021: igandea 2022: astelehena 2024: osteguna 2025: ostirala 2026: larunbata Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Etxepare eta Janamari (Joana eta Mari izenak bat eginik).

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1808 - Zornotzako gudua, Iberiar Penintsulako Gerrakoa.
• 1980 - ETAk Juan de Dios Doval de Mateo zibila hil zuen Donostian, eta Jose Maria Perez López abokatua Hernanin.
• 2010 - Donibane Lohizunen, haize bolada bortitz batek eraikin baten aurka bultzatuta Kitesurflari bat hil zen.

Mundua

• 1980 - Jimmy Carter Ameriketako Estatu Batuarretako presidenteak Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren gaineko enbargoa aldarrikatu zuen.
• 2006 - Pakistango armadak ustez terroristak hezteko erabiltzen zen eskola koraniko bat bonbardatu zuen Afganistango mugatik gertu, 80 lagun hil zirelarik.
• 2007 - Espainiako Diputatuen Kongresuan Espainiako Oroimen Historikoaren Legea onartu zen, haren bidez Espainiako Gerra Zibilaren nahiz ondorengo Francoren diktadurako jazarpen eta bortizkeriaren biktimen errekonozimendua egin zen.
• 2011 - Munduko biztanleria 7.000 miloi pertsonetara iritsi zen.
• 2015 - Metrojet 9268 hegaldiak Sharm el-Sheikheko Nazioarteko Aireportutik (Egipto) atera ondoren istripua izan zuen. 224 gizabanako hil ziren: 219 errusiar, lau ukrainar eta bielorrusiar bat.

Arte eta kultura

Mundua

• 1512 - Kapera sistinoko freskoak inauguratu zituzten.
• 1996 - Irlandako Errepublikan TG4 irlanderazko telebista katea lehebizikoz aireratu zen.
• 1997 - James Cameron kanadiar zinema zuzendariaren Titanic filma estreinatu zen.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1794 - John Dalton fisikari britainiarrak diskromatopsia edo daltonismoa ikusmenaren gaixotasuna aurkitu zuen.

