Zentro-joera (estatistika)

**Zentro-joera**: banaketa estatistiko honetan datuak 4 balioaren inguruan biltzen dira.

Estatistikan, zentro-joera edo zentralizazioa datu-multzo edo probabilitate-banaketa bat zein balioren inguruan biltzen den adierazten du^[1], horren sakabanatzea edo aldakortasuna kontuan hartu gabe. Terminoa 1920ko hamarkadatik aurrera erabiltzen hasi zen^[2]. Zentro-joerako neurriek balio hori zenbatetsi edo zehazten saiatzen dira, datu multzo osoa balio adierazgarri bakar baten bitartez laburtuz. Adibidez, jende multzo bateko garaierak 160-180 cm tartean banatzen badira, zentroa 170 cm-tan kokatzen dela esan daiteke. Gehien erabiltzen diren zentro-joerako neurriak batezbesteko aritmetiko sinplea, mediana eta moda dira.

Zentro-joerako neurriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aurreko irizpideak kontuan hartuz, zentro-joerako neurrien sailkapena egin daiteke: batezbestekoak euren kalkuluan datu guztiak kontuan hartzen dituzten neurriak dira; badira, bestalde, bestelako neurriak, baldintza hori bete gabe, batezbestekoek betetzen ez dituzten beste irizpide batzuk betetzen dituztenak, mediana eta moda kasu.

Batezbestekoak

Batezbesteko aritmetiko sinplea
Batezbesteko aritmetiko haztatua
Batezbesteko koadratikoa
Batezbesteko geometrikoa
Batezbesteko harmonikoa
Beste batezbesteko batzuk (ikus, Batezbesteko)

Zentro-joerako beste neurriak

Mediana
Moda
Moztutako batezbestekoa
Winsorizatutako batezbestekoa
Tribatezbestekoa
Ebakitako batezbestekoak

Erabili beharreko zentro-neurriaren aukeraketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zentro-neurri bat aukeratzeko lehenengo irizpidea datuetan erabilitako neurketa-maila edo eskala zehaztea da:

eskala nominal batean jasota dauden datuetarako, aldagai kualitatiboetarako alegia, moda soilik erabil daiteke;
orden-eskalako datuetarako (Likert eskala batean, esaterako), mediana da neurri egokiena;
tarte-eskala eta ratio-eskala batean jasota dauden datuetarako, mediana eta batezbestekoa hobesten dira; oro har, alborapen handia edo muturreko datuak badaude, mediana hobesten da, neurri jasankorra baita; beste egoera guztietan, ordea, batezbesteko aritmetiko sinplea da orokorki erabiltzen den zentro-neurria.^[3].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Weisberg, Herbert F.. (1992). Central tendency and variability. ISBN 0-585-21209-0. PMC 44959815. (Noiz kontsultatua: 2022-12-12).
↑ Upton, Graham J. G.. (2008). A dictionary of statistics. (2nd ed., rev. argitaraldia) Oxford University Press ISBN 978-0-19-954145-4. PMC 191929569. (Noiz kontsultatua: 2022-12-12).
↑ (Ingelesez) Central tendency, QuickMBA webgunea, 2012-10-24an kontsultatua.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q734219
Multimedia: Central tendency (statistics) / Q734219

[1] Weisberg, Herbert F.. (1992). Central tendency and variability. ISBN 0-585-21209-0. PMC 44959815. (Noiz kontsultatua: 2022-12-12).

[2] Upton, Graham J. G.. (2008). A dictionary of statistics. (2nd ed., rev. argitaraldia) Oxford University Press ISBN 978-0-19-954145-4. PMC 191929569. (Noiz kontsultatua: 2022-12-12).

[3] (Ingelesez) Central tendency, QuickMBA webgunea, 2012-10-24an kontsultatua.

[1]

[2]

[3]