Urtarrilaren 26

Urtarrilaren 26a egutegi gregoriotarraren urteko hogeita seigarren eguna da. 339 egun falta dira urtea amaitzeko, 340 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Igor Angulo Alboniga Jaiotza: Bilbo, 1984 Juan Zaragueta Jaiotza: Orio, 1883 Heriotza: Donostia, 1974ko abenduaren 22a José Goñi Gaztanbide Jaiotza: Aritzaleta, 1914 Heriotza: Iruñea, 2002ko azaroaren 21a Cesar Krutxaga Jaiotza: Ezkaroze, 1974 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Paul Newman Jaiotza: Shaker Heights (Ohio), 1925 Heriotza: Westport (Connecticut), 2008ko irailaren 26a Nicolae Ceaușescu Jaiotza: Scornicești (en) , 1918 Heriotza: Târgoviște (en) , 1989ko abenduaren 25a Douglas MacArthur Jaiotza: Little Rock, 1880 Heriotza: Washington, 1964ko apirilaren 5a Ellen DeGeneres Jaiotza: Metairie (en) eta Louisiana, 1958 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 26ko jaiotzak Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Maurice Hankey Jaiotza: Biarritz, 1877ko apirilaren 1a Heriotza: Londres, 1963 Joaquín Elio Jaiotza: Iruñea, 1806 eta 1806ko abuztuaren 19a Heriotza: Paue, 1876 Manuel Diaz de Arkaia Jaiotza: Gasteiz, 1841eko ekainaren 10a Heriotza: Zaragoza, 1916 Juan Antonio Olabarrieta Jaiotza: Mungia, 1763 Heriotza: Cádiz, 1822 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Kobe Bryant Jaiotza: Filadelfia, 1978ko abuztuaren 23a Heriotza: Calabasas (Kalifornia), 2020 Theodore Gericault Jaiotza: Rouen, 1791ko irailaren 26a eta 1791ko irailaren 21a Heriotza: Paris, 1824 Gregorio Nazianzokoa Jaiotza: Arianzos (en) , 329 eta 330 Heriotza: Arianzos (en) , 389 Edward Jenner Jaiotza: Berkeley, 1749ko maiatzaren 17a Heriotza: Berkeley, 1823 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 26ko heriotzak Nikolai Vavilov • Jean François de Troy • Ernst Heinrich Weber • Raymond Williams • Pierre Daniel Huet • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1564 - Trentoko Kontzilioan hartutako erabakiek katolizismoa eta protestantismoa erabat bereizi zituzten. 1827 - Peru errepublika bihurtu zen. 1905 - Inoiz aurkitu den diamanterik handiena topatu zuten, Hego Afrikako Cullinan herriko meategian. Cullinan diamanteak (irudian) 3.105,75 kilate zituen gordinean. 1950 - Indiak independentzia lortu zuen Erresuma Batutik. 2001 - India: 7,9º Richter eskalako lurrikara batek 20.000 pertsona hil zituen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urtarrila >> A Aa Az Og Os L I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: igandea 2021: asteartea 2022: asteazkena 2024: ostirala 2025: igandea 2026: astelehena Izendegia Santutegia: Timoteo, Tito, Paula Erromakoa Seaska egutegia: Margarita eta Sabin/Sabine.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 2010 - Ertzaintzak 7 ustezko etakide atxilotu zituen Gipuzkoa, Bizkaia eta Huescan.

Mundua

• 1500 - Vicente Yáñez Pinzón gaur egungo Brasilera iritsi zen lehen europarra izan zen.
• 1531 - Lisboan (Portugal) izandako lurrikaran milaka hildako izan ziren.
• 1564 - Trentoko kontzilioan hartutako erabakiek katolizismoa eta protestantismoa erabat bereizi zituzten.
• 1788 - Arthur Phillipek gidatuta, lehen biztanleak ezarri ziren Sydneyn.
