Ekainaren 16
(«Ekaina 16» orritik birbideratua)
Ekainaren 16a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta hirurogeita zazpigarren eguna da, 168garrena bisurteetan. 198 egun falta dira urtea amaitzeko.
Gertaerak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1975 – Guardia zibilek Alfregaztan Sebastian hil zuten Mungian.
- 2001 – Segi gazte erakunde abertzale sozialistaren aurkezpen publikoa Iruñean.
- 2010 – Euskal Herrian, Butroe, Kadagua eta Nerbioi hazi eta hainbat gune urez bete zituzten. Bilbon 138 litro erori ziren egun berean.
- 2018 – Manifestazio oso jendetsua egin zuten Iruñean Altsasuko gazteen alde. 80.000 lagun baino gehiago batu ziren Iruñeko kaleetan, azken hamarkadetan bertan egindako manifestaziorik jendetsuenean.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1809 – Bolibiako La Pazko departamentuak Espainiar Inperiotik independizatu.
- 1846 – Pio IX.a aita santu aukeratu zuten, historiako aitasantutza luzeena hasiz (San Petri kontutan izan gabe).
- 1976 – Hegoafrikan, Johannesburg hiriko Soweto auzoan gatazka handiak egon ziren kalean, apartheid garaiaren amaiera markatu zutenak.
- 1977 – Franco hil osteko lehen hauteskunde demokratikoak egin ziren Espainian.
- 2010 – Hogeitabi pertsona hil ziren Frantzia hegoaldean egondako uholdeetan.
Arte eta kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1904 – Bloomsday eguna: James Joyce irlandar idazlearen Ulises eleberriko pertsonaia nagusia den Leopold Bloomek bere egun osoko odisea bizi izan zuen Dublin hirian barna.
- 1960 – Psycho ("Psikosia") filma estreinatu zen, Alfred Hitchcockek zuzendu eta Anthony Perkins, Janet Leigh, Vera Miles, John Gavin, Martin Balsam eta John McIntire aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1970 – Two Mules for Sister Sara ("Bi Mando Sara Ahizparentzat") filma estreinatu zen, Don Siegelek zuzendu eta Shirley MacLaine eta Clint Eastwood aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1978 – Grease ("Koipea") musikal-filma estreinatu zen, Randal Kleiserek zuzendu eta John Travolta eta Olivia Newton-John aktoreek antzeztu zuteelarik.
- 1989 – Ghostbusters II ("Mamu-Ehiztariak II") filma estreinatu zen, Ivan Reitmanek zuzendu eta Bill Murray, Dan Aykroyd, Sigourney Weaver, Harold Ramis, Rick Moranis, Ernie Hudson eta Annie Potts aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1963 – Valentina Terexkova sobietar kosmonauta espazioratu den lehen emakumezkoa bihurtu zen, Kazakstanen dagoen Baikonurko kosmodromotik orbitaratu zutenean.
Kirolak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jaiotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1760 – Joaquin Martinez de Zuñiga, nafar elizgizon eta historialaria (h. 1818).
- 1828 – Wentworth Webster, Euskal Herrian bizi izandako britaniar idazle euskaltzalea (h. 1907).
- 1846 – Aureliano Valle, bizkaitar musikagilea, abesbatzen zuzendaria eta organista (h. 1918).
- 1876 - Juan Francisco Arancibia, bizkaitar arkitekto eta politikaria, Bilboko alkatea.
- 1879 – Marcelino Lardizabal, gipuzkoar misiolaria (h. 1958).
- 1912 – Julene Urzelai, euskal mitinlari jeltzalea (h. 1983).
- 1924 – Juanita Unzueta, gipuzkoar ballet-dantzaria eta dantza irakaslea (h. 2017).
- 1927 – Nicolás Redondo Urbieta, bizkaitar sindikalista eta politikaria, UGTko Idazkari Nagusia (h. 2023).
- 1937 – José Antonio Pagola, gipuzkoar apaiza eta idazlea.
- 1945 – Jose Juan Castillo, bizkaitar sukaldaria (h. 2021).