Kirolak

Mundua

• 2015eko Munduko Errugbi Txapelketa: Zeelanda Berria garaile izan zen.
• 2020ko Sei Nazioen Txapelketaren azken partida jokatu zen. Ingalaterrak 29. aldiz irabazi zuen txapelketa.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1749 - Santos Angel Otxandategi, bizkaitar arkitektoa (h. 1802).
• 1825 - Charles Martial Lavigerie, lapurtar kardinala (h. 1892).
• 1832 - Juan Bautista Belaunzaran, Patxi Bakallo, gipuzkoar bertsolaria (h. 1896).
• 1906 - Jose Maria Iribarren, nafar abokatu, kazetari, hiztegigile, paremiologo eta idazlea (h. 1971).
• 1914 - Jon Bilbao Azkarreta, euskal gaien ikertzaile eta bibliografoa, Puerto Ricon (h. 1994).
• 1916 - Manuel Markinez, bizkaitar futbolari ohia.
• 1917 - Raymond Duc, Ramuntcho, baxenafar soldadua (h. 1950).
• 1933 - Florentino Goiburu, gipuzkoar bertsolari eta artzaina (h. 2012).
• 1937 -
  • Jaime Etxebarria, gipuzkoar belar hockey jokalari ohia.
  • Jean Etxepare Landerretxe, euskal idazlea (h. 1961).
• 1942 - Patxi Uribarren, arabar karmeldar, idazle eta euskaltzaina.
• 1945 -
  • José Miguel Espinosa, bizkaitar igerilari ohia.
  • Pedro Tabar, UPNko nafar politikaria.
• 1954 - Jexux Arzallus, gipuzkoar bertsolaria.
• 1956 - Belen Greaves, bizkaitar politikaria.
• 1960 - Javier Colina, nafar kontrabaxu-jotzailea.
• 1963 -
  • Jose Luis Astiazaran, Errealeko presidente ohia, Mexiko Hirian.
  • Jean-Philippe Mallé, frantziar politikaria, Baionan.
• 1965 - Mario Zorrilla, bizkaitar aktorea.
• 1966 - Julio Barcina, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1967 - Miguel Ángel Pérez Lasa, gipuzkoar futbol arbitroa.
• 1979 - Soraya Prieto Fernández, arabar kimikaria.
• 1981 - Igotz Garde, nafar futbolari ohia.
• 1983 - Arkaitz Diaz Gorostegi, gipuzkoar traineru-estropadetako patroia.
• 1984 - Jon Orbegozo, gipuzkoar futbolaria.
• 1986 - Iosu Esnaola, gipuzkoar futbolaria.
• 1987 - Xabier Etxeita, bizkaitar futbolaria.
• 1995 - Jon Agirrezabala, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1291 - Philippe de Vitry, frantziar musikagilea, musikako teorialaria, Erromatar Eliza Katolikoko apezpikua eta latinezko poeta (h. 1361).
• 1343 - Fernando I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1383).
• 1391 - Eduardo I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1438).
• 1424 - Ladislao III.a Poloniakoa, Poloniako, Hungariako eta Kroaziako errege eta Lituaniako Dukerri Handiko duke gorena (h. 1444).
• 1632 - Johannes Vermeer, herbeherear margolari barrokoa (h. 1675).
• 1638 - Meindert Hobbema, holandar margolari eta marrazkilaria (h. 1709).
• 1705 - Klemente XIV.a, Aita santua (h. 1774).
• 1740 - Philip James Loutherbourg, frantziar-britaniar margolaria (h. 1812).
• 1760 - Katsushika Hokusai, japoniar margolari, marrazkilari eta grabatzailea (h. 1849).
• 1767 - María Isidra de Guzmán y de la Cerda, Espainian Hizkuntzan unibertsitateko doktore-gradua eta Hizkuntza Ohorezko Akademikoaren duintasuna lortutako lehen emakumea (h. 1803).
