Yuval Noah Harari

Wikipedia, Entziklopedia askea
Yuval Noah Harari

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakיובל נח הררי
JaiotzaKiryat Ata (en) Itzuli, 1976ko otsailaren 24a (48 urte)
Herrialdea Israel
BizilekuaMesilat Zion (en) Itzuli
Hezkuntza
HeziketaJesus College (en) Itzuli Doktoretza
Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearra
Hezkuntza-mailadoktoretza
Hizkuntzakhebreera
ingelesa
Jarduerak
Jarduerakhistorialaria, mediebalista, popular science author (en) Itzuli, historialari militarra, filosofoa eta idazlea
Lantokia(k)Jerusalem
Enplegatzailea(k)Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearra
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
InfluentziakJared Diamond eta S. N. Goenka (en) Itzuli
KidetzaYoung Academy of Sciences of Israel (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaJewish atheism (en) Itzuli
secular Buddhism (en) Itzuli
ynharari.com
Facebook: Prof.Yuval.Noah.Harari Twitter: harari_yuval Instagram: yuval_noah_harari Youtube: UC2m77KGMIKZCD0Kw35-4shQ TED: yuval_noah_harari Musicbrainz: 8313b68a-25f8-4607-9d94-474a85c3623f Edit the value on Wikidata

Yuval Noah Harari (hebreeraz: יובל נח הררי‎; Kiryat Ata, Israel, 1976ko otsailaren 24a) israeldar historialaria da, Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearreko Historia Saileko irakaslea. [1] Haren azken liburuak arrakasta handikoak izan dira: Sapiens: A Brief History of Humankind (Sapiens: Gizateriaren historia laburra) (2014), Homo Deus: A Brief History of Tomorrow (Homo Deus: Etorkizunaren historia laburra) (2016) [2] eta 21 Lessons for the 21st Century (21 ikasgai XXI. menderako) (2018). Bere idatzietan borondatea, kontzientzia eta adimena aztertzen ditu.

Hasierako liburuetan, orain 50.000 bat urte gertatu zen “iraultza kognitiboan” zentratzen da, hau da, Homo sapiensak Neanderthalgo gizakiei nagusitu eta ordezkatu zituenean, hizkuntza trebeasunak eta gizarte egituratuak garatu zituenean, nekazaritzaren iraultzak lagunduta, eta orain dela gutxi zientziak eta arrazionalismoak bizkortua. Horren ondorioz, gizakiak Ingurumena ia menderatzera iritsi dira.

Bere azken liburuetan bioteknologia eta informatika uztarketak organismoetan zelako aldaketak eragingo dizkiguten ohartarazten digu. Haren esanetan, Homo sapiensa, gaur egun ezagutzen dugun bezala, mende batean-edo desagertu egingo da. [3]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Harari 1976an Kiryat Ata herrian (Israel) jaio zen eta Haifan hazi, libanotar eta Ekialdeko europar erroko familia judu laiko batean[4]. 2002an Itzik Yahav senarr eta kudeatzaile pertsonala ezagutu zuen. Kanadan ezkondu ziren, Toronton, zeremonia pribatu batean. Mesilat Zion izeneko Moshav batean bizi dira (komunitate bat nekazaritza-kooperatiba gisa antolatua, etxalde banakoek osatua), Jerusalemetik gertu. [5]

Hararik dio Vipassana meditazioak —Oxforden zebilela 2000. urtean lehenbizikoz probatu zuen— bizitza aldatu egin ziola. Egunero bi ordu eskaintzen dizkio: lanean hasi aurretik, eta bukatutakoan; urtero, 30 egunez leku bakarti batera erretiratzen da, isilean eta liburu edo gizarte sarerik gabe, eta meditaziorako irakasle laguntzailea da. Homo Deus liburua eskaini zion S.N. Goenka bere irakasleari: izan ere, hark muntako gauzak maitekiro irakatsi zizkion; gaineratu zuenez, ezin izango zuen liburu hori idatzi, Vipassana hamabost urtez praktikatzeak eman zion fokua, bakea eta zorroztasuna barik. Halaber, meditazioa ikertzeko beste modu bat dela deritzo.

