Ispaster

Koordenatuak: 43°21′46″N 2°32′35″W / 43.362778°N 2.543056°W / 43.362778; -2.543056
From Wikipedia
Ispaster
 Bizkaia, Euskal Herria
San Miguel elizaren ikuspegia

Ispasterko armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaBizkaia
EskualdeaLea-Artibai
Izen ofiziala Ispaster
AlkateaJesus Maria Lekerikabeaskoa Arrillaga (EAJ-PNV)
Posta kodea48280
INE kodea48049
Herritarraispastertar
Kokapena
Koordenatuak43°21′46″N 2°32′35″W / 43.362778°N 2.543056°W / 43.362778; -2.543056
Map
Azalera22,62 km²
Garaiera110 metro
Distantzia49 km Bilbora
Demografia
Biztanleria731 (2023)
0 (2022)
alt_left 346 (%47,3) (%53,2) 389 alt_right
Dentsitatea32,32 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 16,64
Zahartze tasa[1]% 20,96
Ugalkortasun tasa[1]‰ 100
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 76,4 (2011)
Genero desoreka[1]% 8,43 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 6,43 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 88,85 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera [3]% 75.82 (2016)
Datu gehigarriak
Webguneahttp://www.ispaster.net

Ispaster Bizkaiko ipar-ekialdeko kostaldeko udalerri euskalduna da, Lea-Artibaiko eskualdekoa. 719 biztanle zituen 2016. urtean.

Geografia[edit | edit source]

Ingurune naturala[edit | edit source]

Kostaldean, herriak Ogella hondartza dauka itsasoarekin muga. Hondartza harriz osaturik dago baina batzuetan itsasoak harea biltzen du bertan. Ez du itsasorako sarrera erosorik, hala ere, depresio karstiko baten kokaturiko lur emankorrak ditu, nekazaritzarako aproposak. Bereizgarri geologiko horren ondorioz, udalerriaren hegoaldeko paisaia, muinoz, kobaz eta trokaz osaturik dago.

Otoio (396 metro) eta Arterreta (251 metro) dira herriko tontorrik aipagarrienak.

Udalerri mugakideak[edit | edit source]

Iparraldean Kantauri Itsasoa du udalerriak.

Auzoak[edit | edit source]

Elexalde, Ispasterko udalerriaren gunea, XIX. mendeko lana da, askoz lehenagoko aztarnak daude bertan. Elizarekin angeluzuzena den plaza txiki batek, jauregi batek eta horren barruan dagoen udaletxeak osatzen dute. Elkarri atxikitako etxeak dauzkan kale estu bat plazaren alde zabalean amaitzen da.

Gainerako biztanleak baserrietako auzoetan, sakabanatuta, bizi dira. Auzo horiek bi aldetan bereizten dira: Goierrin eta Beterri.

  • Arropain: Lekeitioko hirigunearen ondoan kokatua.
  • Artika: mendialde batean kokatutako auzune zabala.
  • Barainka: udalerria Earekin lotzen duen mendi-lepo batean kokatua.
  • Elexalde Ispaster: udaletxea eta eliza dauden Ispasterko auzoburua.
  • Gallete: interes handiko baserriak dituen udalerriaren hegoaldean dago.
  • Kurtziaga: Lekeitiotik hur, Mendexak eta Amorotok mugatzen dute.
  • Gardata: XV. mendetik dokumentatutako auzo bildua.
  • Kortazar: ibarrean kokatutako auzo sakabanatua.
  • Larrinaga: Ogella eta Elexaldeko hondartzen artean kokatua.
  • Mendazona: aldats gogor baten dagoen auzo txikia.
  • Solarte: Iluntzarreko mendialdean sakabanatutako baserri multzoa.
  • Soloaran: zentrotik hur baina Ispasterko alde altuan kokatua.[4]

Demografia[edit | edit source]

2019. urtean Ispaster herriak 741 biztanle zituen. Horietatik, %21,46ak 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotako herritarrak %8,37 ziren.[5]

Ispasterko biztanleria

Historia[edit | edit source]

Historiaurrea[edit | edit source]

Kobeaga I eta II (Barainka) aztarnategietan topatu dira giza hondarrik zaharrenak, baita Urtiagako kobazuloan, Jentilkoban (Iperratx, Solarte) eta Otoioko Jentilkoban (Artika). Lehenengo biak garrantzitsuenak dira: Kobeaga II Ispasterreko lehendabiziko populazio aztarna da. Mesolito garaiko arrantzaleen herrixka da, K. a. 3500 ingurukoa, Neolito hasi baino lehenxeagokoa. Kobeaga I-en aurkitu dira hezurrean egindako apaindura ugari, baita keramika aztarnak ere. Kronologian zalantzak daude, agian Brontze Aroko nekropolia izan zelarik.