- 1958 – Nicolás Redondo Terreros, euskal politikaria, PSE-EE alderdikoa.
- 1960 – Joxe Belmonte, bizkaitar idazlea.
- 1961 – Imanol Zubero, gipuzkoar soziologoa eta politikaria.
- 1973 – Joseba Ostolaza, gipuzkoar harri-jasotzailea.
- 1977 – Iker Martinez de Lizardui, euskal herritar kirolaria, Xabi Fernandezekin batera belako 49er Klaseko txapeldun olinpikoa.
- 1979 – Zigor Goikuria, bizkaitar futbolaria.
- 1980 – Jon Iraola, gipuzkoar aktore eta gidoilaria.
- 1982 – Jorge Azanza, nafar txirrindularia.
- 1996 – Eva Perez-Pons, bizkaitar poeta eta ingeniaria.
- 1997 – Miren Lazkano, gipuzkoar piraguista, eslalom modalitatean aditua.
- 1999 – Unai Arietaleanizbeaskoa, Arieta, gipuzkoar futbolaria.
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1550 – Maria Leonor Clevesekoa, alemaniar noblea (h. 1608).
- 1583 – Axel Oxenstierna, Södermöreko kondea, Suediako politikaria (h. 1654).
- 1640 – Jacques Ozanam, frantziar matematikaria (h. 1718).
- 1718 – Thomas Chippendale, ingeles zurgina (h. 1779).
- 1723 – Adam Smith, eskoziar ekonomista eta filosofoa, ekonomiaren aita bezala ezagutua (h. 1790).
- 1760 – Isabella Teotochi Albrizzi, greziar-veneziar idazlea eta salonnièrea (h. 1836).
- 1793 – Diego Portales, Txileko diktadorea (h. 1837).
- 1812 – Abdó Terradas, kataluniar politikaria eta katalan idazlea (h. 1856).
- 1829 – Jeronimo, apatxeen buruzagia (h. 1909).
- 1851 – Georg Jellinek, austriar legelaria (h. 1911).
- 1858 – Gustavo V.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1950).
- 1874 –
- Fernand Bouisson, Frantziako lehen ministroa (h. 1959).
- Arthur Meighen, Kanadako lehen ministroa (h. 1960).
- 1882 – Mohammad Mossadegh, Irango lehen ministroa (h. 1967).
- 1885 – Lilly Reich, alemaniar diseinatzaile modernoa, Bauhauseko emakume irakasle gutxienetakoa (h. 1947).
- 1890 – Stan Laurel, ingeles aktorea, Laurel eta Hardy komiko bikote ospetsuko kidea (h. 1965).
- 1891 – Eva Kotchever, poloniar feminista, emakumeen tabernak gobernatu zituena Chicagon, New Yorken eta Parisen (h. 1943).
- 1894 – Fiodor Tolbukhin, Armada Gorriko mariskala (h. 1949).
- 1897 – Georg Wittig, alemaniar kimikaria, 1979ko Kimikako Nobel Saria (h. 1987).
- 1901 –
- Conrad Beck, suitzar musikagilea (h. 1989).
- Henri Lefebvre, frantziar filosofo eta soziologoa, Frantziako Alderdi Komunistako teorialari nagusia (h. 1991).
- 1902 –
- Barbara McClintock, estatubatuar genetista eta botanikaria, 1983ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1992).
- George Gaylord Simpson, estatubatuar paleontologoa, Eboluzioaren Teoria Sintetikoaren egileetako bat (h. 1984).
- 1905 – Wiktor Ostrowski, poloniar alpinista (h. 1992).
- 1907 – Jack Albertson, estatubatuar aktore, komediante, dantzari eta abeslaria (h. 1981).
- 1908 – Sarit Thanarat, Thailandiako lehen ministroa (h. 1963).
- 1909 –
- Willi Boskovsky, austriar musikagilea (h. 1991).
- Pierre de Chevigné, frantziar militar eta politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea (h. 2004).
- 1912 – Enoch Powell, britainiar politikari eta idazlea (h. 1998).
