Xabiroi zuri

Wikipedia, Entziklopedia askea
Xabiroi zuri
Iraute egoera

Arrisku txikia  (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
ErreinuaAnimalia
FilumaChordata
KlaseaActinopteri
OrdenaPerciformes
FamiliaTrachinidae
GeneroaTrachinus
Espeziea Trachinus draco
(Linnaeus, 1758)

Xabiroia (Trachinus draco; Linnaeus, 1758) hondarreko espezieen multzoko itsasoko arraina da.

Trachinus draco, Pasaiako lonjan ateratako argazkitik editatua (E. Bachiller, 2022; www.arrainak.eus)]
Trachinus draco, Pasaiako lonjan ateratako argazkitik editatua (E. Bachiller, 2022; www.arrainak.eus)]

Euskal izendegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Xabiroia izendatzeko modu ezberdinak daude Euskal Herriko herri ezberdinetan[Euskal Herriko Arrainen Gida 1]:

Izena Erabilera-eremua (udalerria)
armiarma arrain[ArgitaratuGabe 1]
dragoi txiki[1]
koxka
lapabitxa[2]
rabiroi[2]
saburdin[3][4] Santurtzi, Bilbo, Lekeitio
salbario[5][3][6] Laredo, Santurtzi, Armintza, Bermeo, Mundaka, Elantxobe, Lekeitio
salbera[5][ArgitaratuGabe 2] Getaria
salbeo[ArgitaratuGabe 3] Ondarroa
salbeu[4] Santurtzi, Ondarroa
txabiroi[2]
txabraia[2]
xabiroi[5][7] Donostia
xabiroi zuri[3]
xabiron[5]
zakaltxuri[2]

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ezaugarri fisikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

25-30 cm luzea[8] eta kolorez horia edo marroi argia da; batzuetan grisa edo berdeska ere izan daiteke, hondar kolorearekin mimetizatzeko kolorea aldakorra izaten baitute[2]. Gorputz luzarana du, alboetatik zapala eta garaia, eta beheko matelezurra gora itzulia[2]. Bizkarrean bi hegal dituzte: aurrekoa, garai samarra; atzekoa, berriz, apala, baina bular-paretik isatseraino luzatzen dena; eta sabelekoa ere oso luzea[2]. Lehen arantza dortsala pozoitsua da, eta alboetako zakatzetako operkulu banatan ere arantza pozoitsuak dituzte[2].

Nutrizio-ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Xabiroiak duen gantz kantitate baxuagatik (zati jangarriaren %3), arrain zuria da. Haragia oso kalitate handikoa da, trinkoa eta argia.

Kontsumo-garaia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urte osoan zehar harrapatzen bada ere, uda hasieran errute-garaia izaten da eta beraz, Maiatza aldera espezie honen kontsumoa mugatzen saiatu behar genuke[Euskal Herriko Arrainen Gida 1].

Ekologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Espezie bentonikoa da, itsasoko hondo hareatsuetan bizi dena[2]; normalean kostaldetik hurbil egon ohi den arren, 300 metroko sakoneratan ere bizi daiteke. Ekialdeko Ozeano Atlantikoan, Itsaso Beltzan eta Mediterraneo itsasoan bizi da[8].

Xabiroiak hondarrean erdi-estalita egon ohi dira, harrapakinek ikusi ez dezaten; horrela, arrain txikiak, izkirak edo bestelako krustazeoak haien aho paretik igarotzean, bapatean irensten dituzte[2]. Espezie gautiarra izaten da normalean.

Xabiroiaren arrantza Euskal Herrian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hain ezaguna ez bada ere, arraindegietan topatu daitekeen espeziea da, eta oso preziatua da bai gastronomian eta baita ezagutzen dutenen kontsumitzaile ezberdinen artean. Gure arraindegietan saltzen den xabiroia artisau-arrantzaleek harrapatutakoa izan ohi da, normalean tresmaila eta mallabakarraren moduko sareekin arrantzatutakoa. Hala ere, sarritan arraste-arrantzarekin harrapatutakoa ere saltzen da.

Bitxikeriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Arrain hau batez ere hondartzan zapalduz gero eragiten duen minarengatik da ezaguna. Izan ere, aurreko bizkar-hegatsean ezten pozoitsuak dituzte, haien harrapakariengandik babesteko. Pozoi honek neurotoxinak izaten ditu. Xabiroiak hondarrean erdi-estalita egon ohi dira, sarritan hondarraren kolorearekin mimetizatuta[2].

Laket-arrantzan ere askotan arrantzatu ohi da, batez ere hondartza inguruetan, gauez[2].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Ray Jauna Bay in Aranzadi Unamuno, T. (1933) Nombres de peces en Euskera. Don Fernando de Buen; Boletín de la Sociedad Española de Historia Natural. Revista Internacional de los Estudios Vascos (24), 386-397.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m https://www.mapa.gob.es/es/ministerio/servicios/informacion/0104Escorpion_tcm30-102605.pdf
  3. ↑ a b c Barrutia, Eneko. (2003). «Arrainen izenak Bizkaian XX. mendean» (pdf) Zainak (Donostia: Eusko Ikaskuntza) (25) ISBN 8484198790. ISSN 1137-439X. Bibcode: 1137-439X..
  4. ↑ a b Barrutia, Eneko. (2019-02-24). «arrantzalien fonotekie: Bizkaiko arrantzaleen hiztegia A» arrantzalien fonotekie (Noiz kontsultatua: 2023-01-03).
  5. ↑ a b c d Aranzadi Unamuno, T. (1933) Nombres de peces en Euskera. Don Fernando de Buen; Boletín de la Sociedad Española de Historia Natural. Revista Internacional de los Estudios Vascos (24), 386-397.
  6. ↑ Barrutia, Eneko. (2019-02-24). «arrantzalien fonotekie: Bizkaiko arrantzaleen hiztegia A» arrantzalien fonotekie (Noiz kontsultatua: 2023-01-23).
  7. ↑ «xabiroi - Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa» www1.euskadi.net (Noiz kontsultatua: 2023-01-23).
  8. ↑ a b «Trachinus draco, Greater weever : fisheries, gamefish, aquarium» www.fishbase.se (Noiz kontsultatua: 2023-01-23).

Argitaratu gabeko erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Pasaiako 'Kepa Deun' Arrantzaleen Kofradiako hiztegia (2019-2020).
  2. ↑ Getariako 'Elkano' Arrantzaleen Kofradiako hiztegia (2019-2020).
  3. ↑ Ondarroako 'Kalare Deuna' Arrantzaleen Kofradiako hiztegia (2020).

Euskal Herriko Arrainen Gida[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b https://arrainak.eus/arrainak/xabiroi
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Xabiroi_zuri&oldid=9185198"(e)tik eskuratuta