Urtarrilaren 4

Urtarrilen 4a gregoriotar egutegiaren urteko laugarren eguna da. 361 egun falta dira urtea amaitzeko, 362 egun bisurteetan.

Jaiotzak Euskal Herrian Fernando Aranburu Jaiotza: Donostia, 1959 Sabin Merino Jaiotza: Urduliz, 1992 Iñigo Calderón Jaiotza: Gasteiz, 1982 Andrea Barnó Jaiotza: Lizarra, 1980 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Isaac Newton Jaiotza: Woolsthorpe Manor eta Woolsthorpe-by-Colsterworth, 1642 (juliotar egutegia), 1643 eta 1642 Heriotza: Kensington, 1727ko martxoaren 20a (juliotar egutegia) Jacob Grimm Jaiotza: Hanau eta Henau, 1785 eta 1785 Heriotza: Berlin, 1863ko irailaren 20a Gao Xingjian Jaiotza: Ganxian District (en) , 1940 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 4ko jaiotzak Dominique Vivant • Toni Kroos • Josef Suk • Till Lindemann • Michael Stipe • Gianni Vattimo • John McLaughlin • Benjamin Rush • James Milner • Harlan Coben • Paul Virilio • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Nicolás Redondo Urbieta Jaiotza: Barakaldo, 1927ko ekainaren 16a Heriotza: Madril, 2023 Joaquín Arteaga Jaiotza: Donostia, 1870eko irailaren 5a Heriotza: Madril, 1947 Domingo Moriones Jaiotza: Leatxe, 1823ko abenduaren 20a Heriotza: Madril, 1881 Lydia Zapata Jaiotza: Bilbo, 1965eko ekainaren 20a Heriotza: Bilbo, 2015 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Albert Camus Jaiotza: Dréan (en) , 1913ko azaroaren 7a Heriotza: Villeblevin, 1960 T. S. Eliot Jaiotza: Saint Louis, 1888ko irailaren 26a Heriotza: Kensington, 1965 Henri Bergson Jaiotza: Paris, 1859ko urriaren 18a eta 1859 Heriotza: Paris, 1941 Erwin Schrödinger Jaiotza: Viena, 1887ko abuztuaren 12a Heriotza: Viena, 1961 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urtarrilaren 4ko heriotzak John William Draper • Aharon Appelfeld • Alexander Gretchaninov • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Braillearen Mundu Eguna 1833 - Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen. 1918 - Errusiak Finlandiaren independentzia onartu zuen. 1960 - Aldaketa Libreko Europako Komunitatearen (EFTA) sorrera. 1980 - Jimmy Carter Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren gaineko enbargoa aldarrikatu zuen. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urtarrila >> A Aa Az Og Os L I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2023 Aurreko eta hurrengo urteetan 2020: larunbata 2021: astelehena 2022: asteartea 2024: osteguna 2025: larunbata 2026: igandea Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Euken/Eukeni/Eukene, Iratzeder eta Tito.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1833 - Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen.
• 2006 - Bere senarrak jipoituta emakume bat hil zen Donostian.
• 2010 - Euskal Preso Politikoen Kolektiboak agiri baten bidez borrokaldi berri bati irekiera ematen ziotela argitaratu zuten.