• 1827 - Peru errepublika independente bihurtu zen.
• 1841 - Erresuma Batuak Hong Kong okupatu zuen.
• 1924 - Errusiako San Petersburgo hiriari izena aldatu zioten, Leningrado jartzeko.
• 1939 - Espainiako Gerra Zibilean, frankistek Bartzelona menperatu zuten.
• 1942 - Bigarren Mundu Gerran Europan parte hartzeko lehen tropa estatubatuarrak Ipar Irlandara iritsi ziren.
• 1950 - Indiak errepublika aldarrikatu zuen.
• 1980 - Egiptok eta Israelek harreman diplomatikoak hasi zituzten.
• 1998 - Bill Clinton presidente estatubatuarrak ukatu egin zuen Monica Lewinsky Etxe Zuriko langilearekin sexu harremanik eduki izana.
• 2001 - Indian Richter eskalan 7,9ko lurrikar batek 20.000 lagun hil zituen.
• 2004 - Hamid Karzai Afganistango presidenteak konstituzio berria sinatu zuen.
• 2005 - Tren istripua Kaliforniako Glendale herrian. 11 hildako eta 200 zauritu.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2006 - Euskarazko Wikipedia 5.000 artikulura heldu zen

Mundua

• 1790 - Così fan tutte, ossia La scuola degli amanti (euskaraz: Horrela egiten dute denek, edo maitaleen eskola), Wolfgang Amadeus Mozarten musika eta Lorenzo Da Ponteren libretoa duen opera estreinatu zen Vienako Burgtheateren.
• 2010 - Aka-Bo hizkuntza desagertu zen hitz egiten zuen azpen pertsona, Boa Sr, hiltzerakoan.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1741 - Juan Goienetxe Agerrebere, iruritar militar, politikari eta merkataria (h. 1813).
• 1775 - Domingo Bonetxea, euskal itsasgizona, militarra eta esploratzailea (j. 1713).
• 1788 - Martina Ibaibarriaga, bizkaitar militarra (h. 1849).
• 1804 - Jan Battitt Larralde, lapurtar bertsolaria (h. 1870).
• 1813 - Policarpo Baltzola, euskal herritar matematikari eta asmatzailea, XIX. mendeko euskal asmatzaile bikainenetarikoa (h. 1879).
• 1857 - Pedro Mari Otaño, gipuzkoar bertsolaria eta euskal idazlea (h. 1910).
• 1865 - Sabin Arana, eusko abertzaletasunaren "aita" (h. 1903).
• 1883 -
  • Policarpo Larrañaga, euskal apaiza, euskal nazionalismoaren aldeko ekintzailea eta idazlea (h. 1956).
  • Juan Zaragueta, euskal filosofo, idazle eta pedagogoa (h. 1974).
• 1888 - Alfonso Beorlegi, euskal militarra (h. 1936).
• 1896 - Leon Huegun, Txikito de Aia, gipuzkoar aizkolaria.
• 1906 - Andima Ibinagabeitia, elantxobetar idazlea eta itzultzailea (h. 1967).
• 1913 - Pablo Barcos, bizkaitar futbolaria (h. 1997).
• 1914 - José Goñi Gaztanbide, nafar elizgizon, irakasle eta historialaria (h. 2002).
• 1933 - Juan Carlos Díaz Quincoces, Quincoces II.a, arabar futbolaria (h. 2002).
• 1934 - Luis Otaño, gipuzkoar txirrindulari ohia.
• 1935 - Ramon Carrera, bizkaitar eskultorea, Madrilen (h. 2013).
• 1953 - José Ramón Urquijo, bizkaitar historialaria, espainiar historia garaikidean aditua.
• 1957 - Carlos Meléndez, bizkaitar futbolari ohia.
• 1962 - Iñaki Bergara Iribar, bizkaitar futbolari ohia.
• 1967 - Mikel Ibarguren, gipuzkoar idazlea eta ETAko preso ohia.
