Urtarrilaren 15

Urtarrilaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko hamabosgarren eguna da. 350 egun falta dira urtea amaitzeko, 351 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Iñaki Urdangarin Jaiotza: Zumarraga, 1968 María San Gil Noain Jaiotza: Donostia, 1965 Emilio Lopez Adan Jaiotza: Gasteiz, 1946 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Martin Luther King Jaiotza: Atlanta, 1929 Heriotza: Memphis, 1968ko apirilaren 4a Molière Jaiotza: Paris, 1622 eta 1622ko urtarrila Heriotza: Paris, 1673ko otsailaren 17a Joana Arc-ekoa Jaiotza: Domrémy-la-Pucelle, 1412 Heriotza: Rouen, 1431ko maiatzaren 30a Gamal Abdel Nasser Jaiotza: Alexandria, 1918 Heriotza: Kairo, 1970eko irailaren 28a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 15ko jaiotzak Skrillex • Captain Beefheart • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Jean Cassou Jaiotza: Bilbo, 1897ko uztailaren 9a Heriotza: Parisko 5. barrutia, 1986 Jeannette Campbell Jaiotza: Donibane Lohizune, 1916ko martxoaren 8a Heriotza: Buenos Aires, 2003 Jean-Baptiste Urrutia Jaiotza: Aldude, 1901eko azaroaren 6a Heriotza: Montauban, 1979 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Rosa Luxemburg Jaiotza: Zamość, 1871ko martxoaren 5a, 1870eko abenduaren 25a eta 1871ko martxoaren 5a Heriotza: Berlin, 1919 Karl Liebknecht Jaiotza: Leipzig, 1871ko abuztuaren 13a eta 1871 Heriotza: Berlin, 1919 Yves Tanguy Jaiotza: Parisko 8. barrutia, 1900eko urtarrilaren 5a Heriotza: Woodbury (Connecticut), 1955 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 15ko heriotzak Caspar Netscher • Ivan Meštrović • Hermann Bahr • David Burliuk • Leopold Infeld • Edward Everett • Carol Channing • Henry H. Arnold • Paolo Sarpi • Evgeny Shvarts • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1759 - Britainiar museoa inauguratu zuten Londresen. 1911 - Euskalerriaren alde aldizkaria sortu zen, sortzaile eta arduradun nagusi Gregorio Muxika zuela. 1958 - Pottokiak (irudian) lehen aldiz argitaratu ziren, Belgikako Spirou aldizkarian. 1969 - Sobietar Batasunak Soiuz 5 espaziontzia jaurti zuen. 2001 - Wikipedia proiektuak interneten zabaltzeari ekin zion. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urtarrila >> A Aa Az Og Os L I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: asteazkena 2021: ostirala 2022: larunbata 2024: astelehena 2025: asteazkena 2026: osteguna Izendegia Santutegia: Mauro abadea, Rakel, Arnold Janssen Seaska egutegia: Maore eta Mauro.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1979 - ETAk, Francisco Mota Calvo goardia zibila erail zuen Donostian.
• 1986 - Donostiako izandako tiroketa baten Alejandro Auzmendi Ilzarbe Satza, Luisma Zabaleta Mendia eta Bakartxo Arzelus ETA militarreko kideak hil ziren Guardia Zibilak egindako tiroen ondorioz.
• 2006 - BBVA bankuak bere 2005.eko emaitzak aurkeztu zituen, 3806 milioi euroko irabaziekin.

Mundua

• 1362 - Ipar Itsasotik zetorren sagailo zikloniko itzel batek eskualdeko barnealdea garbitu zuen Herbehereetatik Danimarkaraino.
• 2006 - Michelle Bachelet, Txileko presidente aukeratu zuten.
• 2009 - Israelek Hamaseko barne ministro hiltzeaz gain, NBEn gune bat, erietxe bat eta prentsa egoitza bat bonbardatu zituen.