Beganoa da, alegia, bere ikerketaren ondorioz, berak dioen moduan. 2017a ezkero, ez dauka mugikorrik.

Karrera akademikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearrean hasi zenean, 1993tik 1998ra bitartean, Erdi Aroko historian eta Historia militarrean espezializatu zen. 2002an doktoratu zen, Oxford Unibertsitatean, Steven J. Gunn irakaslearen tutoretzapean. 2003tik 2005era historian egin zituen doktoretza ondorengo ikasketak.

Liburu eta artikulu ugari argitaratu ditu. Gaur egun espezializatu da munduko historian eta prozesu makro-historiekoetan.

Sapiens: A Brief History of Humankind (Sapiens: Gizateriaren historia laburra) 2011n hebreeraz argitaratu zen eta hiru urte geroago ingelesez. Harrezkero, 30 hizkuntzatara itzuli da: [6] gizateriaren historia aztertzen du, Harri Aroan hasi Homo sapiensaren bilakaerarekin, XXI. mendeko iraultza politiko eta teknologikoak arte. Bai Israelen, bai nazioartean, ospe handia eman dio.

Sariak eta onespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Polonsky saria birritan (2009 eta 2012), sormenagatik eta originaltasunagatik.
  • Moncado saria 2011n, Society for Military History elkarteak emana, historia militarraz idatzitako artikuluengatik.
  • Israelgo Zientzia eta Humanitateen Akademiako kide izendatu zuten.

Iritziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hararik interesa du aztertzeko Homo sapiens zelan iritsi den gaur egungo egoerara, eta zein den haren etorkizuna. Haren ikerketa galdera makro-historikoetan zentratzen da, hala nola: zer harreman dute historiak eta biologiak? Zein da funtsezko aldea Homo sapiens eta beste animalien artean? Bada justiziarik historian? Historiak badu noranzkorik? Jendea zoriontsuagoa da historia garatu ahala?

Harariren ustean, kontentaezintasuna oso errotuta dago gizaterian, eta lotuta dago eboluzioarekin. [6]

2017ko artikulu batean argudiatu zuenez, aurrerapen teknologikoaren eta adimen artifizialaren etengabeko aurrerapenen ondorioz, 2050erako jende-klase berria ager liteke: garrantzigabeak. Langabeak ez ezik, gai izango ez direnak ordainpeko lan bat egiteko. [7] Haren iritziz, datozen hamarraldietan desafio handia izango da gizateriarentzat zelan kudeatzen den klase sozial berri hori ekonomian, gizartean eta politikan.

Hararik animalien egoera zailaz idatzi du, bereziki nekazari-iraultza ezkero hezitako animaliena. 2015ean, The Guardian egunkariko artikulu batean, nekazaritza industriala da historiako krimenik latzenetakoa dela idatzi zuen, eta bertan etxalde industrialetan hazitako animalien patua (…) gure garaiko arazo etiko larrienetako bat dela adierazi halaber. [8]

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Liburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • (Ingelesez) The Ultimate Experience: Battlefield Revelations and the Making of Modern War Culture, 1450–2000 (Houndmills: Palgrave-Macmillan, 2008),[11] ISBN 978-023-058-388-7
  • (Ingelesez) Special Operations in the Age of Chivalry, 1100–1550 (Woodbridge: Boydell & Brewer, 2007), ISBN 978-184-383-292-8
  • (Ingelesez) Renaissance Military Memoirs: War, History and Identity, 1450–1600 (Woodbridge: Boydell & Brewer, 2004), ISBN 978-184-383-064-1

