Edukira joan

Venezuelako Konfederazio Amerikarra

Wikipedia, Entziklopedia askea
Venezuelako Konfederazio Amerikarra
1811 – 1819
Geografia
Historia
Aurrekoa
Venezuelako kapitaintza nagusia
Ondorengoa
Kolonbia_Handia

Venezuelako Konfederazio Amerikarra Espainiar Inperioko Venezuelako Kapitaintza Orokorrean kokatutako aitortu gabeko Estatua izan zen, Venezuelako Independentzia Adierazpenaren ostean Venezuelako abertzaleek antolatu zutena.

Venezuelako Independentzia Gerran sortutako ezegonkortasun errebeldea dela eta, konfederazioa hiru etapa ezberdinetan existitu zen, indar iraultzaile edo erregezaleek okupatutako lurraldearen arabera. Hauek, Venezuelako Lehen Errepublika, Venezuelako Bigarren Errepublika eta Venezuelako Hirugarren Errepublika bezala ezagutzen dira.

Venezuelako Lehen Errepublika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Venezuelako Lehen Errepublika»

1810eko apirilaren 19an, Caracaseko udal kontseiluak Vicente Emparan Espainiako gobernadore eta kapitain jenerala kargutik kendu zuen. Batzorde Gorena Caracasen ezarri zuten orduan, eta gerra zibila laster lehertu zen Venezuelako lurraldearen zati handi batean. Juntako kongresua bildu zenez, independentziaren aldeko mugimendu batek irabazi zuen herriaren babesa. Francisco de Miranda Venezuelako erbesteratua eta Simon Bolivar aristokrata kriolloa bezalako iraultzaileek gidatu zuten mugimendu independentista. Batzordearen kongresuak Venezuelaren independentzia aldarrikatu zuen 1811ko uztailaren 5ean, Venezuelako Kapitaintza Orokorreko hamar eskualdetatik zazpi lehortzen eta Venezuelako Konfederazio Amerikarra (Venezuelako Konfederazio Amerikarra) ezartzen.

Gobernu iraultzailearen lehen ekintzek Venezuelaren barruan merkataritza askea sortzea ekarri zuten, konfederazioa gidatu zuten goi mailako aristokraten artean boterea sendotuz. Konfederazioa sortu eta gutxira, lurralde iraultzaileko jarraitzaile royalistak Espainiako boterearen berrezarpena marrazten hasi ziren eskualdean[1]. Esklabo beltzei askatasuna eta eskubideak agintzen hasi zitzaizkien royalistak, konfederazio garaian boterea zuten aristokrata kreoleak mespretxatzen zituztelako. [3] Hala ere, Espainiako araua berrezartzeko saioek porrot egin zuten hasieran.

Venezuelako Bigarren Errepublika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Venezuelako Bigarren Errepublika»

1813ko hasieran, iraultzaileak berriro saiatu ziren errepublika bat ezartzen Venezuelaren barruan, Espainiatik independentea. Kanpaina Miresgarriaren buru, Simon Bolivarrek Nueva Granadako Probintzia Batuen tropak antolatu zituen Venezuelaren barruan lurraldea hartzeko. Bolívarrek 1813ko ekainaren 15ean argitaratu zuen Heriotzaren Aurkako Gerraren Dekretua, iraultzaren aurkari ziren milaka lagunen exekuzioak eta hilketak ekarri zituena, ospitaleratutako norbanakoak barne. [4][5] Taguanesko guduaren ondoren, 1813ko abuztuaren 3an Caracasen sartu ziren patriotak.

1814ko otsailetik aurrera, Jose Tomas Boves komandante royalistak kanpaina bat hasi zuen iraultzaileek harrapatutako Venezuelako lurraldeari berriro heltzeko, Venezuelako Bigarren Errepublikaren gainbeherari hasiera emanez. 1814ko ekainaren 15ean La Puertako Bigarren Batailaren ondoren, Bovesen garaipen errealista batekin amaitu zena, Bolívarrek, bere iraultzaileek eta mila zibilek baino gehiagok Caracas utzi zuten Ekialderako Emigrazioan 1814ko uztailaren 7tik aurrera. 1814ko abenduaren 11n Maturingo Bosgarren Bataila irabazi ondoren, Errepublika bere amaierara iritsi zen eta Bolívar Jamaikara joan zen.

Venezuelako Hirugarren Errepublika

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sakontzeko, irakurri: «Venezuelako Hirugarren Errepublika»

1816an, Bolivarrek Nueva Granada eta Venezuela askatu zituen berriro. Bolívarrek mendebaldean gidatutako Giltzen Espedizioak ekialderako bultzada iraultzailea hasi zuen. Guyana Kanpainak, Manuel Piar eta beste batzuk ekialdean buru zituenak, 1817an Angosturan instituzioak sortzera eraman zuen, Venezuelako Hirugarren Errepublikaren garaiarekin.

Hirugarren Errepublikaren garaia 1819ko otsailean amaitu zen, Angosturako Kongresuan, Kolonbia Handia ezartzearekin amaitu zena.

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. "Firma del Acta de la Declaración de Independencia de Venezuela - Wikisource"[2]. es.wikisource.org(in Spanish). Retrieved 2018-09-
  2. Misael Pacheco Loma (1965). Resumen de la historia de América. Oruro: E. Burillo, pp. 9
  3. Manuel Guevara Baro (2007). Venezuela en el tiempo: Cronología desde la Conquista hasta la fundación de la República. Tomo II. Caracas: El Nacional, pp. 51. ISBN 978-9-80388-358-4
  4. Crónica razonada de las..., pp. 573; Encina, 1961: 403
  5. Psuv El Hatillo Memoria histórica. "Se inicia la emigración de Oriente".[1]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2025-01-09).
  2. (Gaztelaniaz) «Acta de la Declaración de Independencia de Venezuela - Wikisource» es.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2024-12-04).