Xantipa

Xantipa
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Atenas, K.a. V. mendea
Bizilekua	Antzinako Atenas
Heriotza	K.a. IV. mendea ( urte)
Familia
Ezkontidea(k)	Sokrates
Seme-alabak	ikusi Menexenus (en) ; Lamprocles (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	antzinako greziera
Jarduerak
Jarduerak	aristokrata

Xantipa (antzinako grezieraz: Ξανθίππη, Xanthíppē) Sokratesen emaztea eta Lanprokles, Sofronisko eta Menexenoren hiru seme-alaben ama zen. Xantipa grezieraz "zaldi hori" esan nahi du, ξανθός xanthós ("hori") eta ἵππος híppos ("zaldia"). Berari buruz idatzitako gertaerek erakusten dute karakte eta nortasun handiko emakumea izan zela.^[1]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Xantiparen eta Sokratesekin izan duen harremanaren inguruko lehen eskuko iturri gutxi daude; haren izena apenas aipatzen dute Xenofontek eta Platonek Fedon elkarrizketan. Azken horretan, aipatzen da Sokratesen dizipuluek Xantipa aurkitu zutela bere semeetako bat besoetan zeramala, haren sententziaren eguneko goizean.^[2] Une hartan Sokratesek hirurogeita hamar urte zituela kontuan hartuta, ondorioztatu izan da Xantipak hogeita hamar urte inguru izango zituela Sokrates hil zenean.^[3]

Erreferentzia literarioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

K.o. II. mendean, Diogenes Laerziok filosofo ospetsuenen bizitzak, iritziak eta esaldiak lanean bildu zuen ondorengo mendeetan oihartzuna izango zuen pasadizoetako bat: eztabaida baten ondoren, Xantipak ur zikinez beteriko ontzia burutik behera bota omen zion Sokratesi; Horrek, lasaitasuna galdu gabe, trumoiak erauntsi bilakatzen direla erantzun omen zuen.^[4]

Pizkundean, garai klasikoko pertsonaiek protagonismoa berreskuratu zutelarik, Xantia izaera txarra duen emakumearen eredu gisa erabili zen, neurri batean Sokratesengan pertsonifikatutako filosofo-idealaren kontrapeso gisa. Shakespeareren Otzandutako piztitxoan Katerina Xantipa moduko emakume edo okerrago batekin konparatua izan zen. 1. ekitaldiko 2. eszenan.

Historian zehar dikotomia matxista baten bidez eta beti Sokratesen bertuteak goraipatzeko asmoz (tenperatua, gogoetatsua, ulerkorra), Xantipa, umoregabe, suminkor eta jeloskor bezala deskribatua izan da. Horrela eraikitako arketipo matxistan, filosofoak arrazoi gorena zuen eta bere emazteak errealitate sentigarrian oinarritutako eguneroko bizitza.^[5]