• 1769 - Juan Egaña, txiletar politikaria eta idazlea (h. 1836).
• 1790 - Francisco Javier de Istúriz, Espainiako presidentea (h. 1871).
• 1795 - John Keats, ingeles poeta erromantikoa (h. 1821).
• 1815 - Karl Weierstrass, alemaniar matematikaria (h. 1897).
• 1816 - Philo Remington, estatubatuar industrialaria, bere izena daraman fusilaren asmatzailea (h. 1889).
• 1828 - Joseph Wilson Swan, britainiar kimikaria (h. 1914).
• 1835 - Adolf von Baeyer, alemaniar kimikaria, 1905eko Kimikako Nobel Saria (h. 1917).
• 1838 - Luis I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1889).
• 1851 - Luisa Suediakoa, Danimarkako erregina ezkontidea (h. 1926).
• 1854 - Otto Sverdrup, norvegiar esploratzaile polarra (h. 1930).
• 1857 - Axel Munthe, suediar psikiatra eta idazlea (h. 1949).
• 1873 - David Randall-MacIver, ingeles jatorriko estatubatuar arkeologo eta antropologoa (h. 1945).
• 1875 - Vallabhbhai Patel, Indiako estatu-gizona (h. 1950).
• 1876 - Natalie Clifford Barney, estatubatuar idazle, poeta eta eleberrigilea (h. 1972).
• 1880 - Julia Peterkin, estatubatuar idazlea (h. 1961).
• 1885 - Karl Radek, sobietar politikaria eta kazetaria (h. 1939).
• 1887 - Chiang Kai-shek, Txinako gobernuburua (h. 1975).
• 1889 - María Sánchez Arbós, espainiar maistra eta pedagogoa (h. 1976).
• 1892 - Alexander Alekhine, errusiar xake jokalaria (h. 1946).
• 1895 - Basil Liddell Hart, britainiar militar , historialari militarra eta teoriko militarra (h. 1970).
• 1896 - Petiso Orejudo, argentinar serieko hiltzailea (h. 1944).
• 1898 - Alfred Sauvy, frantziar estatistikaria, demografoa eta ekonomista (h. 1990).
• 1902 -
  • Carlos Drummond de Andrade, brasildar olerkaria (h. 1987).
  • Abraham Wald, errumaniar estatistikari nabarmena (h. 1950).
• 1903 -
  • Bertrand de Jouvenel, frantziar idazle eta politikaria (h. 1987).
  • María Teresa León, 27ko belaunaldiko espainiar idazlea (h. 1988).
  • Joan Violet Robinson, ingeles ekonomialaria (h. 1983).
• 1920 -
  • Takashi Kano, japoniar futbolaria (h. 2000).
  • Dedan Kimathi, Kenyaren independentziaren aldeko borrokalaria (h. 1957).
  • Helmut Newton, alemaniar moda-argazkilaria (h. 2004).
  • Fritz Walter, alemaniar futbolaria (h. 2002).
• 1922 -
  • Barbara Bel Geddes, estatubatuar aktorea (h. 2005).
  • Norodom Sihanouk, Kanbodiako Erregea (h. 2012).
• 1925 -
  • Charles Willard Moore, estatubatuar arkitektoa (h. 1993).
  • John A. Pople, britainiar kimikari teorikoa, 1998ko Kimikako Nobel Saria (h. 2004).
• 1929 -
  • Bud Spencer, italiar aktorea (h. 2016).
  • Fumio Watanabe, japoniar aktorea (h. 2004).
• 1930 - Michael Collins, estatubatuar astronauta (h. 2021).
• 1935 - Mohamed Hussein Tantawi, Egiptoko Arabiar Errepublikako presidentea (h. 2021).
• 1936 - Michael Landon, estatubatuar aktore, ekoizle zuzendari eta gidoilaria (h. 1991).
• 1937 - Jean-Louis Servan-Schreiber, frantziar kazetaria, saikeragilea eta giza eskubideen aldeko aktibista (h. 2020).
• 1939 - Ali Farka Touré, maliar abeslari eta gitarra-jotzailea (h. 2006).
