Urtarrilaren 25

Urtarrilaren 25a gregoriotar egutegiaren urteko hogeita bosgarren eguna da. 340 egun falta dira urtea amaitzeko, 341 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Sabino Arana Goiri Jaiotza: Sabin Etxea, 1865 Heriotza: Sukarrieta, 1903ko azaroaren 25a Iago Herrerín Jaiotza: Bilbo, 1988 Patxi Zubizarreta Jaiotza: Ordizia, 1964 Gorka Azkorra Jaiotza: Bilbo, 1983 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Édouard Manet Jaiotza: former 10th arrondissement of Paris (en) , 1832, 1832 eta 1832 Heriotza: Parisko 8. barrutia eta Paris, 1883ko apirilaren 30a Virginia Woolf Jaiotza: Londres eta Hyde Park Gate (en) , 1882 Heriotza: Lewes (en) , 1941eko martxoaren 28a Volodymyr Zelensky Jaiotza: Kryvyi Rih, 1978 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 25ko jaiotzak Bill Viola • Theodosius Dobzhansky • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Elias Gallastegi Jaiotza: Bilbo, 1892ko uztailaren 20a Heriotza: Donibane Lohizune, 1974 Maurice Plantier Jaiotza: Biarritz, 1921eko urtarrilaren 29a Heriotza: Paris, 2006 Ramon Adan de Iartza Jaiotza: Bilbo, 1848ko ekainaren 5a Heriotza: Arrasate, 1917 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Joseph Brodsky Jaiotza: San Petersburgo, 1940ko maiatzaren 24a Heriotza: Brooklyn, 1996 Edmond Halley Jaiotza: Haggerston (en) , 1656ko urriaren 29a (juliotar egutegia) Heriotza: Greenwich (en) , 1742 (juliotar egutegia) Ava Gardner Jaiotza: Grabtown, Johnston County, North Carolina (en) , 1922ko abenduaren 24a Heriotza: Westminster, 1990 Al Capone Jaiotza: Brooklyn, 1899ko urtarrilaren 17a Heriotza: Palm Island (en) , 1947 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 25ko heriotzak Sergei Ivanovitx Vavilov • Ouida • Grand Duke Konstantin Nikolayevich of Russia • Stephen Cole Kleene • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1554 - Sao Paulo hiria sortu zen Brasilen. 1919 - Nazioen Liga sortu zen. 1942 - Thailandiak Erresuma Batua eta Estatu Batuei gerratea deklaratu zien. 1979 - Joan Paulo II.a (irudian) Aita Santuaren lehenengo bidaia burutu zen, Mexikora. 2008 - Euskarazko Wikipediak Argia Saria irabazi zuen, Sareko Argia atalean. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urtarrila >> A Aa Az Og Os L I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: larunbata 2021: astelehena 2022: asteartea 2024: osteguna 2025: larunbata 2026: igandea Izendegia Santutegia: Jondoni Pauloren konbertitzea, Elbira Seaska egutegia: Paul/Paule eta Paulo.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1979 - Guardia Zibilak Juan Luis Etxebarria Agirre lekeitiarra, ETAko militantea, hil zuen Tuteran.
• 1980 - ETAk Luis Dominguez Jimenez zibila hil zuen Bergaran.

Mundua

• 1533 - Henrike VIII.a bere maitale Ana Bolenarekin ezkondu zen.
• 1554 - Sao Paulo hiria sortu zen Brasilen.
• 1575 - Luanda, Angolako hiriburua, sortu zuen Paulo Dias de Novais esploratzaile portugaldarrak.
• 1918 - Ukrainak independentzia aldarrikatu zuen SESBengandik.
• 1919 - Nazioen Liga sortu zen.
• 1942 - Thailandia Bigarren Mundu Gerran sartu zen eta Estatu Batuei eta Erresuma Batuari gerra deklaratu zien.
• 1949 - Israelen independentzia osteko lehen hauteskundeak. David Ben-Gurion laboristak irabazi zuen.
• 1959 - Joan XXIII.a aita santuak Vatikanoko II. kontzilioa deitu zuen, 1962an hasteko.
• 1971 - Idi Amin bortizki iritsi zen Ugandako presidente izatera.
• 1998 - Joan Paulo II.a aita santuak La Habanan emandako mezan Kubako preso politikoak askatzea eta erreforma politikoa bultzatzea eskatu zituen eta Estatu Batuek Kuba isolatzeko zituzten planak gaitzetsi zituen.
• 1999 - Richter eskalan 6ko indarra zuen lurrikara batek 1000 hildako baino gehiago utzi zituen Kolonbian.
• 2005 - 215 hildako Indiako tenplu batean egondako jente pilaketa batean.
• 2010 - Ethiopian Airlinesen 409 hegaldiak istripua izan zuen, Beiruten aireratu eta gutxira hegazkina Mediterranear Itsasora jausi zenean. 90 bidaiariak hil ziren.
• 2012 - Alex Salmond Eskoziako lehen ministroak herrialdearen independentziarako galdeketa egiteko proposamena aurkeztu zuen.
• 2015 - Syriza alderdiak Greziako hauteskundeak irabazi eta Alexis Tsipras herrialde horretako presidente berria bilakatu zen.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2008 - Euskarazko Wikipediak Argia Saria irabazi zuen, Sareko Argia atalean.