- 1914 –
- Larbi Benbarek, frantziar futbolaria (h. 1992).
- Colette Maze, frantziar piano-jotzailea eta musika irakaslea (h. 2023).
- 1915 –
- Mariano Rumor, Italiako lehen ministroa (h. 1990).
- John Tukey, estatubatuar estatistikaria, datuen azterketa esploratzailearen aitzindairia (h. 2000).
- Celia Viñas, kataluniar pedagogo eta idazlea (h. 1954).
- 1917 –
- Faedon Gizikis, Greziako presidentea (h. 1999).
- Katharine Graham, estatubatuar kazetaria eta hedabideen enpresaburua (h. 2001).
- Irving Penn, estatubatuar argazkilaria (h. 2009).
- 1920 – José López Portillo, Mexikoko presidentea (h. 2004).
- 1921 – Antonio Hernández Palacios, espainiar komikigilea (h. 2000).
- 1925 – Jean d'Ormesson, frantziar idazlea eta kazetaria (h. 2017).
- 1926 – Efraín Ríos Montt, Guatemalako diktadorea (h. 2018).
- 1928 –
- Annie Cordy, belgikar aktore eta abeslaria (h. 2020).
- Dagmar Rom, austriar eskiatzailea (h. 2022).
- 1929 – Sabah Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, Kuwaiteko emirra (h. 2020).
- 1933 – Zsuzsa Bíró, hungariar zinema-gidoilari eta antzerkigilea (h. 2023).
- 1934 – William Forsyth Sharpe, estatubatuar ekonomista, 1990eko Ekonomiako Nobel Saria.
- 1935 – Jim Dine, estatubatuar margolaria.
- 1936 – Mercedes Vilanova, kataluniar historialari garaikidea.
- 1937 –
- Erich Segal, estatubatuar idazlea (h. 2010).
- Simeon II.a Bulgariakoa, Bulgariako erregea.
- 1938 – Joyce Carol Oates, estatubatuar idazlea.
- 1940 –
- Otacílio Gonçalves, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- César Pérez de Tudela, espainiar alpinista, kazetari eta abokatua.
- 1942 – Giacomo Agostini, motoziklismoko italiar pilotua, Motoziklismoko Munduko Txapelketan titulu gehien dituena.
- 1943 – Georges Labazée, frantziar politikaria, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakaria (h. 2022).
- 1944 – Annie Famose, frantziar eskiatzaile alpino ohi eta enpresaburua.
- 1946 – Julia Reichert, estatubatuar dokumental-zuzendaria, AEBetako 'mugimendu zinematografiko independentearen amabitxia' (h. 2022).
- 1947 – Jennifer Thomson, hegoafrikar mikrobiologoa .
- 1948 – Leopoldo María Panero, espaniar abangoardismoko poeta, novísimos taldekoa (h. 2014).
- 1950 – Drucilla Cornell, estatubatuar filosofoa, irakaslea, idazlea eta teoriko feminista (h. 2022).
- 1951 – Roberto Manos de Piedra Durán, panamar boxeolari ohia.
- 1952 – Georgios Papandreu, Greziako lehen ministroa.
- 1953 – Daniel Cohen, frantziar ekonomialaria (h. 2023).
- 1955 – Laurie Metcalf, estatubatuar aktorea.
- 1956 - Carmen Agredano González, espainiar abeslaria, poeta, musikagilea eta idazlea.
- 1957 – Jordi Hurtado, kataluniar bikoiztaile eta telebista-aurkezlea.
- 1962 –
- Grant Fox – zeelandaberritar errugbilari ohia.
- Arnold Vosloo, hegoafrikar aktorea.
- 1965 – Andrea M. Ghez, estatubatuar astronomo eta irakaslea, 2020ko Fisikako Nobel Saria.
- 1966 –
- Germán Martitegui, argentinar sukaldaria.
- Mark Occhilupo, australiar surflari ohia.
- Jan Železný, txekiar xabalina jaurtilari ohia, inoizko xabalina jaurtilari onenetakoa.
