Wikipedia:Urteurrenak/Martxoa

Urtarrila - Otsaila - Martxoa - Apirila - Maiatza - Ekaina - Uztaila - Abuztua - Iraila - Urria - Azaroa - Abendua

Urteurrenak aukeratzeko eta idazteko estilo gida

Martxoa 1

Adrian, Gotzon eta Leon.

Urte Berri eguna Erromatar Inperioan, Bazterkeria Zero Eguna

1562 - Katolikoek 1000 higanot baino gehiago hil zituzten Wassyn (Frantzia) Guiseko dukearen aginpean, Erlijio Gerrak hasiz.
1565 - Portugaldarrek Rio de Janeiro (irudian) sortu zuten Guanabara badian.
1899 - Aingeru Irigarai sendagile, idazle eta euskaltzaina jaio zen, Beran
1992 - Bosnia-Herzegovinak independentzia lortu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 2

Basilio, Genara eta Zuriko.

1746 - Jose Apeztegia hil zen Erratzun, garai hartako gizonik garaiena.
1919 - III. Internazionala eratu zen, Moskun.
1931 - Mikhail Gorbatxev Sobiet Batasuneko presidentea jaio zen.
1933 - King Kong filma (irudian) lehen aldiz estreinatu zen New York hirian.
1956 - Marokok independentzia lortu zuen Frantziarengandik.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 3

Santuak: Emeterio, Marino, Mederi eta Zeledonio.

Basa-biziaren Munduko Eguna

1857 - Frantzia eta Erresuma Batuak gerra deklaratu zioten Txinari.
1875 - Pierre Dop historialaria jaio zen, Donibane Lohizunen.
1878 - Bulgariak independentzia lortu zuen Otomandar Inperiotik (irudian).
1916 - Gaizka Barandiaran idazle eta musikaria jaio zen Oñatin.
1976 - Espainiako poliziak, tiroka, 5 langile hil eta 150 zauritu zituen, Gasteizko San Frantzisko Asiskoa elizan ikasle eta langile bilkura bati eraso eginda.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 4

Santuak: Eugenio, Kasimiro, Zeledon eta Zirilo.

1193 - Saladin (Salah ad-Din) (irudian) sultan arabiarra hil zen (j. 1137)
1790 - Frantziaren banaketa administratiboa 83 departamenduetan egin zen eta hortaz Biarno, Lapurdi, Behe Nafarroa eta Zuberoa Pirinio Atlantikoak departamenduaren barnean bateratu ziren.
1936 - LZ 129 Hindenburg aireontziak lehen hegaldia egin zuen Alemanian.
1994 - Gasteizen izatezko bikoteen (bai heterosexual eta bai homosexualal) lehen errolda ofiziala (Espainian) ireki zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 5

Santuak: Eleder, Eusebio eta Teofilo.

1896 - Odon Apraiz gasteiztar hizkuntzalaria eta Euskaltzaindiaren sortzailea jaio zen (h. 1984)
1918 - Sobietar Batasunaren hiriburua Petrogradotik (gaur egungo San Petersburgo) Moskura (irudian) aldatu zuten.
1922 - Pier Paolo Pasolini idazle eta zinegile italiarra jaio zen (h. 1975).
1933 - Alemaniako Legebiltzarrerako hauteskundeetan Naziek %44a lortu zuten.
1953 - Josef Stalin buruzagi sobietarra zendu zen (j. 1878).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 6

1475 - Michelangelo (irudian) margolari, eskultore eta arkitekto jaio zen (h. 1564)
1836 - Mexikoko armadak El Alamo gotorleku estatubatuarra indarrez hartu zuen; 200 estatubatuar eta 600 mexikar hil ziren.
1899 - Bayer konpainiak aspirina erregistratu zuen.
1933 - Mikel Zarate idazle lezamarra jaio zen (h. 1979).
2004 - Txinak jabetza pribatua onartu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 7

Santutegia: Perpetua eta Felizitas, Siméon-François Berneux, Teresa Margarita Redi

K. a. 322 - Aristoteles greziar filosofoa zendu zen (j. K. a. 384).
1887 - Albanierazko lehen eskola zabaldu zuten Korca hirian, Albania.
1876 - Alexander Graham Bellek telefonoa (irudian) patentatu zuen.
1875 - Maurice Ravel ziburutar musikaria jaio zen (h. 1937).
1999 - Stanley Kubrick zinemagilea hil zen (j. 1928).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 8