Mundua

• 1790 - Frantzian aurreko Probintziak ordezkatuz departamenduen banaketa ezarri zuten.
• 1833 - Fernando VII.a Espainiako erregeak Lege Salikoa atzera bota zuen. Egun hartan bertan, Espainian Lehen Gerra Karlista hasi zen.
• 1871 - Espainian Francisco Serrano y Domínguez politikaria presidente izendatu eta ordurarte kargu horretan zegoen Juan Bautista Topete y Carballo ordezkatu zuen.
• 1948 - Birmaniak Erresuma Batutik independizatzea lortu zuen.
• 1977 - Espainian Ordena Publikoko Auzitegia desegin eta egun berean Espainiako Auzitegi Nazionala sortu zuten.
• 1980 -
  • Poloniako gobernuak Elkartasuna sindikatua onartu zuen.
  • Jimmy Carter Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren gaineko enbargoa aldarrikatu zuen.
• 2006 -
  • Ameriketako Estatu Batuetako Virginiako meategi batean hamabi meatzari hilik suertatu ziren.
  • Ariel Sharon, Israelgo lehen ministroa, boterea uztera beharturik egon zen osasun arazoengatik. Ehud Olmert lehen ministro izendatu zutelarik.
• 2008 -
  • Hilaren 5ean Lisboan hasiko zen Dakar Rallya ez zela korrituko jakinarazi zuten, islamisten erasoei beldurra zela eta.
  • Venezuelako Los Roquesaren artxipielagoan Let L-410 Turbolet hegazkinak ondoa jo eta 14 bidaiari hil ziren.
• 2011 - Salmaan Taseer Pakistango Punjab estatuko gobernadorea hil zuten.

Arte eta kultura

Mundua

• 1904 - En Patufet katalanezko haur astekaria eta komikiaren lehenbiziko alea Bartzelonan argitaratu zen.
• 1947 - Der Spiegel alemaniar egunkariaren lehenbiziko alea argitaratu zen.
• 1976 - Marco japoniar anime marrazki bizidun telesailaren lehen emisioa.
• 1994 - Lagwagon estatubatuar punk, rock eta hardcore musika taldeak Trashed diskoa merkaturatu zuen.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1963 - Sputnik 25 espaziontziak Ilargian lurreratzeko saiakera burutzean, Lurreko orbitatik ihes egitean porrot egin zuen.
• 2010 - Munduko eraikinik garaiena, 828 metroko Burj Khalifa etxe orratza zabaldu zuten Arabiar Emirerri Batuetako Dubai hirian.

Kirolak

Euskal Herria

• 2009 - Gaizka Toquero futbolariak Athleticen estreinekoz jokatu zuen.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1740 - Jose Ignazio Gerriko Enatarriaga, gipuzkoar idazlea eta apaiza (h. 1824).
• 1773 - Martin Laffitte, lapurtar politikaria (h. 1840).
• 1813 - Luis Luziano Bonaparte, euskal hizkuntzalari frantziarra (h. 1891).
• 1828 - Jean Espagnolle, frantziar apaiza (h. 1918).
• 1847 - Aquilino Ametzua, gipuzkoar organogilea, bere garaiko organogilerik ospetsuena (h. 1912).
• 1864 - Pepe Artola, gipuzkoar idazlea (h. 1929).
• 1877 - Aquilino Amuategi, gipuzkoar politikari sozialista (h. 1919).
• 1879 - Manuel Maria Smith Ibarra, bizkaitar arkitektoa (h. 1956).
• 1901 - Antero González de Audikana, bizkaitar futbolaria eta entrenatzailea (h. 1978).
• 1912 - Ignacio Kortabitarte, Kortabitarte, bizkaitar esku pilotaria (h. 1998).
• 1920 - Jean Marie Ihartza, Iratzeder, lapurtar elizgizon, idazle eta euskaltzaina (h. 2008).
• 1922 - Jesús Narro, gipuzkoar futbolaria (h. 1987).
• 1931 - Javier Berasaluze Markiegi, gipuzkoar futbolaria (h. 2022).
• 1938 - Inazio Uria, gipuzkoar enpresaburua (h. 2008).
• 1944 - Xabier Albistur, nafar politikari abertzalea eta Donostiako alkatea.
• 1945 -
  • Jesús Santamaría, nafar kimikaria.
  • Felix Zubiaga Atxa, bizkaitar futbolaria (h. 2016).
• 1955 - Xabier Andonegi Mendizabal, gipuzkoar apaiza, Lasarteko parrokoa.
• 1956 - Poch, gipuzkoar musikaria (h. 1998).
• 1957 - Isidoro Fernández, euskal aktorea.
• 1965 - Joserra Senperena, gipuzkoar piano jolea eta musikagilea.
• 1968 - Jesús Clavería, euskal areto-futbolari ohia.
• 1980 -
  • Andrea Barnó, nafar eskubaloi jokalaria.
  • Xabier Galartza, Galartza VI.a, bizkaitar esku pilotaria.
• 1982 -
  • Iñigo Calderón, arabar futbolaria.
  • Gontzal Rodriguez, bizkaitar futbolari ohia.
• 1984 - Sabina Urraca, gipuzkoar kazetari eta idazlea.
• 1990 - Iosu Goñi, nafar eskubaloi jokalaria.
• 1992 -
  • Naiara Beristain, bizkaitar futbolaria.
  • Sabin Merino, bizkaitar futbolaria.
• 1998 - Ivan Salguero, nafar igerilari paralinpikoa.
• 1999 -
  • Imanol Ezkurdia, gipuzkoar futbolaria.
  • Oier Zarraga, bizkaitar futbolaria.
• 2000 - Nerea Eizagirre, gipuzkoar futbolaria.

