Xabiroi zuri
| Xabiroi zuri | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Animalia |
| Filuma | Chordata |
| Klasea | Actinopteri |
| Ordena | Perciformes |
| Familia | Trachinidae |
| Generoa | Trachinus |
| Espeziea | Trachinus draco (Linnaeus, 1758)
|
Xabiroia (Trachinus draco; Linnaeus, 1758) hondarreko espezieen multzoko itsasoko arraina da.
![Trachinus draco, Pasaiako lonjan ateratako argazkitik editatua (E. Bachiller, 2022; www.arrainak.eus)]](/wiki/Fitxategi:Trachinus_draco.png)
Euskal izendegia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Xabiroia izendatzeko modu ezberdinak daude Euskal Herriko herri ezberdinetan[Euskal Herriko Arrainen Gida 1]:
| Izena | Erabilera-eremua (udalerria) |
|---|---|
| armiarma arrain[ArgitaratuGabe 1] | |
| dragoi txiki[1] | |
| koxka | |
| lapabitxa[2] | |
| rabiroi[2] | |
| saburdin[3][4] | Santurtzi, Bilbo, Lekeitio |
| salbario[5][3][6] | Laredo, Santurtzi, Armintza, Bermeo, Mundaka, Elantxobe, Lekeitio |
| salbera[5][ArgitaratuGabe 2] | Getaria |
| salbeo[ArgitaratuGabe 3] | Ondarroa |
| salbeu[4] | Santurtzi, Ondarroa |
| txabiroi[2] | |
| txabraia[2] | |
| xabiroi[5][7] | Donostia |
| xabiroi zuri[3] | |
| xabiron[5] | |
| zakaltxuri[2] |
Ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ezaugarri fisikoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]25-30 cm luzea[8] eta kolorez horia edo marroi argia da; batzuetan grisa edo berdeska ere izan daiteke, hondar kolorearekin mimetizatzeko kolorea aldakorra izaten baitute[2]. Gorputz luzarana du, alboetatik zapala eta garaia, eta beheko matelezurra gora itzulia[2]. Bizkarrean bi hegal dituzte: aurrekoa, garai samarra; atzekoa, berriz, apala, baina bular-paretik isatseraino luzatzen dena; eta sabelekoa ere oso luzea[2]. Lehen arantza dortsala pozoitsua da, eta alboetako zakatzetako operkulu banatan ere arantza pozoitsuak dituzte[2].
Nutrizio-ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Xabiroiak duen gantz kantitate baxuagatik (zati jangarriaren %3), arrain zuria da. Haragia oso kalitate handikoa da, trinkoa eta argia.
Kontsumo-garaia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Urte osoan zehar harrapatzen bada ere, uda hasieran errute-garaia izaten da eta beraz, Maiatza aldera espezie honen kontsumoa mugatzen saiatu behar genuke[Euskal Herriko Arrainen Gida 1].
Ekologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Espezie bentonikoa da, itsasoko hondo hareatsuetan bizi dena[2]; normalean kostaldetik hurbil egon ohi den arren, 300 metroko sakoneratan ere bizi daiteke. Ekialdeko Ozeano Atlantikoan, Itsaso Beltzan eta Mediterraneo itsasoan bizi da[8].
Xabiroiak hondarrean erdi-estalita egon ohi dira, harrapakinek ikusi ez dezaten; horrela, arrain txikiak, izkirak edo bestelako krustazeoak haien aho paretik igarotzean, bapatean irensten dituzte[2]. Espezie gautiarra izaten da normalean.
Xabiroiaren arrantza Euskal Herrian
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hain ezaguna ez bada ere, arraindegietan topatu daitekeen espeziea da, eta oso preziatua da bai gastronomian eta baita ezagutzen dutenen kontsumitzaile ezberdinen artean. Gure arraindegietan saltzen den xabiroia artisau-arrantzaleek harrapatutakoa izan ohi da, normalean tresmaila eta mallabakarraren moduko sareekin arrantzatutakoa. Hala ere, sarritan arraste-arrantzarekin harrapatutakoa ere saltzen da.
Bitxikeriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Arrain hau batez ere hondartzan zapalduz gero eragiten duen minarengatik da ezaguna. Izan ere, aurreko bizkar-hegatsean ezten pozoitsuak dituzte, haien harrapakariengandik babesteko. Pozoi honek neurotoxinak izaten ditu. Xabiroiak hondarrean erdi-estalita egon ohi dira, sarritan hondarraren kolorearekin mimetizatuta[2].
Laket-arrantzan ere askotan arrantzatu ohi da, batez ere hondartza inguruetan, gauez[2].
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Ray Jauna Bay in Aranzadi Unamuno, T. (1933) Nombres de peces en Euskera. Don Fernando de Buen; Boletín de la Sociedad Española de Historia Natural. Revista Internacional de los Estudios Vascos (24), 386-397.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m https://www.mapa.gob.es/es/ministerio/servicios/informacion/0104Escorpion_tcm30-102605.pdf
- ↑ a b c Barrutia, Eneko. (2003). «Arrainen izenak Bizkaian XX. mendean» (pdf) Zainak (Donostia: Eusko Ikaskuntza) (25) ISBN 8484198790. ISSN 1137-439X. Bibcode: 1137-439X..
- ↑ a b Barrutia, Eneko. (2019-02-24). «arrantzalien fonotekie: Bizkaiko arrantzaleen hiztegia A» arrantzalien fonotekie (Noiz kontsultatua: 2023-01-03).
- ↑ a b c d Aranzadi Unamuno, T. (1933) Nombres de peces en Euskera. Don Fernando de Buen; Boletín de la Sociedad Española de Historia Natural. Revista Internacional de los Estudios Vascos (24), 386-397.
- ↑ Barrutia, Eneko. (2019-02-24). «arrantzalien fonotekie: Bizkaiko arrantzaleen hiztegia A» arrantzalien fonotekie (Noiz kontsultatua: 2023-01-23).
- ↑ «xabiroi - Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa» www1.euskadi.net (Noiz kontsultatua: 2023-01-23).
- ↑ a b «Trachinus draco, Greater weever : fisheries, gamefish, aquarium» www.fishbase.se (Noiz kontsultatua: 2023-01-23).
Argitaratu gabeko erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Pasaiako 'Kepa Deun' Arrantzaleen Kofradiako hiztegia (2019-2020).
- ↑ Getariako 'Elkano' Arrantzaleen Kofradiako hiztegia (2019-2020).
- ↑ Ondarroako 'Kalare Deuna' Arrantzaleen Kofradiako hiztegia (2020).
Euskal Herriko Arrainen Gida
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q900344
Multimedia: Trachinus draco / Q900344
Espezieak: Trachinus draco