• 1974 -
  • Marcelino Beroiz Lazcano, nafar historialaria.
  • Cesar Krutxaga, nafar futbolaria.
• 1981 - Amaia Egidazu, bizkaitar idazlea eta ilustratzailea.
• 1983 - María Goiricelaya Burón, bizkaitar antzerki-zuzendaria, antzerkigilea, ahots-espezialista eta antzerki-ikertzailea.
• 1984 - Igor Angulo Alboniga, bizkaitar futbolaria.
• 1991 - Aitor Villar, bizkaitar futbolaria.
• 1999 - Xabier Beraza, gipuzkoar saskibaloi-jokalaria.
• 2000 - Yago Cantero, nafar futbolaria.

Mundua

• 1715 - Claude-Adrien Helvétius, frantziar filosofoa (h. 1771).
• 1739 - Charles-François Dumouriez, Frantziako Armadako jenerala (h. 1823).
• 1763 - Karlos XIV.a Joan Suediakoa, Frantziako Lehen Inperioko mariskala eta Suedia eta Norvegiako erregea (h. 1844).
• 1781 - Achim von Arnim, alemaniar poeta eta eleberrigilea (h. 1831).
• 1804 - Eugène Sue, frantziar eleberrigilea (h. 1857).
• 1813 - Juan Pablo Duarte, Dominikar Errepublikaren askatzailea (h. 1876).
• 1826 - Julia Dent-Grant, Ameriketako Estatu Batuetako Lehen Dama (h. 1902).
• 1842 - François Coppée, frantziar idazlea (h. 1908).
• 1852 - Pierre Savorgnan de Brazza, italiar jatorriko frantziar esproratzailea, Brazzaville hiriaren sortzailea (h. 1905).
• 1855 - Anna Pavlyk, ukrainar idazle eta aktibista sozial eta kulturala (h. 1928).
• 1857 - Trinle Gyatso, hamabigarren Dalai Lama (h. 1875).
• 1877 - Kees Van Dongen, holandar jatorriko frantziar margolaria (h. 1968).
• 1880 - Douglas MacArthur, estatubatuar jenerala (h. 1964).
• 1884 - Edward Sapir, estatubatuar hizkuntzalari eta antropologoa (h. [[1939]).
• 1887 - François Faber, luxenburgotar txirrindularia (h. 1915).
• 1891 - Ilia Ehrenburg, sobietar idazle, kazetari, itzultzaile eta intelektuala (h. 1967).
• 1892 - Bessie Coleman, estatubatuar hegazkinlaria, pilotu baimena lortu zuen afro-amerikar jatorriko lehen emakumea (h. 1926).
• 1903 - Carmen Portinho, ingeniari zibila, hirigile eta feminista, Brasilgo emakumeen eskubideen aldeko borrokan aitzindaria (h. 2001).
• 1904 -
  • Seán MacBride, irlandar politikaria, Amnesty Internationaleko lehendakaria eta 1974ko Bakearen Nobel Saria (h. 1988).
  • Casimiro Morcillo, espainiar artzapezpikua, Bilboko elizbarrutiko lehendabiziko apezpikua (h. 1971).
• 1907 - Hans Selye, austriar-hungariar medikua (h. 1982).
• 1908 - Stéphane Grappelli, jazzeko biolin-jotzaile frantziarra (h. 1997).
• 1911 - Polykarp Kusch, estatubatuar fisikaria, 1955eko Fisikako Nobel Saria (h. 1993).
• 1918 -
  • Nicolae Ceaușescu, Errumaniako presidente eta diktadorea (h. 1989).
  • Philip José Farmer, estatubatuar idazlea (h. 2009).
• 1919 - Hyun Soong-jong, Hego Koreako lehen ministroa (h. 2020).
• 1921 - Akio Morita, japoniar enpresa-gizon ospetsuenetakoa (h. 1999).