Mundua

• 1909 - Elektra, Richard Straussen musika eta Hugo von Hofmannsthalen libretoa duen opera estreinatu zen Dresdengo Königliches Opernhausen.
• 1921 - R.U.R. antzezlan txekiarra, robot hitza erabili zuen lehenengoa, estreinatu zen.
• 1963 - Roger Corman estatubatuar zinema zuzendariaren The Raven filma estreinatu zen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1756 - José Ezkerra, nafar itsaslari eta militarra (h. 1801).
• 1831 - Cristina Brunetti, Donostian bizi izandako italiar jatorriko espainiar aristokrata (h. 1914).
• 1853 - Eulalia Abaitua, bizkaitar argazkilaria (h. 1943).
• 1869 - Pablo Fermin Irigarai, Larreko, nafar mediku eta idazlea (h. 1949).
• 1898 - Pablo Gurpide, euskal apezpikua, Bilboko elizbarrutiko bigarren apezpikua (h. 1968).
• 1901 - Carmelo Elordui, bizkaitar jesuita, txinerazko testu klasikoak itzuli zituena (h. 1989).
• 1920 - José Luis Berasategi, bizkaitar ekonomialari eta politikaria, Bilboko azken alkate frankista (h. 1990).
• 1924 - Joxe Ulibarrena, euskal herritar eskultore, etnografo eta sustatzaile kulturala (h. 2020).
• 1934 - Pablo Colino, nafar apaiz katoliko, musikagile eta ganberako maisua.
• 1952 - Ángel Amigo, euskal zinema ekoizle eta gidoigilea.
• 1955 - Eliseo Murillo, gipuzkoar futbolari ohia, Extremaduran.
• 1956 - Gontzal Mendibil, bizkaitar egile abeslaria.
• 1958 - Jose Maria Lekunberri, nafar futbolari ohia.
• 1964 - Patxi Zubizarreta, gipuzkoar idazlea.
• 1966 - Juanma Zaldua, Txiribiton junior, euskal pailazoa.
• 1969 - Marixa Osés, arabar idazle eta gidoigilea.
• 1973 - Nagore Gabellanes, gipuzkoar belar hockey jokalari ohia.
• 1974 - Iñigo Bolinaga, bizkaitar historialari eta idazlea.
• 1975 - Aitor Aldeondo, nafar futbolari ohia.
• 1979 - Leire Ibarguren, gipuzkoak idazlea eta irakaslea.
• 1983 - Gorka Azkorra, bizkaitar futbolari ohia.
• 1984 - Xabier Eizagirre, gipuzkoar futbolaria ohia.
• 1988 -
  • Yerai Diaz Ikaran, bizkaitar kazetaria eta telebista aurkezlea.
  • Iago Herrerín, Athleticeko futbolaria.
• 1990 - Lander Iurrebaso, bizkaitar futbolaria.
• 1992 - Ainize Barea, Peke, bizkaitar futbolaria.
• 1997 - Endika Irigoien, nafar futbolaria.
• 1998 - Asier Burguete, gipuzkoar aktore eta dantzaria.