Arte eta kultura

Mundua

• 1937 - The Plough and the Stars ("Goldea eta Izarrak") filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu eta Barbara Stanwyck, Preston Foster eta Barry Fitzgerald aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1953 - Knights of the Round Table ("Mahai Borobileko Zaldunak") filma estreinatu zen, Richard Thorpek zuzendu eta Robert Taylor, Ava Gardner eta Mel Ferrer aktoreek antzeztu zuten.
• 1974 - Happy Days ("Egun Alaiak") telesaila AEBko ABC telebista katean airetatzen hasi zen.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 2001 - Wikipediaren lehen bertsioa, ingelesezkoa, martxan jarri zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1292 - Joana Borgoinakoa, Frantzia eta Nafarroako erregina ezkontidea (h. 1330).
• 1719 - Miguel Muzkitz, nafar politikaria (h. 1785).
• 1781 - Pablo de Jerica, arabar poeta eta kazetari frantsestua (h. 1841).
• 1872 - Concepción Lopez de Arroiabe Lejarreta, Gasteizko Institutuan ikasketak egin zituen aurreneko emakumea.
• 1878 - Pedro Gimon, bizkaitar arkitektoa (h. 1939).
• 1882 - Mauro Ortiz de Urbina, arabar margolaria (h. 1936).
• 1892 - Pablo Artxanko, Eusko Abertzale Ekintzako (EAE) kide historiko eta euskaltzalea (h. 1962).
• 1899 - Pablo Barrera, Bilboko alkatea (h. 1957).
• 1906 - Aquilino Izagirre, Zepai, gipuzkoar bertsolaria (h. 1971).
• 1931 - Roger Idiart, apaiz eta euskal idazlea. (h. 2009).
• 1945 - Iñaki Azkune, gipuzkoar idazlea eta itzultzailea.
• 1946 - Emilio Lopez, Beltza, arabar medikua eta euskal idazlea.
• 1956 - Jorge Giménez, gipuzkoar idazle, itzultzaile eta argitaratzailea.
• 1900 - Ignacia Idoate Iragui, nafar moja, Zamorako umezurtz-etxearen zuzendaria (h. 1975).
• 1963 - Pedro Ugarte, gaztelaniazko bizkaitar idazlea.
• 1965 - María San Gil, euskal herritar politikari ohia, Euskadiko Alderdi Popularraren presidente ohia.
• 1967 - Maria Eugenia Arrizabalaga, EAJko gipuzkoar politikaria.
• 1968 -
  • Pascal Bidegorri, lapurtar marinela eta bela-estropadalaria.
  • Iñaki Urdangarin, eskubaloi jokalari ohia eta Palmako dukea.
• 1975 -
  • Igor Calzada, euskal-britaniar soziologoa.
  • Aitor Urresti, euskal herritar politikaria.
• 1976 - Leire Artola, gipuzkoar politikaria.
• 1978 - Miren Iriarte, nafar itzultzailea (h. 2022).
• 1979 - Iker Zabala, bizkaitar traineru-estropadetako arraunlari eta entrenatzailea.
• 1985 - Bárbara González, nafar gimnasta erritmiko ohia eta modeloa.
• 1987 - Javier Mandaluniz, bizkaitar futbolaria.
• 1988 - Bakarne Altonaga, bizkaitar historialaria, ikertzailea eta EHUko irakaslea.
• 1993 - Jon Madrazo, bizkaitar futbolaria.
• 1995 - Ainara Sanz, arabar txirrindularia.
• 1997 - Maitane Etxeberria, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
• 2006 - Ainhize Belar, bizkaitar eskalatzailea, Espainiako Estatuan 8c zailtasuneko bide bat eskalatu duen emakumerik gazteena.