• 1924 - Henri Pichette, frantziar idazlea (h. 2000).
• 1925 - Paul Newman, estatubatuar aktorea eta zinema zuzendaria (h. 2008).
• 1926 -
  • Bob Falkenburg, estatubatuar tenislaria (h. 2022).
  • José María Valverde, espainiar poeta eta itzultzailea (h. 1996).
• 1927 - Pedro Masó, espainiar zinema-zuzendaria (h. 2008).
• 1928 -
  • Abdellatif Filali, Marokoko lehen ministroa (h. 2009).
  • Roger Vadim, frantziar zinemagilea (h. 2000).
• 1929 - Jules Feiffer, estatubatuar marrazkilaria.
• 1931 -
  • Paul-Albert Février, frantziar historialaria (h. 1991).
  • Mary Murphy, estatubatuar zinema eta telebista aktorea (h. 2011).
• 1933 - Ercole Baldini, italiar txirrindularia (h. 2022).
• 1935 -
  • Friðrik Ólafsson, islandiar xakelaria.
  • Paula Rego, portugaldar-britainiar margolari eta artista bisuala (h. 2022).
• 1937 - Joseph Saidu Momoh, Sierra Leonako presidentea (h. 2003).
• 1939 - Luis de Velasco Rami, espainiar ekonomialari eta politikaria.
• 1940 - Juan José Izarra, espainiar abokatu eta politikari ohia, Bizkaiko gobernadore zibila.
• 1941 -
  • Arturo Di Modica, italiar eskultorea (h. 2021).
  • Scott Glenn, estatubatuar aktorea.
• 1944 -
  • Angela Davis, estatubatuar politikari marxista eta Filosofiako irakaslea.
  • Maria Lugones, argentinar filosofo feminista, aktibista, abeslari eta irakaslea (h. 2020).
• 1945 -
  • John Henry Coates, australiar matematikaria (h. 2022).
  • Barbara Kruger, estatubatuar artista kontzeptuala.
  • Jacqueline du Pré, britainiar biolontxelo-jotzailea (h. 1987).
  • Jeremy Rifkin, estatubatuar soziologo, ekonomista, idazle eta aholkularia.
• 1946 - Michel Delpech, frantziar kantautorea (h. 2016).
• 1947 -
  • Patrick Dewaere, frantziar aktorea (h. 1982).
  • Michel Sardou, frantziar abeslaria.
• 1950 - Jörg Haider, austriar politikaria (h. 2008).
• 1951 -
  • Jarmila Kratochvílová, txekoslovakiar atleta ohia.
  • Steven Levy, estatubatuar kazetaria, segurtasun informatiko eta pribatutasunari buruzko liburuen idazlea.
• 1953 -
  • Anders Fogh Rasmussen, Danimarkako 24. lehen ministro eta NATOko 12. idazkari orokorra.
  • Lucinda Williams, estatubatuar rock, folk eta country musikako egile abeslaria.
• 1954 - Carlos Diarte, Lobo Diarte, paraguaiar futbolari eta entrenatzailea (h. 2011).
• 1955 - Eddie Van Halen, herbeheretar-estatubatuar rock gitarra-jotzailea, Van Halen taldearen sortzaileetako bat (h. 2020).
• 1957 - Rosemary Wyse, eskoziar astronomoa eta Johns Hopkins Unibertsitateko irakaslea.
• 1958 - Ellen DeGeneres, estatubatuar aktore eta umorista.
• 1960 - Montserrat Boix, kataluniar kazetaria, ziber-feminismo eta hacktibismo feminista kontzeptuen sortzailea.
• 1961 - Wayne Gretzky, kanadar izotz hockey jokalari ohia, garai guztietako izotz hockey jokalari onenatzat hartua.
• 1963 - José Mourinho, Mou, portugaldar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1966 - Conny Aerts, belgikar astrofisika irakaslea da, astrosismologian aditua.