Mundua

• 1338 - Muhammad V.a ibn Jusuf, Granadako emirra (h. 1391).
• 1642 - Isaac Newton, britainiar zientzialaria, alkimista, filosofoa eta matematikaria, historiako zientzialari hobenetarikoa (h. 1727).
• 1710 - Giovanni Battista Pergolesi, italiar musikagile, biolinista eta organo-jotzailea (h. 1736).
• 1755 - Louis Ramond de Carbonnières, frantziar politikaria eta geologoa (h. 1827).
• 1784 - François Rude, frantziar eskultorea (h. 1855).
• 1785 - Jacob Grimm, alemaniar ipuin idazlea eta Wilhelm Grimm ipuin idazlearen anaia (h. 1863).
• 1809 - Louis Braille, behatzen bidez irakurtzeko bere izena daraman sistemaren frantziar asmatzailea (h. 1852).
• 1812 - Dragojla Jarnević, kroaziar idazle, poeta, irakasle eta kirolaria (h. 1875).
• 1824 - Cristiano Banti, italiar margolaria (h. 1904).
• 1838 - Tom Thumb, nanismoa jasan zuen estatubatuar artista (h. 1883).
• 1842 - Francisque Habasque, frantziar historialaria (h. 1917).
• 1848 - Katsura Tarō, Japoniako lehen ministroa (h. 1913).
• 1866 -
  • Ramon Casas, modernismo katalanaren margolari eta diseinatzailea (h. 1932).
  • Joel Hastings Metcalf, estatubatuar astronomoa (h. 1925).
• 1877 - Marsden Hartley, estatubatuar margolaria (h. 1943).
• 1878 - Augustus John, galestar margolari, marrazkilari eta grabatzailea (h. 1961).
• 1881 - Wilhelm Lehmbruck, alemaniar eskultorea (h. 1919).
• 1890 - Teresa Flores, txiletar sindikatu-buruzagia, feminista eta politikaria (h. 1952).
• 1894 - Évariste Lévi-Provençal, frantziar historialaria, idazlea eta orientalista (h. 1956).
• 1896 - André Masson, frantziar margolaria (h. 1987).
• 1899 - Maria Archer, portugaldar idazlea (h. 1982).
• 1903 - Georg Elser, Suabiako nekazari eta arotza, Adolf Hitler hiltzen saiatzeagatik ezaguna (h. 1945).
• 1913 -
  • Marta Staņa, letoniar arkitekto modernista (h. 1972).
  • Malietoa Tanumafili II.a, Samoako estatuburua (h. 2007).
• 1914 - Jean-Pierre Vernant, frantziar filosofoa eta helenista (h. 2007).
• 1917 - Jessie MacWilliams, britainiar informatikoa (h. 1990).
• 1928 - Jan Lenica, poloniar marrazkilaria (h. 2001).
• 1929 -
  • Amitai Etzioni, israeldar-estatubatuar soziologoa (h. 2023).
  • Günter Schabowski, alemaniar SEDaren kidea (h. 2015).
• 1932 - Carlos Saura, espainiar zinemagilea (h. 2023).
• 1934 - Rudolf Schuster, Eslovakiako presidente ohia.
• 1935 - Floyd Patterson, estatubatuar boxeolaria (h. 2006).
• 1938 - Nilda Raggi, argentinar antzerki-aktore eta -zuzendaria.
• 1940 -
  • Luc Boltanski, frantziar soziologo eta idazlea.
  • Helmut Jahn, alemaniar-estatubatuar arkitektoa (h. 2021).
  • Brian Josephson, galestar fisikaria, 1973ko Fisikako Nobel Saria.
  • Gao Xingjian, txinatar idazlea, 2000ko Literaturako Nobel Saria.
• 1943 - Jesús Torbado, espainiar kazetari eta idazlea (h. 2018).
• 1944 - Alan Sutherland zeelandaberritar errugbilaria (h. 2020).
• 1945 - Richard R. Schrock, estatubatuar kimikaria, 2005eko Kimikako Nobel Saria.