Mundua

• 1432 - Alfontso V.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1481).
• 1481 - Ashikaga Yoshizumi, Ashikaga shogunerriko hamaikagarren shoguna (h. 1511).
• 1566 - Philipp Uffenbach, alemaniar margolaria (h. 1636).
• 1622 - Jean-Baptiste Molière, frantziar antzerkigilea (h. 1673).
• 1624 - Rombout Verhulst, flandriar eskultore eta artisaua (h. 1698).
• 1785 - William Prout, britainiar kimikari eta sendagilea (h. 1850).
• 1791 - Franz Grillparzer, austriar idazlea (h. 1872).
• 1793 - Ferdinand Georg Waldmüller, austriar margolaria (h. 1865).
• 1794 - Rafael Arístegui Vélez, euskal jatorriko espainiar militar eta politikaria (h. 1863).
• 1795 - Aleksandr Griboedov, errusiar diplomazialari, antzerkigile, olerkari eta konpositorea (h. 1829).
• 1809 - Pierre-Joseph Proudhon, frantziar politikaria eta mutualismoren sortzailea (h. 1865).
• 1812 - Peter Christen Asbjørnsen, norvegiar idazlea (h. 1885).
• 1813 - Marcel Barthe, frantziar politikaria (h. 1900).
• 1814 - Pierre-Jules Hetzel, frantziar argitaratzailea (h. 1886).
• 1842 - Paul Lafargue, Frantziako sozialismoaren aitzindaria (h. 1911).
• 1850 -
  • Leonard Darwin, britainiar politikari, militar eta ekonomialaria, eugenesiaren defendatzailea (h. 1943).
  • Mihai Eminescu, errumaniar idazlea (h. 1889).
  • Sofia Kovalevskaya, errusiar matematikaria (h. 1891).
• 1858 -
  • Giovanni Segantini, italiar margolaria (h. 1899).
  • Karlina Leksono Supelli, indonesiar filosofo eta astronomoa, Indonesiako lehen emakumezko astronomoetako bat.
• 1860 - Oscar Björck, suediar margolaria eta Suediako Arteen Errege Akademiako irakaslea (h. 1929).
• 1863 - Wilhelm Marx, Alemaniako kantzilerra (h. 1946).
• 1864 - Frances Benjamin Johnston, estatubatuar argazkilari eta argazki-kazetaria (h. 1952).
• 1866 - Nathan Söderblom, suediar artzapezpikua, 1930eko Bakearen Nobel Saria (h. 1931).
• 1869 - Stanisław Wyspiański, poloniar antzerkigile, margolari, olerkari eta diseinatzailea (h. 1907).
• 1876 - Abdulaziz ibn Saud, Saudi Arabiako erresumako lehen erregea (h. 1953).
• 1877 - Lewis Madison Terman, estatubatuar fisiologoa (h. 1956).
• 1882 -
  • Daniel Vázquez Díaz, espainiar margolaria (h. 1969).
  • Florian Znaniecki, poloniar-estatubatuar soziologo eta filosofoa (h. 1958).
• 1893 - Ivor Novello, galestar konposatzaile, abelari eta aktorea (h. 1951).
• 1895 - Artturi Ilmari Virtanen, finlandiar biokimikaria, 1945eko Kimikako Nobel Saria (h. 1973).
• 1902 -
  • Nâzım Hikmet, turkiar idazlea (h. 1963).
  • Saud Saudi Arabiakoa, Saudi Arabiako erregea (h. 1969).
• 1908 - Edward Teller, hungariar-estatubatuar fisikaria, hidrogeno bonbaren aita (h. 2003).
• 1912 - Michel Debré, Frantziako Bosgarren Errepublikako lehendabiziko lehen ministroa (h. 1996).
• 1913 - Lloyd Bridges, estatubatuar aktorea (h. 1998).
• 1914 -
  • Etty Hillesum, herbehereetar idazle judua (h. 1943).
  • Hugh Trevor-Roper, ingeles historialaria (h. 2003).
  • Alberto Ullastres, espainiar politikaria, ekonomista eta legelaria (h. 2001).
• 1918 -
  • Gamal Abdel Nasser, Egiptoko presidentea eta bere garaiko arabiar buruzagirik garrantzitsuena (h. 1970).
  • João Baptista da Oliveira Figueiredo, Brasilgo presidentea (h. 1999).
• 1919 - Maurice Herzog, frantziar alpinista eta politikaria, Louis Lachenalekin batera zortzimilako bat (Annapurna) igo zuen aurreneko gizakia (h. 2012).
• 1921 - Raymond Souster, ingelesezko kanadar poeta (h. 2012).
• 1922 - Malú Gatica, txiletar aktorea, Txileko aktore ezagunenetako bat hainbat hamarkadatan (h. 1997).
• 1923 -
  • Lee Teng-hui, Taiwango presidentea (h. 2020).
  • Koji Miyata, japoniar futbolaria.
• 1925 - Ignacio López Tarso, mexikar aktorea (h. 2023).