Mundua

• 750 - Leon IV.a, Bizantziar enperadorea (h. 780).
• 1425 - Henrike IV.a Gaztelakoa, Gaztela eta Leongo erregea (h. 1474).
• 1477 - Ana Bretainiakoa, Bretainiako dukesa eta Frantziako erregina ezkontidea (h. 1514).
• 1493 - Massimiliano Sforza, italiar aristokrata (h. 1530).
• 1540 - Edmund Campion, ingeles jesulagun, martiri eta santu katolikoa (h. 1581).
• 1615 - Govert Flinck, herbeheretar Urrezko Aroko margolaria (h. 1660).
• 1627 - Robert Boyle, irlandar filosofo eta zientzialaria (h. 1691).
• 1708 - Pompeo Batoni, italiar margolaria (h. 1787).
• 1725 - Pablo Olabide, espainiar politikari eta idazlea (h. 1803).
• 1736 - Joseph Louis Lagrange, frantziar matematikari eta astronomoa (h. 1813).
• 1743 - Friedrich Heinrich Jacobi, alemaniar filosofo eta idazlea, existentzialismoaren aitzindaritzat hartua (h. 1819).
• 1746 - Félicité de Genlis, frantziar idazle, harpa-jole eta hezitzailea, Frantziako errege-familiaren irakaslea (h. 1830).
• 1759 - Robert Burns, eskoziako gaeleraz aritu zen olerkari ezagunena (h. 1796).
• 1832 - Ivan Xixkin, errusiar margolaria (h. 1898).
• 1844 - Jekaterina Brexko-Brexkovskaia, errusiar militante eserista, iraultzaren amona deitua (h. 1934).
• 1851 - Arne Aadne Garborg, norvegiar idazlea eta hizkuntza-eraberritzailea (h. 1924).
• 1860 - Charles Curtis, AEBetako 31. presidenteordea (h. 1936).
• 1866 - Emile Vandervelde, Belgikako estatu-politikaria eta frantsesezko idazlea (h. 1938).
• 1867 - Adelaide Cabete, XX. mendeko lider feminista portugaldar garrantzitsuenetarikoa (h. 1935).
• 1870 - Helge von Koch, suediar matematikaria, Koch elur-maluta irudi fraktalagatik ezaguna (h. 1924).
• 1871 - Jeanne Villepreux-Power, frantziar itsas-biologo aitzindaria (j. 1794).
• 1874 - William Somerset Maugham, ingeles idazlea (h. 1965).
• 1881 - Emil Ludwig, alemaniar idazlea (h. 1948).
• 1882 - Virginia Woolf, britainiar idazlea (h. 1941).
• 1883 - Nikolai Krestinski, militante boltxebikea eta sobietar diplomazialaria (h. 1938)
• 1886 -
  • Wilhelm Furtwängler, alemaniar orkestra-zuzendari eta musikagilea (h. 1954).
  • Morgan Russell, estatubatuar margolaria (h. 1953).
• 1894 - Aino Aalto, finlandiar diseinatzaile eta arkitektoa, Finlandiako arkitekturaren aitzindaria (h. 1949).
• 1899 - Paul-Henri Spaak, Belgikako lehen ministroa (h. 1972).
• 1901 - Itzhak Stern, Oskar Schindlerren kontulari industriala izandako poloniar judua (h. 1969).
• 1913 -
  • Witold Lutosławski, poloniar musikagilea, Poloniako XX. mendeko musikagile handientzat hartua (h. 1994).
  • Donald Maclean, britainiar diplomazialari eta espioia, Cambridge bostetako bat (h. 1983).
• 1915 - Ewan MacColl, ingeles folk abeslari, kantautore, komunista, sindikalista, antzerkigile eta antzezlan ekoizlea (h. 1989).
• 1917 -
  • Ilya Prigogine, belgikar kimikaria, 1977ko Kimikako Nobel Saria (h. 2003).
  • Jânio Quadros, Brasilgo presidentea (h. 1992).
• 1919 - Norman Newell, britainiar musika ekoizlea (h. 2004).
• 1921 - Russell Braddon, australiar idazle eta gerra-presoa Bigarren Mundu Gerran (h. 1995).
• 1922 - Luigi Luca Cavalli-Sforza, italiar zientzialaria, populazioen genetikan aditua (h. 2018).
• 1923 - Arvid Carlsson, suediar neurofarmakologoa, 2000ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2018).
• 1924 - Tomás Mac Giolla, irlandar errepublikar politikaria (h. 2010).
• 1927 - Antônio Carlos Jobim, brasildar musikagile eta piano-jotzailea (h. 1994).
• 1928 - Eduard Xevardnadze, Georgiako presidentea (h. 2014).
• 1931 - Paavo Haavikko, finlandiar dramaturgo eta poeta, Finlandiako funtsezko egileetako bat (h. 2008).
• 1932 - Yukio Shimomura, japoniar futbolaria.
• 1933 - Corazón Aquino, Filipinetako presidentea (h. 2009).
• 1935 -
  • J. G. Farrell, Ingalaterran jaiotako irlandar idazlea (h. 1979).