• 1948 -
  • Cissé Mariam Kaïdama Sidibé, Maliko lehen ministroa (h. 2021).
  • Oriol Solé Sugranyes, kataluniar ekintzaile anarkista eta autonomoa (h. 1976).
• 1950 - Joan Baptista Humet, valentziar jatorriko katalanezko eta gaztelaniazko kantari eta musikagilea (h. 2008).
• 1961 - Kiyotaka Matsui, japoniar futbolari ohia.
• 1963 - May-Britt Moser, norvegiar psikologo eta neurozientzialaria, 2014ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1964 -
  • Patricia Kraus, abeslari, musikagile eta ekoizlea, Alfredo Kraus tenorearen alaba.
  • Budimir Vujačić, montenegroar futbolari ohia.
• 1965 -
  • Yvan Attal, franko-israeldar aktore, gidoigile eta zuzendaria.
  • Julia Ormond, ingeles aktorea.
• 1973 - Laia Marull, kataluniar aktorea.
• 1977 -
  • Horia Colibășanu, errumaniar alpinista.
  • David Millar, maltar-eskoziar txirrindulari ohia.
• 1978 - Mai Meneses, espainiar abeslari eta konpositorea.
• 1980 -
  • Alexandra Jiménez, espainiar aktorea.
  • Jaroslav Popovitx, ukraniar txirrindularia.
• 1981 - Diana Trujillo, kolonbiar ingeniari aeroespaziala, NASAren Curiosity misioaren burua.
• 1989 - Judy Minx, frantziar aktore porno eta ekintzaile feminista.
• 1996 - Mariane Fernándes, brasildar eskubaloi jokalaria.
• 1997 - Risako Oga, japoniar futbolaria.
• 1998 - Arnoldas Kulboka, lituaniar saskibaloi jokalaria.
• 2008 - Rayssa Leal, brasildar skateboarderra, 13 urterekin inoizko Brasilgo olinpiar kirolari gazteena.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1881 - Domingo Moriones, nafar militarra eta politikaria, Madrilen (j. 1823).
• 1921 - Julian Arteaga, nafar arkitektoa (j. 1850).
• 1928 - Castor Jauregibeitia, Cocherito de Bilbao, euskal toreatzailea (j. 1876).
• 1931 - Enrique Allende, bizkaitar enpresaburu eta politikaria, Madrilen (j. 1887).
• 1937 -
  • Adolfo Gonzalez de Kareaga, Bilboko alkatea, fusilatua (j. 1897).
  • Juan Olazabal, euskal herritar politikari tradizionalista eskuindarra (j. 1860).
• 1947 - Joaquín Arteaga, donostiar noble eta politikaria, XVII. Infantadoko dukea (j. 1870).
• 1954 - Eduardo Eskartzaga, bizkaitar apaiza eta historialaria (j. 1884).
• 1966 - Pierre Narbaitz Jauregi, euskal apaiz eta misiolaria, Malaysian (j. 1910).
• 1968 - Jean-Michel Kapendegi, lapurtar errugbilaria, Landetan (j. 1941).
• 1971 - José María Gonzalez de Kareaga, bizkaitar ingeniari eta politikaria, Bilboko alkatea, Madrilen (j. 1899).
• 1972 - Aquilina Terreros San Martín, 106 urte eta egun bat bizi izandako bizkaitar emakumea (j. 1866).
• 1994 - Jean Bichindaritz, lapurtar errugbilaria (j. 1928).
• 2003 - Segundo Galarza, Portugalen ibili zen euskal piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1924).
• 2013 - Ramon Carrera, bizkaitar eskultorea (j. 1935).
• 2015 - Lydia Zapata, bizkaitar arkeobotanikaria, etnobotanikan aditua (j. 1965).
• 2019 - Migel Gallastegi, esku huskako gipuzkoar pilotaria (j. 1918).