- 1967 – Jürgen Klopp, alemaniar futbolari-ohia eta entrenatzailea.
- 1968 – James Patrick Stuart, estatubatuar aktorea.
- 1969 –
- Belén Nevado, espainiar antzerki aktorea.
- Tommy Tiernan, irlandar umorista, aktorea, idazlea, irrati esatari eta telebista aurkezlea.
- 1970 – Phil Mickelson, estatubatuar golflaria.
- 1971 – Tupac Shakur, estatubatuar rapero eta aktorea, historiako rapero garrantzitsuenetakoa (h. 1996).
- 1973 –
- Isatxa Mengíbar, espainiar aktorea eta bikoizketa-aktorea.
- Federica Mogherini, Batasuneko atzerri- eta segurtasun-politika erkideko goi-ordezkaria.
- Michel Pensée, kamenrundar futbolari ohia.
- 1974 – Stella Nyanzi, ugandar mediku-antropologoa eta ekintzaile feminista.
- 1978 –
- Daniel Brühl, alemaniar aktorea.
- Mingma Sherpa, nepaldar alpinista, 14 zortzimilakoak lehen saiakeran igo zituen lehen alpìnista.
- 1983 –
- Verónica Echegui, espainiar aktorea.
- Alberto Fernández, espainiar tiratzailea.
- 1984 – Diego Segura, espainiar futbolaria.
- 1985 – Débora Nascimento, brasildar aktorea.
- 1987 –
- Fabien Causeur, frantziar saskibaloi jokalaria.
- Choi Han-bit, hegokorear emakume modeloa, aktorea eta abeslaria.
- Aya Sameshima, japoniar futbolaria.
- 1989 – Lucinta Luna, indonesiar abeslaria eta aktorea.
- 1991 – Siya Kolisi, hegoafrikar errugbilaria.
- 1993 – Park Bo-gum, hegokorear aktorea.
- 1994 –
- Isabella Echeverri, kolonbiar futbolaria.
- Victor Monteiro, portugaldar futbolaria.
- 1997 –
- Ander El Haddadi, gipuzkoar futbolaria.
- Camila Morrone, argentinar-estatubatuar aktore eta modeloa.
Heriotzak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herria[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 1818 – Manuel Quintano, arabar apaiz eta ardogilea (j. 1756).
- 1912 – Jose Aretxabaleta, bizkaitar naturalista, Uruguain farmazialari eta unibertsitateko irakaslea izandakoa, Montevideon (j. 1838).
- 1937 – Álvaro Arana, euskal kirolaria (j. 1904).
- 1953 – Fernando Barrón, arabar militarra, Madrilen (j. 1892).
- 1957 – Tomás Jiménez Gutiérrez, nafar musikagilea eta apaiza (j. 1885).
- 1975 – Henri Behotegi, lapurtar errugbilaria (j. 1898).
- 1986 – Iñigo Otazu, arabar abokatu eta politikaria (j. 1920).
- 2014 – Plácido Bilbao, bizkaitar futbolaria (j. 1940).
- 2015 – Antón Borja, euskal ingeniari, ekonomialari eta unibertsitateko irakaslea (j. 1945).
- 2018 – Darío Villalba, euskal herritar margolari eta izotz patinatzailea (j. 1939).
- 2020 – Eusebio Vélez, arabar txirrindularia (j. 1935).
Mundua[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- 956 – Hugo Handia, frankoen duke eta Parisko kondea (j. 898).
- 1361 – Johannes Tauler, alemaniar mistiko, apaiz Katoliko eta teologoa (j. c. 1300).
- 1555 – Pedro Mascarenhas, portugaldar esploratzailea eta kolonietako administratzailea.
- 1671 – Stenka Razin, kosakoen buruzagia (j. 1630).
- 1712 – Joan Adam I.a Liechtensteingoa, Liechtensteingo printzea (j. 1662).
- 1722 – John Churchill, Ingalaterrako militar eta politikaria (j. 1650).
- 1742 – Luisa Elisabet Orleanskoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1709).