• 1941 - Abel Matutes, espainiar politikaria, abokatua eta enpresaburua.
• 1942 - David Ogden Stiers, estatubatuar aktorea (h. 2018).
• 1946 - Stephen Rea, irlandar aktorea.
• 1947 -
  • Carmen Alborch, espainiar politikaria eta idazlea (h. 2018).
  • Herman Van Rompuy, Europar Batasuneko Kontseiluko lehen lehendakaria.
• 1950 -
  • John Candy, kanadar aktorea (h. 1994).
  • Zaha Hadid, irakiar jatorriko britainiar arkitekto dekonstruktibista (h. 2016).
  • Marcela Tinayre, argentinar irrati eta telebistako enpresaburua eta irrati eta telebistako aurkezlea.
• 1951 - Luis Antonio de Villena, espainiar idazlea, poeta, narratzailea eta saiakera-idazlea.
• 1953 -
  • José Alberto Costa, portugaldar futbolari ohia.
  • Carlos Páez Rodríguez, 1972ko Uruguaiko Aireko Armadaren 571 hegaldiaren istripu eta odiseatik bizirik ateratako bat.
• 1958 - Jeannie Longo, frantziar txirrindulari ohia, historiako hoberenetakoa.
• 1960 - Arnaud Desplechin, frantziar zinemagilea.
• 1961 -
  • Peter Jackson, zeelandaberritar zinema zuzendaria.
  • Larry Mullen Jr., irlandar musikaria, U2 taldeko bateriajolea.
• 1963 - Dunga, brasildar futbolari ohia.
• 1964 - Marco van Basten, herbeheretar futbolari ohia, bere garaiko aurrelari onenetakoa.
• 1966 -
  • Christina Aguilar, pop eta dance generoetako thailandiar abeslaria.
  • Adam "Ad-Rock" Horovitz, estatubatuar rap abeslaria, gitarra-jotzailea eta aktorea. Beastie Boys taldearen sortzailea.
• 1971 - Tom Smith, eskoziar errugbilaria (h. 2022).
• 1976 - Piper Perabo, estatubatuar aktorea.
• 1977 - Chikara Fujimoto, japoniar futbolari ohia.
• 1978 -
  • Alfredo Anderson, panamar futbolari ohia.
  • Franck Gastambide, frantziar aktore eta zinema zuzendaria.
• 1980 - Kengo Nakamura, japoniar futbolaria.
• 1986 - Día Sexto, espainiar rap-kantaria.
• 1989 - Nanase Kiryu, japoniar futbolari ohia.
• 2002 - Ansu Fati, ginear futbolaria.
• 2005 - Leonor Borboikoa, Filipe VI.a Espainiakoa eta Letizia Ortizen alaba. Espainiako erresumarako oinordekoa.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1630 - Julian Kortazar, bizkaitar apaiza, Tucumángo apezpikua eta Bogotako artzapezpikua, Bogotan (j. 1576).
• 1644 - Eneko Velez Gebarakoa, zazpigarren Oñatiko kondea, euskal herritar politikari eta diplomatikoa (j. 1566).
• 1849 - José Antonio Ibarra, bizkaitar merkatari, enpresaburu eta industrialaria (j. 1774).
• 1931 - Jean Barbier, euskal idazlea (j. 1875).
• 1936 - Francisco Carrascón, nafar musikagilea, Madrilen fusilatua (j. 1876).
• 1945 - Ignacio Zuloaga, gipuzkoar margolaria, Madrilen (j. 1870).
• 1969 - Fidel Sarriegi, gipuzkoar idazlea (j. 1920).
• 1980 - Juan de Dios Doval Mateo, Donostiako Zuzenbide Fakultateko irakaslea eta politikaria, ETAk eraila (j. 1943).
• 1988 - Guy Petit, lapurtar politikaria (j. 1905).
• 1999 - Denise Bellon, Ipar Euskal Herrian bizi izandako frantziar argazkilaria (j. 1902).
• 2009 -
  • Boni Fernandez, bilbotar txistularia (j. 1924).
  • Alfonso Ventura, nafar kazetaria eta idazlea (j. 1926).