Mundua

• 1248 - Antso II.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1207).
• 1424 - Muzio Sforza, Indartsua , italiar condottieroa (j. 1369).
• 1428 - Frederiko I.a Saxoniakoa, Saxoniako hauteslea (j. 1370).
• 1449 - Zezilia Brandenburgokoa, Brandenburgoko printzesa eta Bruswick-Wolfenbütteleko dukesa ezkontidea (j. c. 1405).
• 1575 - Sidonia Saxoniakoa, Wettin leinuko printzesa eta Bruswick-Lüneburgeko dukesa eta Calenberg-Göttingeneko printzesa ezkontidea (j. 1518).
• 1684 - Louis-Isaac Lemaistre de Sacy, frantziar apaiz, teologo, Bibliaren ikertzaile eta humanista (j. 1613).
• 1695 - François-Henry de Montmorency-Bouteville, Luxenburgoko dukea eta Frantziako mariskala (j. 1628).
• 1761 - Stephen Hales, britainiar kimikaria eta biologoa (j. 1677).
• 1782 - Ange-Jacques Gabriel, frantziar arkitektoa eta dekoratzailea (j. 1698).
• 1786 - Moses Mendelssohn, filosofo judu alemaniarra, juduen eskubide zibilen defendatzailea (j. 1729).
• 1825 - Fernando I.a Bi Sizilietakoa, Napoliko Erresumako erregea eta Bi Sizilietako erregea (j. 1751).
• 1845 - Louis-Léopold Boilly, frantziar margolaria (j. 1761).
• 1856 - David d'Angers, frantziar eskultorea (j. 1788).
• 1880 -
  • Anselm Feuerbach, alemaniar margolari klasizista (j. 1829).
  • Karl Friedrich Lessing, alemaniar paisaia margolaria (j. 1808).
• 1883 - Nicolas Ledesma Garcia, Bilboko Done Jakue katedraleko aragoitar musikaria (j. 1791).
• 1895 - Manuel Pavía Rodríguez de Alburquerque, estatu-kolpe baten bidez Espainiako Lehen Errepublika bukatu zuen jenerala (j. 1827).
• 1901 - Nikolaos Gyzis, greziar margolaria (j. 1842).
• 1904 - Mary Ellen Pleasant, estatubatuar ekintzaile, finantzari, ondasun higiezinen handikin eta abolizionista (j. 1814).
• 1905 - Paul Henry, frantziar optikari eta astronomoa (j. 1848).
• 1913 - Alfred von Schlieffen, alemaniar mariskala (j. 1833).
• 1915 - Anton von Werner, alemaniar margolaria (j. 1843).
• 1919 - Georg von Hertling, Alemaniako kantzilerra (j. 1843).
• 1920 - Benito Pérez Galdós, espainiar idazlea (j. 1843).
• 1926 - Margarita Teresa Savoiakoa, Italiako erregina ezkontidea (j. 1851).
• 1941 - Henri Bergson, frantziar filosofoa (j. 1859).
• 1952 - Constant Permeke, belgikar margolari eta eskultorea (j. 1886).
• 1957 -
  • Caroline Haslett, britainiar ingeniari elektrikaria eta emakumearen eskubideen defendatzailea (j. 1895).
  • Theodor Körner, Austriako presidentea (j. 1873).
• 1960 - Albert Camus, frantziar idazle eta filosofoa, frantsesezko egilerik handienetarikoa eta 1957ko Literaturako Nobel Saria (j. 1913).
• 1961 - Erwin Schrödinger, austriar fisikaria, 1933ko Fisikako Nobel Saria (j. 1887).
• 1962 - Paul Guillaume, frantziar psikologoa, gestalt psikologiaren ordezkari nagusietariko bat (j. 1878).