- 1812 – Franz Pforr, alemaniar margolari erromantikoa, nazaretar mugimenduari atxikia (j. 1788).
- 1855 – Prudencio de Guadalfajara, espainiar noble eta militarra, Nafarroako erregeordea (j. 1761).
- 1858 – John Snow, ingeles medikua, epidemiologia modernoaren sortzaileetariko bat (j. 1813).
- 1873 – Eugène Flachat, frantziar ingeniari zibila (j. 1802).
- 1878 – Kikuchi Yōsai, japoniar margolaria (j. 1781).
- 1902 – François-Antoine Jauffret, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1833).
- 1938 – Anastasija Bitsenko, errusiar-ukrainar iraultzaile eta diplomazialaria (j. 1875).
- 1944 –
- Marc Bloch, frantziar historialaria, Annaleen eskolaren sortzaileetako bat (j. 1888).
- George Stinney, 14 urterekin, XX. mendean Estatu Batuetan exekutatu zuten pertsonarik gazteena (j. 1929).
- 1958 –
- Pál Maléter, hungariar militarra, 1956ko Hungariako Iraultzako buru militarra (j. 1917).
- Imre Nagy, Hungariako lehen ministroa, Hungariako heroi nazionaltzat hartua (j. 1896).
- 1969 – Harold Alexander, Britainiar Armadako Ofizial Nagusia eta Kanadako Konfederazioa sortzetik Kanadako 17. Gobernadorea (j. 1891).
- 1970 – Elsa Triolet, errusiar frantesezko-idazlea, Goncourt saria irabazi zuen lehen emakumea (j. 1896).
- 1977 – Wernher von Braun, alemaniar-estatubatuar ingeniaria, suziri diseinatzaile nabarmena (j. 1912).
- 1979 –
- Ignatius Kutu Acheampong, Ghanako estatuburua (j. 1931).
- Nicholas Ray, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1911).
- 1983 – Jorge Sepúlveda, espainiar bolero eta pasodoble abeslaria (j. 1917).
- 1996 – David Mourão-Ferreira, portugaldar idazlea (j. 1927).
- 2000 – Kōjun enperatriza, Japoniako enperatriz ezkontidea (j. 1903).
- 2003 – Georg Henrik von Wright, finlandiar filosofo eta idazlea (j. 1916).
- 2004 – Thanom Kittikachorn, Thailandiako diktadorea (j. 1911).
- 2011 – Juan García Atienza, valentziar idazlea eta dokumentalista (j. 1930).
- 2013 –
- Josip Kuže, kroaziar futbolari eta entrenatzailea (j. 1952).
- Ottmar Walter, alemaniar futbolaria (j. 1924).
- 2014 – Cándido Muatetema Rivas, Ekuatore Gineako lehen ministroa (j. 1960).
- 2015 – Jean Vautrin, frantziar zinemagilea eta idazlea (j. 1933).
- 2016 – Jo Cox, Britainia Handiko Alderdi Laboristako politikaria, eraila (j. 1974).
- 2017 –
- John G. Avildsen, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1935).
- Helmut Kohl, Alemaniako 32. kantzilerra (j. 1930).
- 2019 - Erzesbet Gulyás Köteles, hungariar gimnasta artistikoa (j. 1924).
- 2020 – Edén Pastora, nikaraguar gerrillari, politikari eta militarra (j. 1936/37).
- 2023 –
- Daniel Ellsberg, estatubatuar ekonomialari, analista militar, ekintzaile eta barneko salatzailea, Pentagonoko paperetan inplikatua (j. 1931).
- Gino Mäder, suitzar txirrindularia (j. 1997).
Jaiak eta urteurrenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Sehaska egutegiko izendegia: Aure/Auria/Auriola, Urki, Urkia eta Urkiza.
- Bloomsday, Dublin, Irlanda
Jaieguna ospatzen da ondoko herrietan:
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Urteko hilak | ||
---|---|---|
Urtarrila • Otsaila • Martxoa • Apirila • Maiatza • Ekaina • Uztaila • Abuztua • Iraila • Urria • Azaroa • Abendua |