• 1926 - Maria Schell, suitzar-austriar aktorea (h. 2005).
• 1927 - Kirti Nidhi Bista, Nepalgo lehen ministroa (h. 2017).
• 1928 - René Vautier, frantziar zinemagilea (h. 2015).
• 1929 -
  • Ronnie Allen, ingeles futbolari eta entrenatzailea (h. 2001).
  • Martin Luther King, estatubatuar politikari eta giza eskubideen ekintzailea, 1964ko Bakearen Nobel Saria (h. 1968).
• 1930 - Hédi Baccouche, Tunisiako lehen ministroa (h. 2020).
• 1933 - Agustín Gómez Arcos, espainiar antzerki-idazlea (h. 1998).
• 1940 - Luis Racionero, kataluniar idazlea (h. 2020).
• 1941 - Charo, espainiar abeslari, dantzari, komediante, aktore eta gitarra-jotzailea.
• 1947 - Martin Chalfie, estatubatuar neurozientzialaria, 2008ko Kimikako Nobel Saria.
• 1948 - Ronnie Van Zant, estatubatuar abeslari eta musikaria, Lynyrd Skynyrd southern rock taldeko kide sortzailea (h. 1977).
• 1949 - Dan Ar Braz, bretainiar musikari eta gitarra elektrikojolea.
• 1952 - Tatsuhiko Seta, japoniar futbolaria.
• 1955 -
  • Alberto Fernández Blanco, El Galleta, espainiar txirrindularia (h. 1984).
  • José Montilla, Kataluniako Generalitateko presidente ohia.
• 1956 - João Carlos, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1958 - Silvano Contini, italiar txirrindulari ohia.
• 1962 - Margherita Buy, italiar aktorea.
• 1965 -
  • Jean-Yves Béziau, frantziar matematikari eta filosofoa.
  • Maurizio Fondriest, italiar txirrindulari ohia.
  • James Nesbitt, iparirlandar aktorea.
• 1969 - Kellita Smith, estatubatuar humorista, modelo eta aktorea.
• 1971 - Regina King, estatubatuar aktorea eta telebista zuzendaria.
• 1975 -
  • Mary Pierce, kanadar-frantziar-estatubatuar tenislari ohia.
  • Sophie Wilmès, Belgikako lehen ministroa.
• 1976 -
  • Carles Durán, kataluniar saskibaloi entrenatzailea.
  • Mamen Mendizábal, espainiar kazetaria eta telebistako aurkezlea.
• 1977 - Giorgia Meloni, italiar kazetaria eta politikaria.
• 1978 -
  • Jamie Clayton, estatubatuar aktore eta modeloa.
  • Niña Pastori, espainiar flamenko-kantautorea.
• 1979 - Muntadhar al-Zaidi, irakiar kazetaria.
• 1981 - Pitbull, kubatar jatorriko estatubatuar produktore eta abeslaria.
• 1983 - Hugo Viana, portugaldar futbolari ohia.
• 1991 - Daria Klixina, errusiar luzera-jauzilaria eta modeloa.
• 1996 - Dove Cameron, estatubatuar aktorea, abeslaria eta modeloa.
• 1997 - Valentina Zenere, argentinar aktorea, abeslaria eta modeloa.
• 1998 - Rubén Salaverri, errioxar pilotaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1352 - Nuño Lara eta Diaz Harokoa, Lara eta Bizkaiko jauna (j. 1348).
• 1884 - Serafin Olabe, nafar militar, politiko eta idazlea (j. 1831).
• 1901 - Sabino Goikoetxea, Argos, bizkaitar arkitektoa eta idazlea (j. 1826).
• 1915 - Louis Mardochée Lévy, lehen mundu gerran armada uzteaz akusatuta fusilatutako euskalduna, Maizyn (j. 1884).
• 1918 - Adolfo Areizaga, bizkaitar eskultorea, Málagan (j. 1848).
• 1949 - Kepa Ormaetxea, bizkaitar elizgizona eta euskal idazlea, Txilen (j. 1891).
• 1979 - Jean-Baptiste Urrutia, baxenafar apezpiku-misiolaria, Montbetonen (j. 1901).
• 1985 - Clemente Ezkurdia, Gorriti, nafar bertsolaria (j. 1904).
• 1991 - Horacio Egia, bizkaitar eskultorea, Palma Mallorcakoa (j. 1914).
• 1998 - Jose Luis Goti, bizkaitar sendagilea (j. 1923).
• 2003 - Jeannette Campbell, lapurtar-argentinar igerilaria, Buenos Aires (j. 1916).
• 2010 - Imanol Zeziaga, euskal herritar futbolaria (j. 1929).
• 2017 - Martin Etxeberria Zuloaga, euskal idazle eta pentsalaria (j. 1945).
• 2022 -
  • Danel Goikolea, gipuzkoar bertsolari eta bertsozalea (j. 1969).
  • Felix Ormazabal, euskal abokatu eta politikaria (j. 1940).
• 2023 - Peli Romarategui, arabar misiolari eta artista (j. 1922).