• 1971 - Màxim Huerta, espainiar kazetari eta idazlea.
• 1975 - Ruth Díaz, espainiar aktorea.
• 1977 -
  • Luján Argüelles, espainiar irrati-esatari eta telebista aurkezlea.
  • Ēriks Ešenvalds, letoniar musikagilea.
• 1982 - Tomoko Suzuki, japoniar futbolari ohia.
• 1984 - Volha Kavalkova, bielorrusiar ekintzaile politikoa.
• 1987 -
  • Gojko Kačar, serbiar futbolaria.
  • Rigoberto Urán, kolonbiar txirrindularia.
• 1990 - Peter Sagan, eslovakiar txirrindularia.
• 1993 - Sonja Sajzor, serbiar artista bisual transgeneroa eta transfeminista.
• 1996 - María Pedraza, espainiar aktorea.
• 2000 - Ester Expósito, espainiar aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1576 - Juan Ortiz de Zarate, euskal militar eta esploratzailea (j. 1510).
• 1753 - Antonio Jose Mazarredo Morgan, bizkaitar itsasgizon eta politikaria eta Bilboko alkatea (j. 1705).
• 1822 - Juan Antonio Olabarrieta Clara-Rosa, euskal polemista antiklerikala, Cádizen (j. 1763).
• 1839 - Azantza, lapurtar pilotaria (j. 1760).
• 1916 - Manuel Diaz de Arkaia, arabar idazlea (j. 1841).
• 1922 - Jean-Baptiste Constantin, euskal idazlea (j. 1847).
• 1933 - Cesarea Garbuno Arizmendi, gipuzkoar enpresaburua, Espainiako lehen petrolio-findegiko enpresaburua (j. 1846).
• 1952 - Fernando Gartzia Alegría, bizkaitar margolaria (j. 1896).
• 1957 - Albert Constantin, baxenabartar idazle eta politikari euskaltzalea (j. 1873).
• 1958 - Pedro Biritxinaga, bizkaitar kirol masaje-emailea (j. 1898).
• 1962 -
  • Antonio Artetxe, euskal herritar abokatu eta politikari liberala (j. 1880).
  • Migel Etxebeste, nafar organista eta musikagilea (j. 1893).
• 2011 - Robert Baulon, lapurtar errugbilaria (j. 1930).
• 2013 - Imanol Elias, gipuzkoar idazlea eta politikaria eta Azpeitiko alkatea (j. 1936).
• 2023 - Rodolfo Ares, PSE-EEko bizkaitar politikaria (j. 1954).

Mundua

• 946 - Eadgyth, ingalaterrako printzesa (j. 910).
• 1631 - Henry Briggs, ingeles matematikaria (j. 1561).
• 1812 - Kirkpatrick Macmillan, eskoziar errementaria, orokorrean pedaldun bizikletaren asmatzailetzat hartua (j. 1812).
• 1823 - Edward Jenner, ingeles medikua, immunologiaren aitatzat hartua (j. 1749).
• 1824 - Théodore Géricault, frantziar margolari erromantikoa (j. 1791).
• 1855 - Gérard de Nerval, frantziar idazlea (j. 1808).
• 1879 - Julia Margaret Cameron, britainiar argazkilaria (j. 1815).
• 1885 - Charles George Gordon, britainiar militar eta administratzaile koloniala (j. 1833).
• 1891 - Nikolaus Otto, alemaniar ingeniaria, barne-errekuntzako motorraren sortzaileetako bat (j. 1832).
• 1895 - Arthur Cayley, ingeles matematikaria (j. 1821).
• 1938 - Zitkala-Ša, siux herriko emakume idazle, argitaratzaile, biolinista eta ekintzailea (j. 1876).
• 1939 - Matilde Montoya, mexikar emagina eta doktore gradu akademikoa lortu zuen lehengo emakumea (j. 1859).