Mundua

• 1214 - Leonor Ingalaterrakoa, Ingalaterrako Erresumako printzesa eta Gaztelako erregina ezkontidea (j. 1162).
• 1448 - Joan VIII.a Paleologo, Bizantzioko enperadorea.
• 1661 - Mehmet Koprülü, Koprülü dinastiaren sortzaile eta Inperio Otomanoko Bisir Handia.
• 1732 - Viktor Amadeo II.a, Savoiako dukea, Siziliako erregea eta Sardiniako erregea (j. 1666).
• 1744 - Leonardo Leo, italiar musikagile eta txelo-jotzailea (j. 1694).
• 1806 - Utamaro, japoniar grabatzailea (j. c. 1753).
• 1851 - Petri II.a Petrović-Njegoš, Montenegroko apezpiku-printze, olerkari eta filosofoa (j. 1813).
• 1860 - Thomas Cochrane, Erresuma Batuko Itsas Armadako almirantea (j. 1775).
• 1866 - William Hopkins, ingeles geologo eta matematikaria (j. 1793).
• 1867 - William Parsons, irlandar astronomoa eta parlamentuko ordezkaria (j. 1800).
• 1884 - Marie Bashkirtseff, errusiar idazlea, margolaria eta eskultorea (j. 1858).
• 1887 - José Oliver y Hurtado, espainiar historialari, arkeologo eta apaiz katolikoa (j. 1827).
• 1918 - Egon Schiele, austriar margolaria (j. 1890).
• 1925 -
  • Mikhail Frunze, Armada Gorriko komandantea (j. 1885).
  • Max Linder, frantziar-zinema antzezlea (j. 1883).
• 1926 - Harry Houdini, hungariar-estatubatuar ilusionista eta showmana (j. 1874).
• 1929 - António José de Almeida, Portugalgo presidente eta lehen ministroa (j. 1866).
• 1939 - Otto Rank, austriar psikiatra (j. 1884).
• 1943 - Max Reinhardt, austriar antzerki-zuzendaria eta zinemagilea (j. 1873).
• 1945 - Prudencio Melo, espainiar artzapezpikua, Gasteizko apezpikua izandakoa (j. 1860).
• 1960 - H. L. Davis, estatubatuar eleberrigile eta olerkaria (j. 1894).
• 1961 - Augustus John, galestar margolari, marrazkilari eta grabatzailea (j. 1878).
• 1969 -
  • Lola Membrives, argentinar-espainiar tonadilla-kantaria, sopranoa eta aktorea (j. 1885).
  • Juana Rouco Buela, jantzigintzako langilea eta anarkista, Argentinako anarkosindikalismoaren pertsonaiarik garrantzitsuenetariko bat (j. 1889).
• 1976 - Eileen Gray, irlandar arkitekto, artista eta altzari diseinatzailea, arkitektura modernoaren aitzindarietako bat (j. 1878).
• 1984 -
  • Eduardo De Filippo, italiar antzerkigile, aktore, zuzendari eta gidoigilea (j. 1900).
  • Indira Gandhi, Indiako Lehen Ministroa (j. 1917).
• 1986 - Robert S. Mulliken, estatubatuar kimikari eta fisikaria, 1966ko Kimikako Nobel Saria (j. 1896).
• 1988 -
  • Alfred Pellan, kanadar margolaria, marrazkigilea eta dekoratzailea, Kanadako artistarik garrantzitsuenetako bat (j. 1906).
  • George Uhlenbeck, herbeheretar-estatubatuar fisikaria (j. 1900).
• 1989 - Conrad Beck, suitzar musikagilea (j. 1901).
• 1993 -
  • Ramon Campabadal, kataluniar futbolari eta esku huskako pilotaria (j. 1909).
  • Federico Fellini, italiar zinema zuzendaria, XX. mendeko ospe handienetakoa (j. 1920).
  • River Phoenix, estatubatuar aktorea (j. 1970).
• 1995 - Bill Rowling, Zeelanda Berriko 30. lehen ministroa (j. 1927).
• 1996 - Marcel Carné, frantziar zinemagilea (j. 1906).
• 2002 -
  • Michail Stasinopoulos, Greziako presidentea (j. 1903).
  • Raf Vallone, italiar antzezlea (j. 1916).
• 2006 - Pieter Willem Botha, Hegoafrikako azken lehen ministroa eta lehendabiziko estatu presidentea, apartheid sistemaren sustatzailea (j. 1916).
• 2007 -
  • Modest Cuixart, kataluniar pintore, grabatzaile eta eszenografoa (j. 1925).
  • Ray Gravell, galestar errugbilaria (j. 1951).
• 2011 -
  • Flórián Albert, hungariar futbolaria (j. 1941).
  • Ali Saibou, Nigerko presidentea (j. 1940).
• 2012 -
  • Gae Aulenti, italiar arkitektoa (j. 1927).
  • Fernando Díaz-Plaja, kataluniar historialaria, saiakeragilea eta narratzailea (j. 1918).
• 2020 -
  • Sean Connery, eskoziar zinema aktore eta ekoizlea (j. 1930).
  • Javier Reverte, espainiar bidaiatu, idazle eta kazetaria (j. 1944).
• 2021 -
  • Dorothy Manley, ingeles atleta (j. 1927).
  • Catherine Tizard, Zeelanda Berriko 16. gobernadore orokorra (j. 1931).
• 2022 - Sharon Presley, estatubatuar liberal libertarioa, anarko-kapitalista, feminista indibidualista, idazlea, ekintzailea eta psikologiako irakaslea (j. 1943).

Jaiak eta urteurrenak

• Halloween eguna: Nagusiki herrialde anglosaxoietan ospatu ohi da.
• Sehaska egutegiko izendegia: Etxepare eta Janamari (Joana eta Mari izenak bat eginik).

Kanpo estekak

• Datuak: Q2949
• Multimedia: 31 October

Urriaren 30 | Urteko egutegi | Azaroaren 1