Andere, Filemon, Joan eta Urbano.
Emakumearen Nazioarteko Eguna

1618 - Johannes Kepler zientzialariak planeten mugimenduaren 3. legea aurkitu zuen.
1745 - José Domingo de Mazarredo Salazar itsasgizona Bilbon jaio zen.
1911 - Lehen Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna izan zen Clara Zetkin feministaren deialdiari jarraituz. Manifestazioak izan ziren Austria-Hungarian, Danimarkan, Suitzan eta Alemanian.
1918 - Espainiar Gripearen lehen kasua azaldu zen; 50-100 milioi hildako sortuko zituen pandemiak.
1921 - Eduardo Dato Espainiako Lehen Ministroa hil zuten Madrilgo Parlamentuan.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 9

Frantziska, Kandido eta Pantxika.

1533 - Esteban Garibai (irudian) historialari eta kronikaria jaio zen Arrasaten (h. 1599).
1980 - Lehen Eusko Legebiltzarra aukeratu zen.
1798 - Jose Frantzisko Aizkibel Epelde idazle, hiztegigile eta lexikologoa jaio zen.
1959 - Barbie panpinaren lehen merkaturatzea izan zen.
1981 - Telesforo Monzon idazle, euskaltzain eta politikari bergararra zendu zen (j. 1904).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 10

Emakumezko Epaileen Nazioarteko Eguna

Ainize, Eresti eta Kaio.

1844 - Pablo Sarasate biolinista (irudian) jaio zen Iruñean (h. 1908).
1955 - Alexander Fleming hil zen, penizilinaren aurkitzailea.
1957 - Osama bin Laden, aberatsa eta Al-Kaedaren sortzailea, jaio zen.
1958 - Sharon Stone aktore estatubatuarra jaio zen.
1959 - Tibetek, Lhasa hiriak 10 urte okupatuta zeramala eta, Txinari aurre egin zion, baina porrota jasan zuen. Txinatar armadak ehunka tibetar hil zituen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 11

Beremundo, Eulogio eta Hartzea.
Terrorismoaren Biktimen Europako Eguna

1623 - Lekeitiar eta ondarrutarren artean harrapatutako balea elkarren artean banatzeko hitzarmena sinatu zuten.
1990 - Lituania Sobietar Batasunetik independizatu zen.
2003 - Hagako Nazioarteko Auzitegia sortu zen Hagan (Herbehereak).
2004 - Espainia: Islamistek tren ezberdinetan ipinitako hamar lehergailuk 192 hildako eta 1.800 zauritu utzi zituen Madrilen (irudian).
2006 - Slobodan Milosevic, Serbia eta Jugoslaviako presidente ohia, bere zigor-gelan hilda aurkitu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 12

Beñat, Bernardo eta Josefina.

1623 - Paulo V.a aita santuak santu izendatu zituen Ignazio Loiolakoa eta Frantzisko Xabierkoa.
1891 - Gregorio Maidagan euskaltzalea jaio zen Aretxabaletan (Gipuzkoa).
1913 - Canberra Australiako hiriburua bihurtu zen.
1945 - Tifusak Anne Frank (irudian) hil zuen Bergen-Belsen kontzentrazio esparru nazian.
1946 - Liza Minnelli abeslari eta aktore estatubatuarra jaio zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 13

1328 - Joana II.a eta Filipe III.a Evreuxkoa Nafarroako errege-erreginak koroatu zituzten.
1781 - William Herschel zientzialariak Urano planeta aurkitu zuen.
1781 - Karl Friedrich Schinkel arkitekto prusiarra jaio zen (h. 1841).
1921 - Mongoliak independentzia aldarrikatu zuen Txinarekiko.
1925 - Tennessee (AEB) estatuko lege batek Darwinen eboluzioaren teoria (irudian) irakastea galarazi zuen erlijioaren aurkakoa zela eta.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 14

Eutikio, Leon, Matilde eta Suhar.
Matematikaren Nazioarteko Eguna
Pi eguna - jaiegun ez ofiziala (martxoak 14 = 3,14 = Pi)

Pi = 3,14...

