Ziza erraldoi
| Ziza erraldoia | |
|---|---|
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Erreinua | Fungi |
| Ordena | Tricholomatales |
| Familia | Tricholomataceae |
| Generoa | Tricholoma |
| Espeziea | Tricholoma colossus Quél., 1872 |
Ziza erraldoia (Tricholoma colossus) Tricholomataceae familiako onddo espezie bat da.[1] Gaztetan kontsumi daiteke (kapela hemisferikoa, orri zuriak), izan ere, minutu batzuk egosi ondoren, joan egiten zaio mingostasuna eta haragi gorrien hornigai gisa erabiltzen da.
Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kapela: Tricholoma handi bat da, normalean kapelak, 5 eta 20 cm bitartean neurtzen dute, baina ale batzuk 35 cm-ko diametroa izatera iritsi dira. Mamitsua da, eta ertzak oso biribilduak izaten ditu gaztetan. Azal likatsua du eta gorrixka-lehoi kolorekoa, erdian ilunagoa eta ertzerantz argiagoa.
Orriak: Meheak, dekurrenteak, zurixkak, tonu gorrixkekin zikintzen dira.
Orri dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain, beherantz jarraitzen duten orriak.
Hanka: Burlet antzeko batek baztertutako erraboil bat du, eta eraztun baten antza ematen dio eta horrela hartzen duen itxurak Biannularia imperialis delakoaren antza ematen dio. Sendoa da eta kapelaren antzeko kolorekoa, goiko aldean izan ezik, zurixka da.
Haragia: Itxia eta zuria, aireak ukitzen dionean tindu gorrixkak hartzen ditu. Usain atsegina du, baina ez irinarena eta zapore ona, baina mikatz samarra.[2]
Etimologia: Tricholoma hitza grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak. Colossus epitetoa latinetik dator, koloso, esan nahi duen "colossus" hitzetik. Bere tamainagatik.
Jangarritasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jangarria.[3]
Nahasketa arriskua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Tricholoma pessundatum delakoarekin, hau txikiagoa da eta desberdintasun mikroskopikoak ditu.
Sasoia eta lekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udazken amaieran agertzen da, pinuen azpian taldeak osatuz.[4]
Espeziearen egoera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Aranzadi Elkartearen arabera, Ziza erraldoia desagertzeko arriskuan dauden onddoen eusko-kantauriar Zerrenda Gorrian dago.[5] Azken urteotan mikologia adituek onddo batzuen beherakada kuantitatibo eta kualitatibo handia egon dela ohartarazi dute. Adituen esanetan, egoera honek hainbat eragile ditu, tartean klima aldaketa, pestiziden erabilera eta bilketa masiboak.
Banaketa eremua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Europa, Ipar-ekialdeko Estatu Batuak, Ekialdeko Kanada.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Euskal Herriko perretxiko eta onddoak, 2013, 2014, 2016, 2017, Fernando Pedro Pérez, Kultura Saila, Eusko Jaurlaritza • Bizkaiko Perretxiko eta Onddoak, A.D.E.V.E., 2012 • Euskalnatura • Euskal Herriko Onddoak. 5 tomos, Luis García Bona, Kriselv, 1987 • Catálogo micológico del País Vasco, Aeranzadi, 1973 • Mendizalearen Hiztegia [mikologia], Ostadar Mendi Taldea.
- ↑ (Gaztelaniaz) Lotina, Roberto. (1985). Mil setas ibericas. Diputacion foral de vizcaya, 296 or. ISBN 84-505-1806-7..
- ↑ (Gaztelaniaz) Cetto, Bruno. (1987). Guia de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 293 or. ISBN 84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)..
- ↑ (Gaztelaniaz) Bon,Marcel. (1988). Guia de Campo de los hongos de Europa. Ediciones Omega, S. A. Barcelona, 160 or. ISBN 84-282-0865-4..
- ↑ Zerrenda Gorria, Aranzadi Zientzia Elkartea
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q919969
Multimedia: Tricholoma colossus / Q919969