• 1965 - T. S. Eliot, estatubatuar eta ingeles poeta, antzerkigile eta literatura-kritikaria, 1948ko Literaturako Nobel Saria (j. 1888).
• 1966 -
  • Mollie Faustman, la Vagabonde, suediar margolari, marrazkilari, kazetari eta idazlea (j. 1883).
  • Georges Theunis, Belgikako lehen ministroa (j. 1873).
• 1968 - Joseph Pholien, Belgikako lehen ministroa (j. 1884).
• 1975 - Carlo Levi, XX. mendeko idazle eta margolari italiarrik garrantzitsuenetako bat (j. 1902).
• 1983 - Everett Hughes, estatubatuar soziologoa (j. 1897).
• 1986 -
  • Christopher Isherwood, britainiar-estatubatuar eleberrigilea (j. 1904).
  • Phil Lynott, Thin Lizzy irlandar rock taldeko baxu-jotzaile eta taldeburua (j. 1949).
• 1988 - Lily Laskine, frantziar harpa-jotzailea (j. 1893).
• 1990 - Harold Eugene Edgerton, estatubatuar ingeniaria (j. 1903).
• 1993 - Danie Craven, hegoafrikar errugbi jokalari, entrenatzaile eta buruzagia (j. 1910).
• 1995 - Brooks Stevens, etxeko altzairu, tresna, auto eta moto diseinatzaile industrial estatubatuarra (j. 1911).
• 1998 -
  • Raymond Léopold Bruckberger, frantziar domingotarra (j. 1907).
  • Mae Questel, estatubatuar aktorea (j. 1908).
• 1999 -
  • Kisshomaru Ueshiba, aikidoko japoniar maisua (j. 1921).
  • José Vela Zanetti, espainiar margolaria (j. 1913).
• 2000 - Alfred Bohrmann, alemaniar astronomoa (j. 1904).
• 2001 - Hilda Stevenson-Delhomme, Seychelleetako lehen emakumezko politikaria (j. 1912).
• 2006 - Lourdes Van-Dúnem, angolar abeslaria (j. 1935).
• 2007 - Marais Viljoen, Hego Afrikako presidentea (j. 1015).
• 2010 - Hywel Teifi Edwards, galestar akademiko eta historialaria (j. 1934).
• 2011 - Gerry Rafferty, eskoziar abeslari eta abesti konposatzailea (j. 1947).
• 2015 -
  • Ives Roqueta, okzitanierazko idazlea (j. 1936).
  • René Vautier, frantziar zinemagilea (j. 1928).
• 2016 - Michel Galabru, frantziar aktorea (j. 1922).
• 2017 - Georges Prêtre, frantziar orkestra-zuzendaria (j. 1924).
• 2018 - Ray Thomas, ingeles abeslari, txirula-jotzaile eta egile abeslaria, The Moody Blues taldeko sortzaileetako bat (j. 1941).
• 2019 - John Thornett, australiar errugbilaria (j. 1935).
• 2021 -
  • Tanya Roberts, estatubatuar aktorea (j. 1955).
  • Martinus J.G. Veltman, herbeheretar fisikaria, 1999ko Fisikako Nobel Saria (. 1931).
• 2023 -
  • David Gold, britainiar enpresaburua (j. 1936).
  • Rosi Mittermaier, alemaniar alpetar eskiatzailea (j. 1950).
  • Fay Weldon, ingeles idazlea (j. 1931).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Euken/Eukeni/Eukene, Iratzeder eta Tito.
• Braillearen Mundu Eguna

Kanpo estekak

• Datuak: Q2168
• Multimedia: 4 January

Urtarrilaren 3 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 5