1492 - Isabel I.a Gaztelakoak menpeko 150.000 judu kristautzeko edo erbesteratzeko agindua eman zuen.
1590 - Ivryko guduan Henrike IV.a erregearen eta higanotek garaipena lortu zuten Liga Katolikoaren gainean.
1879 - Albert Einstein fisikari alemaniarra jaio zen (h. 1955)
2004 - Vladimir Putin garaile irten Errusiako hauteskundeetan eta PSOE Espainiakoetan (3-11ko atentatuen ostean).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 15

Islamofobiaren Aurkako Nazioarteko Eguna

Santuak: Haize, Klemente eta Raimundo.

K. a. 44 - Ides Martii: Julio Zesar (irudian) Erromatar Errepublikako diktatorea hil zuten Brutok, Kasiok eta beste senatari batzuek labankadaz.
1917 - Nikolas II.a Errusiako Tsarra abdikatzera behartu zuten, mendeetako Romanov agintea etenez.
1869 - Erramun Olabide jaio zen, Gasteizen.
1983 - Josep Lluis Sert arkitekto kataluniarra hil zen (j. 1902).
2004 - 90377 Sednaren aurkikuntza jakinarazi zuten, Eguzki-sistemako objektu natural urrunena.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 16

Eusebia, Gabriel, Karlos eta Xaxi.

K. a. 597 - Nabukodonosor II.a babiloniarren erregeak Jerusalem bereganatu zuen.
1521 - Magallaes eta Elkano Filipinetan lehorreratu ziren.
1860 - Jose Antonio Ugarte frantziskotarra jaio zen, Angiozarren.
1976 - Isidoro Fagoaga abeslaria hil zen. Beratarra zen jaiotzez.
1978 - Aldo Moro (irudian) Italiako lehen ministro ohia bahitu zuten Brigada Gorriek (maiatzaren 9an hil zuten).
1980 - Tamara de Lempicka margolari poloniarra hil zen (j. 1898).
1989 - Jesus Maria Leizaola erbesteko Eusko Jaurlaritzako lehendakari izandakoa hil zen, Donostian (j. 1896).

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 17

San Patrizio eguna: Irlandaren eta mundu osoko irlandar diasporaren jaiegun nazionala.
Santuak: Gaxuxa, Patrizia, Patrizio eta Teodoro.

1703 - Patrizio Meagher irlandar jatorriko josulaguna jaio zen Donostian.
1861 - Italiako Erresuma aldarrikatu zuten, italiar penintsularen batasuna lortzeko asmoz.
1901 - Vincent Van Goghen margolanek (irudian) arrakasta itzela izan zuten Parisko erakusketan, bera hil eta 11 urte geroago.
1919 - Nat King Cole estatubatuar kantaria jaio zen (h. 1965).
1972 - Abiadura handiko trenak lehen bidaia egin zuen, Japonian, Tokio eta Osaka artean.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 18

Santuak: Gaizka, Nartziso eta Zirilo.

1871 - La comune mugimendu iraultzailea sortu zen Parisen.
1911 - Gabriel Zelaia poeta jaio zen.
1913 - Jurgi I.a Greziako erregea hil zuten haren aurkako atentatuaren ondorioz.
1949 - NATO (irudian) fundatu zuten.
1976 - ETA Politiko Militarrak Angel Berazadi bahitu zuen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 19

Joseba, Jose, Josepe, Josepa

1812 - Espainiako lehen Konstituzioa (irudian) publikatu zen Cadizen, La Pepa izenez ezaguna.
1813 - David Livingstone esploratzaile eta misiolari eskoziarra jaio zen.
1900 - Jean Frédéric Joliot-Curie fisikari frantsesa jaio zen; 1935 urteko Nobel Sariduna izan bere emaztearekin batera.
1915 - Pluton planeta nanoari lehen argazkia atera zioten.
2005 - 59 hildako Shuozhoun, Txina, meategi batean gertatutako istripu baten ondorioz.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 20

Zoriontasunaren Nazioarteko Eguna, Frantses Hizkuntzaren Eguna Nazio Batuetan

Santuak: Anatolio, Hipolito Garantino eta Maria Josefa Sancho.

