Zalitzuki

Zalitzuki
	Irudi gehiago
Iraute egoera
	; Daturik gabe (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Lamiales
Familia	Lamiaceae
Generoa	Vitex
Espeziea	Vitex agnus-castus; L.
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	chaste berry (en)

Zalitzukia (Vitex agnus-castus) Lamiaceae familiako^[1] zuhaixka edo zuhaitz txiki espezie mediterraneoarra da. 4 m-raino hazten da eta hosto inparipinatuak eta luku luzetan hazten diren lore more eta txikiak ditu. Apaingarri gisa landatzen da. Batzuetan zalitzunkia edo basa-piperra (ez nahastu Persicaria hydropiper espeziearekin) ere esaten zaio^[2].

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aurkako hostoak ditu, 4 eta 12 cm luze bitarte, peziolatuak eta palmatuak.

Loraldia uztaila eta irailaren artean izan ohi da. Loreak, urdin-moreak, infloreszentzia luze eta estuetan daude bilduak. Fruituak txikiak, esferikoak eta beltzak dira.

Habitata[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zalitzukia klima mediterraneoko ibarbasoetan bizi da, ibilgua urtaroaren araberakoa den ibar-basoetan bereziki^[3]. Beste hosto gogor edo ezkatatsuko espezie hostoiraunkorrekin ageri ohi da, esate baterako: heriotzorria (Nerium oleander) eta milazkak (Tamarix sp.)^[3].

Erabilera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sendabelar honen erabilera ugarien artean, aipatzekoa da emakumeen disfuntzio hormonalak tratatzearena:

ama-esneren ekoizpena eta jariapena bizkortzen du
menstruazio aurreko sindromean (MAS), antzutasunean eta Parkinsonen gaitzean hobekuntzak eragiten ditu.

Herri medikuntzan, ezaugarri anafrodisiakoengatik erabili izan da, latinezko espezie izenak dioen bezala (agnus castus), adibidez fraideen lastaira betelanean.

Egun, lorategietan apaingarri erabiltzen da, dituen lore (infloreszentzia) urdin-more ederrengatik. Gainera, erlezalea da.