Baladrea[1] (Veratrum album) Melanthiaceae familiako landare loredun bat da. Sendabelar gisa erabili izan zen baina landare oso pozoitsua da eta jadanik ez da erabiltzen.
Generoaren Veratrum izena latinetik dator; vere ("benetan") eta ater ("beltza") eta dituen sustrai beltzei egiten die erreferentzia[4]. Espeziearen album izena eta latinetik dator eta "kolore zuriduna" esan nahi du.
Landare gogorra da. Errizoma oblikuo eta zuzenak ditu eta aurreko urteetako hostoen hondarrek inguratzen dute. Errizoma horretatik 175 cm ere har dezaketen zurtoinak ateratzen dira, hosto txandakatu asko dituztenak.[5]
Hostoak handiak dira, 10-25 x 6-15 cm dituztenak, eliptikoak eta zabalak. Ez dute txortenik eta oinarrian zurtoina besarkatzen dute. Luzetara nerbio paralelo ugari dituzte. Azpialdean ile laburra agertzen da, nerbioetan bereziki.[5]
Lore txikiz osaturiko infloreszentziak ditu, adarkaturiko pinakulutan antolaturik. Lorearen periantoak (sepalo + petalo) sei atal ditu, lantzeolatuak, tokiaren arabera kolorez zuriak edo berde-horiak. Sei estamine ditu erdigunean eta hiru estilo laburretan amaitzen den obarioa.[2]
Fruitua kapsula iletsua da. Barnean hazi hegodun ugari gordetzen dira.[2]
Mendiko lareetan bizi da, 1700 metroko altueratik gora. Materia organiko ugari, itzala eta hezetasuna behar ditu, horregatik harkaitz arteko eta dolinetako errekasto ertz laiotzetan azten da.[5]
Landare bizikorra da, hemikriptofitoa. Neguan zati aereoa galtzen du baina udaberrian errizomatik zurtoin berriak ateratzen zaizkio. Uzatila eta abuztua artean loratzen da.[5]
Espezie Mehatxatuen EAEko Katalogoan "interes bereziko landarea" kategorian sailkaturik dago.[7] Epe motzean galtzeko arraiskurik ez du baina mendi garaietan bizi denez klima larrialdiak eragingo dio.
Baladrearen errizoma sendabelar gisa erabili izan zen esate baterako zorriak kentzeko, baina kouru txikitan oso pozoitsua denez dagoeneko ez da gizakietan erabiltzen. "Baladrea sendoen hilgarri, erhoen sendogarri" esaera zaharrak erakusten du landarearen arriskua.[8] Antzina patata-zomorro izurrien aurkako pestizida gisa erabili izan zen tarte batez.[9]
1890. urtean Georg Salzbergerrek protoveratrina alkaloidea isolatu zuen, eta horrek egiten du landarea pozoitsu. Akaloidea irentsi eta 30 minutu eta 4 ordu artean agertzen dira pozoiketaren sintomak, eta honako hauek dira: okaldiak, abdomeneko mina, hipotentsioa, bradikardia, goragalea, logura, zorabioa eta begi-nini dilatatuak.[10]
↑ abcd(Gaztelaniaz)Valderrey, Juan Luis Menéndez. «Veratrum album L.»Naturaleza y turismo(Noiz kontsultatua: 2025-02-22).
↑Mikel Lorda López. (1992). Estudio de las familias Liliaceae e Iridaceae de Navarra. Eusko Ikaskuntza. Cuadernos de Sección. Ciencias Naturales 9., 140 or. ISSN0212-4173..
.jpg)
Infloreszentzia.
Hostoak.
Lore zuriak.
Lore berde-horiak.
Fruituak..jpg)
_24.jpg)
_zaden.jpg)
Datuak: Q157547
Multimedia: Veratrum album / Q157547
Espezieak: Veratrum album