K. a. 43 - Publio Ovidio (irudian) erromatar poeta jaio zen (h. 17).
1899 - Sing Sing presondegian Martha M. Place aulki elektrikoan exekutatutako lehen emakumea bihurtu zen.
1916 - Albert Einsteinek erlatibitatearen teoria argitaratu zuen.
2003 - Ameriketako Estatu Batuek Iraken inbasioari ekin zioten, besteak beste Sadam Hussein agintetik kendu asmoz.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 21

Filemon, Milia eta Serapio.
Txotxongiloen Munduko Eguna, Poesiaren Nazioarteko Eguna, Basoen Nazioarteko Eguna, Down Sindromearen Nazioarteko Eguna, Arraza-bereizkeria Ezabatzeko Nazioarteko Eguna, Novruz Nazioarteko Eguna

1685 - Johann Sebastian Bach alemaniar konpositore eta organista jaio zen (h. 1750).
1857 - Lurrikara batek 100.000 hildako baino gehiago utzi zituen Tokion.
1898 - Juan Garmendia Kortadi euskaltzain urgazlea jaio zen Lasarten (h. 1989).
1963 - San Frantzisko badiako (AEB) Alcatraz espetxea (irudian) betiko itxi zuten.
1983 - Bruno Etxenike euskaltzalea ehortzi zuten, Iruñean.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 22

Uraren Nazioarteko Eguna.

1903 - Kubako gobernuak Estatu Batuei Guantanamoko portua (irudian) eman zien instalazio militar bat egin zezaten.
1920 - Luis Villasante apaiz eta euskaltzaina jaio zen Gernikan (h. 2000)
1960 - Jose Antonio Agirre lehendakaria hil zen (j. 1904).
1980 - Euskal Argitaletxeen Elkartea sortu zen.
1998 - Sinn Feinek berriro heldu zion Ipar Irlandako bake eztabaidari.
2006 - ETAk su-eten iraunkorra iragarri zuen martxoaren 24tik aurrera.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 23

Meteorologiaren Munduko Eguna.

1849 - Jose Manterola kantugile eta idazle donostiarra jaio zen (h. 1884)
1956 - Pakistan munduko lehen islamiar errepublika bihurtu zen.
1972 - Kristobal Balentziaga jostun eta diseinatzaile getariarra hil zen.
2006 - Eloy de la Iglesia (irudian) zinema zuzendari zarauztarra hil zen, minbizi baten ondorioz.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 24

Tuberkulosiaren Munduko Eguna, Egiarako Eskubidearen eta Giza Eskubideen eta Biktimen Duintasunaren Urraketa Larriekiko Nazioarteko Eguna

1882 - Robert Kochek Mycobacterium tuberculosis (irudian) aurkitu zuen, tuberkulosia sortzen duen bakterioa.
1923 - Grezia errepublika bihurtu zen.
2001 - Apple-k bere hamargarren sistema eragilea aurkeztu zuen: Mac OS X.
2004 - Andolin Eguzkitza idazle santurtziarra hil zen (j. 1953)

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 25

Europar Batasunaren sorreraren urteurrena. Esklabotzaren Biktimak eta Atlantikoazgaineko Esklabuen Salerosketa Gogoratzeko Nazioarteko Eguna, Atxilotu eta Desagertutako Nazio Batuen Langileei Elkartasuna Adierazteko Nazioarteko Eguna.

1881 - Bela Bartok jaio zen, Hungariak eman duen musikagile handienetakoa.
1942 - Aretha Franklin abeslari estatubatuarra jaio zen.
1957 - Erromako Ituna sinatu zen, Europar Batasuna (irudian) sortzea ahalbidetu zuena.
1968 - Frantziako 1968ko maiatzeko ikasle matxinada hasi zen.
1972 - Kixki ta Mixki ta Kaxkamelonen lehen emanaldia (gaur egungo Txirri, Mirri eta Txiribiton)

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 26

1707 - Batasunaren Akta lege bihurtu zen, Ingalaterra eta Eskozia estatu bakarrean batuz.
1827 - Ludwig van Beethoven (irudian) konposatzaile eta musikari alemana hil zen (j. 1770).
1903 - Antonio Arrue legegizona jaio zen, Asteasun (h. 1976).
1971 - Bangladeshek, orduan "Ekialdeko Pakistan" izenekoa, independentzia aldarrikatu zuen, Pakistanetik bereiziz.
1995 - Schengen hitzarmena, Europar Batasuneko estatuen arteko mugak ezezten zituen 1985eko ituna, indarrean sartu zen.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 27