• 1942 -
  • Felix Hausdorff, alemaniar matematikari judua, topologia modernoaren aitzindaria (j. 1868).
  • Amelia Villa, boliviar idazlea eta Boliviako lehen emakume medikua (j. 1900).
• 1957 - Mamoru Shigemitsu, japoniar diplomatikoa (j. 1887).
• 1960 - Teresita Silva, espainiar vedettea, abeslaria eta aktorea (j. 1911).
• 1962 - Lucky Luciano, italiar-estatubatuar mafiosoa, antolatutako krimen modernoaren sortzailetzat jotzen den gansterra (j. 1897).
• 1963 - Maurice Hankey, Biarritzen jaiotako ingeles funtzionarioa (j. 1877).
• 1973 - Edward G. Robinson, errumaniar-estatubatuar aktorea (j. 1893).
• 1975 - Lyubov Orlova, sovietar zinemako lehen izar handia, antzerki aktorea eta abeslaria (j. 1902).
• 1979 -
  • Ahti Hammar, Finlandiako udalerrietako hainbat armarri marraztu zituen gizona (j. 1911).
  • Nelson Rockefeller, AEBetako 41. presidenteordea (j. 1908).
• 1983 - Georges Bidault, Frantziako Behin Behineko Gobernuko presidentea (j. 1899).
• 1985 - Kenny Clarke, estatubatuar perkusionista (j. 1914).
• 1990 - Lewis Mumford, estatubatuar historialari, soziologo, teknologiaren filosofo eta literatura kritikaria (j. 1895).
• 1992 - José Ferrer, puertoricoar aktorea (j. 1912).
• 1993 - Robert Jacobsen, danimarkar eskultore eta margolaria (j. 1912).
• 1998 -
  • Emilio Alarcos Llorach, espainiar hizkuntzalaria (j. 1922).
  • Shinichi Suzuki, japoniar pedagogoa, biolin-ikaskuntzarako Suzuki metodoaren sortzailea (j. 1898).
• 2000 -
  • Teresa Eguibar, espainiar eskultorea (j. 1940).
  • A. E. van Vogt, kanadar-estatubatuar zientzia-fikziozko idazlea (j. 1912).
• 2003 -
  • Valeri Brumel, errusiar gorako jauzilaria (j. 1942).
  • Hugh Trevor-Roper, ingeles historialaria (j. 1914).
• 2006 - Jean-Christophe Lafaille, frantziar alpinista eta mendi-gidaria (j. 1965).
• 2008 - George Habash, Palestinaren Askapenerako Herri Frontearen sortzailea (j. 1926).
• 2010 -
  • Louis Auchincloss, estatubatuar idazle eta historialaria (j. 1917).
  • Juliusz Bardach, poloniar historialaria (j. 1914).
• 2014 -
  • José Emilio Pacheco, mexikar poeta, eleberrigile, ipuingile, itzultzaile eta kritikaria (j. 1939).
  • Dona Tututa, caboverdetar piano-jotzailea (j. 1919).
• 2018 - Elizabeth Hawley, estatubatuar kazetari eta Himalaietako espedizioen kronikaria (j. 1923).
• 2019 - Michel Legrand, frantziar konpositore, zuzendari, eta jazz piano-jotzailea (j. 1932).
• 2020 - Kobe Bryant, estatubatuar saskibaloi jokalaria, NBAko inoizko hoberenatakoa (j. 1978).
• 2021 -
  • Alan Ashcroft, ingeles errugbilaria (j. 1930).
  • Margitta Gummel, alemaniar atleta, pisu jaurtiketan espezialitatua (j. 1941).
  • María Teresa Linares, kubatar musikologo, ikertzaile eta pedagogoa (j. 1920).
  • Jozef Vengloš, eslovakiar futbolari eta entrenatzailea (j. 1936).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Margarita eta Sabin/Sabine.
• Australiaren eguna.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2282
• Multimedia: 26 January

Urtarrilaren 25 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 27