  • Antonio Ramalho Eanes, Portugalgo presidentea.
• 1937 - Ange-Félix Patassé, Afrika Erdiko Errepublikako presidentea (h. 2011).
• 1938 -
  • Etta James, estatubatuar abeslaria (h. 2012).
  • Vladimir Visotski, sobietar antzezlea, idazlea eta abeslaria (h. 1980).
• 1941 - Jane Richardson, estatubatuar biofisiko eta biokimikoa, zinta-diagramen asmatzailea.
• 1942 - Eusébio da Silva Ferreira, portugaldar futbolaria (h. 2014).
• 1943 -
  • Manuel Delgado Villegas, el Arropiero, Espainiako krimenen historian dagoen hiltzaile okerrenetakoa (h. 1998).
  • Tobe Hooper, estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea (h. 2017).
• 1944 - Bernard Tschumi, suitzar arkitektoa.
• 1947 - Ángel Nieto, motoziklismoko espainiar pilotua, mundu-mailako hamahiru tituluduna (h. 2017).
• 1949 - Paul Nurse, ingeles genetikalaria, 2001eko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1950 - Jean-Marc Ayrault, Frantziako Lehen Ministro ohia.
• 1954 - Renate Dorrestein, herbeheretar feminista, idazle eta kazetaria (h. 2018).
• 1955 - Toru Iwatani, japoniar bideo-joko diseinatzaile ohia, Pac-Manen sortzailea.
• 1957 - Luis Alfredo Garavito, kolonbiar serieko hiltzaile eta pederasta eta sexu-erasotzailea.
• 1958 - Alessandro Baricco, italiar idazle, kritikari musikal eta zine-zuzendaria.
• 1959 - Toni Servillo, italiar aktorea.
• 1960 - Nobuyo Fujishiro, japoniar futbolari ohia.
• 1971 - Juan Andrés Gómez, argentinar futbolari ohia.
• 1972 - Chantal Andere, mexikar aktore eta abeslaria.
• 1975 - Raimundo Blanco, Rai, burgostar pilotari ohia.
• 1976 -
  • Mito Isaka, japoniar futbolari ohia.
  • Carmen Ruiz Repullo, espainiar soziologo feminista, aktibista eta ikerlaria.
• 1977 - Marta Rovira, kataluniar politikari eta abokatua.
• 1978 -
  • Charlene Monakokoa, Monakoko printzesa ezkontidea.
  • Denis Menxov, errusiar txirrindulari ohia.
  • Lila Tretikov, errusiar-estatubatuar software ingeniaria, Wikimedia Fundazioaren zuzendari ohia.
  • Volodymyr Zelensky, Ukrainako presidentea.
• 1979 - Roberto Fernández Alvalleros, espainiar futbolari ohia.
• 1980 - Xavi Hernández, kataluniar futbolaria.
• 1981 - Alicia Keys, estatubatuar abeslari eta aktorea.
• 1982 -
  • Dan Atherton, mendi-bizikletako belgikar txirrindularia.
  • Noemi, italiar abeslaria.
  • Mulher Pepita, brasildar abeslaria, musikagilea eta dantzaria.
• 1983 - Yasuyuki Konno, japoniar futbolaria.
• 1984 - Oumoul Khairy Sarr, senegaldar saskibaloi-jokalaria.
• 1987 -
  • Hafsia Herzi, frantziar aktorea.
  • Maria Kirilenko, errusiar tenislaria.
• 1989 - Mayte Rodríguez, txiletar aktore eta publizitate-modeloa.
• 1998 - Riuler de Oliveira Faustino, brasildar futbolaria (h. 2021).
• 2000 - Remco Evenepoel, flandriar txirrindularia, Donostia Klasikoa irabazi duen inoizko txirrindulari gazteena.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1701 - Domingo Urbizu, gipuzkoar goi-funtzionarioa eta arte bildumagilea, Sevillan (j. 1655).
• 1893 - José Félix Allende-Salazar, bizkaitar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1802).
• 1917 - Ramon Adan de Iartza, gipuzkoar geologoa (j. 1848).
• 1971 - Garmendia Otaola, gipuzkoar filosofo, pedagogo eta psikologo jesuita (j. 1905).
• 1974 - Eli Gallastegi, Gudari, bizkaitar politikari abertzale eta jeltzale independentista (j. 1892).
• 1976 - Alejandro Larrakoetxea, bizkaitar idazlea (j. 1892).
• 1990 - Manuel Agüero, bizkaitar toreatzailea (j. 1910).
• 2006 - Maurice Plantier, lapurtar politikaria, Parisen (j. 1921).
• 2011 - Joxe Arratibel, gipuzkoar beneditarra, ipuin biltzailea eta euskal idazlea (j. 1923).
• 2014 - Marcelino Bilbao, Euzko Gudarostearen eta CNTren Isaac Puente batailoiako tenientea, Châtelleraulten (j. 1920).
• 2021 - Jose Luis Olaetxea Albistur, apaiz, organista eta musikaria, Lleidan (j. 1932).