1513 - Juan Ponce de Leon espainiar konkistatzaileak lehen lehorreratzea egin zuen Floridan, Ipar Amerikara iritsi zen lehen europarra.
1871 – Nazioarteko lehen errugbi partida historian jokatu zuten Eskoziak eta Ingalaterrak. Eskoziak irabazi zuen.
1937 - Lourdes Iriondo kantari donostiarra jaio zen (h. 2005).
1944 - Angelu eta Biarrizko bonbardaketa. Hegazkin estatubatuarrek nazien kontrolpeko azpiegiturak kaltetu nahi zituzten. 150 zibil hil zituzten, 250 zauritu eta 375 etxe suntsitu zituzten.
1963 - Quentin Tarantino idazle eta zuzendari estatubatuarra jaio zen.
1976 - Donostia: Anoetako belodromoan 24 ordu euskaraz ekimena ospatu zen. 100.000 lagun bildu ziren.
1977 - Tenerifen (Kanariar uharteak) behe-lainoaren ondorioz, bi hegazkinen talka egin zuten aireportuko pistan (irudian) 583 hildako utziz.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 28

Ontzi vikingo bat.

193 - Pertinax Erromako enperadorearen heriotza gertatu zen Pretoriar Goardiaren eskuetan.
845 - Vikingoek (irudian) Paris arpilatu (ziur asko Ragnar Lodbrok-en aginpean) eta erreskate erraldoia eskatu zuten alde egitearen truke.
1515 - Santa Teresa Avilakoa lekaime karmeldarra eta poeta espainiarra jaio zen (h. 1582).
1930 - Konstantinopolisek eta Angorak izen ofiziala aldatu zuten Istanbul eta Ankarara, ondoz ondo.
1939 - Espainiako Gerra Zibilean Franco jeneralaren indarrek Madril hartu zuten.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 29

Bitorio, Eneritz, Eustakio, Gilen, Jonas eta Tenperio.

1799 - New York estatuan esklabotasuna gutxinaka ezeztatuko duen legea onartu zen.
1831 - Husein Gradascevic jeneral bosniarraren matxinada izan zen Otomandar Inperioaren aurka.
1926 - Luis Peña Gantxegi arkitekto oñatiarra jaio zen.
1959 - Itxaro Borda idazle baionarra jaio zen.
1967 - Le Redoutable lehen itsaspeko nuklear frantziarra itsasoratu zen Cherbourgen.
2006 - Eguzki eklipse osoa (irudian) izan zen Brasil, Ipar Afrika, Grezia, Erdiko Asia eta Mongolian; partziala Euskal Herrian.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 30

Garazi, Kirino, Klinio eta Mamertino.

1492 - Fernando eta Isabel errege katolikoek Alhambrako dekretua izenpetu zuten, Espainiako judu guztiak kanporatzen zituena kristautu ezean.
1853 - Vincent van Gogh margolari herbeheretarra (irudian) jaio zen (h. 1890).
1867 - Estatu Batuek Alaska erosi zioten Errusiari, 7,2 milioi dolarren truke (4,19 $/km²)
1969 - John Lennon eta Yoko Ono ezkondu ziren Gibraltarren.
1980 - Frankismo osteko lehen Eusko Jaurlaritza osatu zen Gernikan.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Martxoa 31

Anartz, Balbina eta Benjamin.

1596 - René Descartes filosofo, matematikari eta fisikari frantziarra (irudian) jaio zen (h. 1650).
1856 - Balbino Garitaonaindia jaio zen, euskal kultura eta hizkuntza ikertu zuen Durangoko apaiza.
1889 - Eiffel Dorrea inauguratu zen Parisen.
1959 - 14. Dalai Lamak, Tenzin Gyatsok, ihes egin eta muga igaro zuen, Indian asilo politikoa eskatzeko.

ikusi - eztabaida - aldatu - historia

Urtarrila - Otsaila - Martxoa - Apirila - Maiatza - Ekaina - Uztaila - Abuztua - Iraila - Urria - Azaroa - Abendua

Urteurrenak aukeratzeko eta idazteko estilo gida