Artikuluak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • (Ingelesez) "The Military Role of the Frankish Turcopoles – a Reassessment", Mediterranean Historical Review 12 (1) (1997ko ekaina), pp.  75–116.
  • (Ingelesez) "Inter-Frontal Cooperation in the Fourteenth Century and Edward III’s 1346 Campaign", War in History 6 (4) (1999ko iraila), pp. 379–395
  • (Ingelesez) "Strategy and Supply in Fourteenth-Century Western European Invasion Campaigns", The Journal of Military History 64 (2) (2000ko apirila), pp. 297–334.
  • (Ingelesez) "Eyewitnessing in Accounts of the First Crusade: The Gesta Francorum and Other Contemporary Narratives", Crusades 3 (2004ko abuztua), pp. 77–99
  • (Ingelesez) "Martial Illusions: War and Disillusionment in Twentieth-Century and Renaissance Military Memoirs", The Journal of Military History 69 (1) (2005ko urtarrila), pp. 43–72
  • (Ingelesez) "Military Memoirs: A Historical Overview of the Genre from the Middle Ages to the Late Modern Era", War in History 14:3 (2007), pp. 289–309
  • (Ingelesez) "The Concept of ‘Decisive Battles’ in World History", The Journal of World History 18 (3) (2007), 251–266
  • (Ingelesez) "Knowledge, Power and the Medieval Soldier, 1096–1550", in In Laudem Hierosolymitani: Studies in Crusades and Medieval Culture in Honour of Benjamin Z. Kedar, ed. Iris Shagrir, Ronnie Ellenblum and Jonathan Riley-Smith, (Ashgate, 2007)
  • (Ingelesez) "Combat Flow: Military, Political and Ethical Dimensions of Subjective Well-Being in War", Review of General Psychology (2008ko iraila)[11]
  • (Ingelesez) Introduction to Peter Singer's Animal Liberation (book)|Animal Liberation, The Bodley Head, 2015.
  • (Ingelesez) "Yuval Noah Harari on big data, Google and the end of free will", Financial Times (2016ko abuztua).
  • (Ingelesez) "Why It’s No Longer Possible for Any Country to Win a War", Time (2017ko ekainaren 23a).
  • (Ingelesez) "Why Technology Favors Tyranny", The Atlantic (2018ko urria).

Euskarara ekarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2019ko maiatzaren 22an Elkar argitaletxeak aurkeztu zuen Sapiens: Gizadiaren historia labur bat, Xabier Kintana eta Andoni Sagarna euskaltzainek euskaratua.[9][12]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Yuval Harari site, Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearraren gunean
  2. ↑ «Homo Deus eta etorkizunaren iragarpenak» El Correo 2017-09-01 (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
  3. ↑ (Ingelesez) Anthony, Andrew. (2017-03-19). «Yuval Noah Harari: ‘Homo sapiens as we know them will disappear in a century or so’» the Guardian (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
  4. ↑ (Frantsesez) «Les prédictions de Yuval Noah Harrari | L'Arche» larchemag.fr (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
  5. ↑ (Ingelesez) «Yuval Noah Harari» Financial Times 2014-09-05 (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
  6. ↑ a b (Ingelesez) Payne, Tom. (2014-09-26). Sapiens: a Brief History of Humankind by Yuval Noah Harari, review: 'urgent questions'. ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
  7. ↑ (Ingelesez) Harari, Yuval Noah. (2017-05-08). «The meaning of life in a world without work» the Guardian (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
  8. ↑ (Ingelesez) Harari, Yuval Noah. (2015-09-25). «Industrial farming is one of the worst crimes in history» the Guardian (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
  9. ↑ a b Harari, Yuval N.. (L.G. 2019). Sapiens : gizadiaren historia labur bat. Elkar ISBN 978-84-9027-730-0. PMC 1124677802. (Noiz kontsultatua: 2021-08-13).
  10. ↑ Berria.eus. «Gizateriaren urratsen atzetik» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-05-23).
  11. ↑ a b .
  12. ↑ (Ingelesez) Berria.eus. «Gizateriaren urratsen atzetik» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-05-23).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Yuval_Noah_Harari&oldid=9441447"(e)tik eskuratuta