Mundua

• 477 - Genseriko, bandaloen eta alanoen erregea.
• 844 - Gregorio IV.a, Aita santua.
• 863 - Karlos Proventzakoa, Proventzako errege karolingiarra.
• 1494 - Fernando I.a Napolikoa, Napoliko erregea (j. 1423).
• 1516 - Fernando II.a Aragoikoa, Errege Katolikoa (j.1452).
• 1559 - Kristian II.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako eta Suediako erregea (j. 1481).
• 1586 - Lucas Cranach Gaztea, alemaniar margolaria (j. 1515).
• 1640 - Robert Burton, ingeles idazlea (j. 1577).
• 1852 - Fabian Gottlieb von Bellingshausen, Errusiar Inperioko marinela, Lurraren inguruan nabigatzeko bigarren espedizio-burua (j. 1778).
• 1891 - Theo van Gogh, herbeheretar arte-merkataria, Vincent van Goghen anaia (j. 1857).
• 1896 - Frederic Leighton, britainiar margolari, marrazkilari eta eskultorea (j. 1830).
• 1901 - Prosper-Olivier Lissagaray, frantziar kazetari errepublikazale eta sozialista (j. 1838).
• 1907 - René Pottier, frantziar txirrindularia, Frantziako Tourreko lehen eskalatzailetzat hartzen da (j. 1879).
• 1936 - Edmond Aman-Jean, frantziar margolari sinbolista (j. 1858).
• 1940 - Célestin Bouglé, frantziar filosofo eta soziologoa (j. 1870).
• 1947 - Al Capone, italiar jatorrizko estatubatuar gangsterra (j. 1899).
• 1952 - Sveinn Björnsson, Islandiako lehendabiziko presidentea (j. 1881).
• 1961 - Nadezhda Udaltsova, errusiar abangoardiako artista, margolari eta irakaslea (j. 1886).
• 1966 - Miguel Bover, espainiar txirrindularia (j. 1928).
• 1971 - Hermann Hoth, alemaniar jenerala (j. 1885).
• 1972 - Erhard Milch, alemaniar landa mariskala (j. 1892).
• 1982 - Mikhail Suslov, sobietar politikaria (j. 1902).
• 1988 - Sebastián Mariner, kataluniar hizkuntzalari eta latinista (j. 1923).
• 1990 -
  • Dámaso Alonso, espainiar filologo eta poeta (j. 1898).
  • Ava Gardner, estatubatuar aktorea (j. 1922).
• 1992 - Manuel Hernández Mompó, espainiar margolaria (j. 1927).
• 1997 - Manuel Tuñón de Lara, espainiar historialaria, Espainiako historiografiaren berritzaile nagusietako bat (j. 1915).
• 2000 - Herta Freitag, austriar-estatubatuar matematikaria, Fibonacciren zenbakiekin egindako lanengatik ezaguna (j. 1908).
• 2004 - Fanny Blankers-Koen, Etxekoandre hegalaria, herbehereetar atleta, 1948ko Olinpiar Jokoetan lau urrezko dominaren irabazle (j. 1918).
• 2005 -
  • Philip Johnson, estatubatuar arkitektoa (j. 1906).
  • Max Velthuijs, herbeheretar ilustratzailea (j. 1923).
• 2009 - Eleanor F. Helin, estatubatuar astronomoa (j. 1932).
• 2011 - Daniel Bell, estatubatuar kazetari eta soziologoa (j. 1919).
• 2013 - Kristian Brisson, bretainierazko idazlea (j. 1927).
• 2015 - Demis Roussos, egiptoar-greziar abeslaria eta artista (j. 1946).
• 2017 -
  • Buchi Emecheta, nigeriar-britainiar idazlea (j. 1944).
  • John Hurt, britainiar aktorea (j. 1940).
  • Mary Tyler Moore, estatubatuar aktorea (j. 1936).
• 2019 - Dušan Makavejev, jugoslaviar zinema-zuzendaria (j. 1932).
• 2021 - Enrique Tábara, ekuadortar marrazkigilea (j. 1930).
• 2022 - Wim Jansen, herbehereetar futbolari eta entrenatzailea (j. 1946).

Jaiak eta urteurrenak

• San Paulo apostolua kristau bihurtzearen jaia.
• Sehaska egutegiko izendegia: Paul/Paule eta Paulo.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2279
• Multimedia: 25 January

Urtarrilaren 24 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 26