Mundua

• 1208 - Petri Castelnaukoa, zistertar fraidea eta inkisidorea (j. c. 1170).
• 1519 - Vasco Núñez de Balboa, espainiar esploratzaile eta konkistatzailea. (j. 1475).
• 1593 - Jacques Maury, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa.
• 1595 - Murad III.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1546).
• 1597 - Juan de Herrera, espainiar arkitekto, geometra eta matematikaria (j. 1530).
• 1775 - Giovanni Battista Sammartini, italiar musikagilea.
• 1781 - Mariana Viktoria Borboikoa, Portugalgo erregina ezkontidea (j. 1718).
• 1795 - Vicente Tofiño de San Miguel, espainiar itsasgizon eta kosmografoa (j. 1732).
• 1819 - Gustav Philipp Zwinger, alemaniar margolaria (j. 1779).
• 1835 - Teresa Cabarrús, Madame Tallien, Frantziako Iraultzako heroia (j. 1773).
• 1866 - Massimo d'Azeglio, italiar politikari, eleberrigile eta margolaria (j. 1898).
• 1876 - Eliza McCardle Johnson, AEBtako lehen dama (j. 1810).
• 1895 - Charlotte Guest, ingeles aristokrata, itzultzaile eta enpresaburua, Galesezko literaturaren eta hizkuntzaren ikertzaile nabarmenetakoa (j. 1812).
• 1896 - Mathew Brady, estatubatuar argazkilaria (j. c. 1822-1824).
• 1911 - Carolina Coronado, espainiar idazlea (j. 1820).
• 1919 -
  • Karl Liebknecht, alemaniar sozialista, Alemaniako Alderdi Komunistaren sortzaileetako bat (j. 1871).
  • Rosa Luxemburg, alemaniar iraultzaile eta teorialaria (j. 1870).
• 1932 - Georg Kerschensteiner, alemaniar pedagogoa (j. 1854).
• 1944 - Zinaida Portnova, sobietar partisanoa, ehun nazi baino gehiago pozoitu zituelako ezaguna (j. 1926).
• 1947 - Elizabeth Short, Dalia Beltza, hilketa ikaragarri eta zabaldu baten biktima izan zen estatubatuar emakumea (j. 1924).
• 1950 - Alma Karlin, esloveniar idazlea, poeta, bidaiaria, etnologoa eta poliglota (j. 1889).
• 1955 - Yves Tanguy, frantziar-estatubatuar margolaria (j. 1900).
• 1975 - Shojiro Sugimura, japoniar futbolaria (j. 1905).
• 1988 - Seán MacBride, irlandar politikaria, Amnesty Internationaleko lehendakaria eta 1974ko Bakearen Nobel Saria (j. 1904).
• 1994 -
  • Georges Cziffra, hungariar piano jotzailea (j. 1921).
  • Harry Nilsson, estatubatuar abeslari eta egile abeslaria (j. 1941).
• 1996 - Moshoeshoe II.a, Lesothoko erregea (j. 1938).
• 1997 - Francesc de Cabo, kataluniar politikari eta iraultzailea (j. 1910).
• 1998 - Junior Wells, estatubatuar musikaria, blues musikaren historiako musikari onenetako bat (j. 1934).
• 2000 - Željko Ražnatović, serbiar buruzagi paramilitarra, eraila (j. 1952).
• 2003 - Linda Braidwood, estatubatuar arkeologoa, historiaurrean aditua (j. 1909).
• 2005 - Victoria de los Ángeles, kataluniar opera-kantaria, sopranoa (j. 1923).
• 2006 - Jaber Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, Kuwaiteko emirra (j. 1996).
• 2009 - Maurice Chappaz, suitzar idazle eta itzultzailea (j. 1916).
• 2010 - Marshall Warren Nirenberg, estatubatuar biokimikaria, 1968ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1927).
• 2011 - Susannah York, ingeles aktorea (j. 1939).
• 2012 - Manuel Fraga, galiziar politikari frankista, Espainiako eskuinaren XX. mendeko politikari garrantzitsuenetarikoa (j. 1922).
• 2013 - Nagisa Oshima, japoniar zinema-zuzendaria (j. 1932).
• 2017 - Isidro Baldenegro, mexikar lider ekologista historikoa (j. 1966).
• 2018 -
  • Dolores O'Riordan, irlandar indie eta rock alternatibo abeslari eta konposatzailea, The Cranberries taldeko bokalista (j. 1971).
  • Óscar Pérez, venezuelar poliziakide, aktore eta disidente politikoa, Nicolás Maduro presidentearen aurkako polizia-disidentziaren burua (j. 1981).
• 2023 - Mursal Nabizada, afganistandar emakume politikari eta parlamentaria (j. 1993).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Maore eta Mauro.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2260
• Multimedia: 15 January

Urtarrilaren 14 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 16