Erdi Aroa[edit | edit source]

1334koa da lehendabiziko aipamen idatzia, Alfonso XI.a erregeak emandako agindu batean agertzen dena. Bertan, eskatzen du Lekeitioko elizari itzultzea Amoroto, Ispaster, Gardata eta Asumendiko monteroen hamarrenak edo diezmos. Izan ere, Ispaster elizate moduan antolatuta zegoen, eta horrek ekarriko zizkion sarritan ondoko uriarekin liskarrak, Lekeitiorekin alegia. Hau zerbait orokorra izan zen garai hartan Bizkaian, Lur Laua eta hirien arteko tira-birak hain zuzen ere.

Hala ere, Jaurerria gogorren astindu zuen liskar nagusia oinaztar eta ganboatarren arteko borroka izan zen. Ispaster oinaztarren aldekoa izan zen, Adán de Yarza familia, Agirreko jaunak eta Zubietakoak izan ere.

Ispasterko agintariak XX. mende hasieran

Aro modernoa eta garaikidea[edit | edit source]

Uzta txarrak, epidemiak eta gerrak direla-eta, XX. mendea arte hazkunde demografikoa ez da sendoa izango. Nekazaritza eta abeltzaintza ziren jarduera nagusiak, arrantza Lekeitiorekin lotuago baitzegoen. Artoaren kultiboa gako nagusietakoa izan zen XVII. mendearen hasieran, eta zehazki herri honetan 1614tik aurrera. Honekin lotuta, errotak ugaritu egin ziren, eta herriak 4 eduki zituen 1630 inguruan. Gainera, lurralde hauetan zutik dirau Bizkaian dagoen haize-errota bakarrenetarikoa, Aixeder izenekoa, 1728 inguruan egindakoa.

XX. mendeaeren azken laurdenean, Ispasterko zentral nuklearra eraikitzeko proiektua egon zen, Ogella hondartzaren inguruan; baina Lemoizko ekimenak baino gutxiago egin zuen aurrera proiektuak.

1980ko otsailaren 1ean udalerriko errepide batean Ispasterko atentatua gertatu zen. ETAk prestaturiko ekintza, sei guardia zibil erahil zituzten eta bi etakide bat hil ziren halaber.

Ekonomia[edit | edit source]

Gaur egun, industrialde txiki batean "Onduvisa" enpresa eta "Lealde" kooperatiba daude. Turismoa da beste baliabide garrantzitsu bat, landa ostalaritzan Kurtxia, Logortza eta Natxiondo etxeekin eta bestela Zubieta jauregiko apartahotelarekin. 3 jatetxe daude bestela udalerrian.

Sektoreak honela banatzen ziren 2017an: Lehen sektorea %8,8; bigarren sektorea %29,2; hirugarren sektorea %58,4. Eraikuntza sektorea %3,6.[5]

Politika[edit | edit source]

2011ko udal hauteskundeak[edit | edit source]

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Ispasterko alkatea Euzko Alderdi Jeltzaleko Jesus Maria Lekerikabeaskoa da.

Ispasterko udalbatza

Alderdia

Ispasterko udalbatza
Zinegotziak Boto kopurua
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
4 / 7
240 (% 51,95)
Herritarren Ahotsa (HA)
3 / 7
217 (% 46,97)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

2015eko udal hauteskundeak[edit | edit source]

Ispasterko udalbatza

Alderdia

Ispasterko udalbatza
Zinegotziak Boto kopurua
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)
4 / 7
238 (% 56.67)
Herritarren Ahotsa (HA)
3 / 7
182 (% 43.33)
Datuen iturria: Hauteskundeen Emaitzen Artxiboa

2019ko udal hauteskundeak[edit | edit source]

Hauek izan ziren emaitzak: EAJk 227 boto; Independenteek 193 boto; PPk boto bakarra.[6] Garbiñe Saenz de Buruaga Garralda izendatu zuten alkate.[7]

Kultura[edit | edit source]

Euskara[edit | edit source]

Ispasterko Juan Larrinaga[8] hiztunaren pasartea. Euskal Herriko Ahotsak[9][10] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Ispasterren euskaldunak %88,85 dira eta kale erabilera %73,5. Bertako euskara sortaldeko bizkaieraren barnean dago katalogatuta, Lea-Artibaiko hizkeran[9][10] hain zuzen.

Jaiak eta ospakizunak[edit | edit source]

Kirola[edit | edit source]

Bertako Ipargorri kirol elkarteak Ispasterko Udala Sari Nagusia ziklo-kros lasterketa antolatzen du, urtero.

Ondasun nabarmenak[edit | edit source]

Zubieta jauregia
Ispaster Elexaldeko San Migel eliza.

Ondare zibilean, aipatzekoak dira:

Erlijio-ondarearen artean, berriz:

Azkenik, nabarmentzekoak dira Kobeaga I eta II eta Iperratxeko eta Otoioko Jentilkobak, bertan historiaurreko aztarnategiak topatu dituzte eta.

Ispastertar ospetsuak[edit | edit source]

Argazki galeria[edit | edit source]

Erreferentziak[edit | edit source]

  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. ↑ Ispaster EODAn.
  5. ↑ a b «Web Eustat. Ispasterko datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  6. ↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  7. ↑ «Ispasterko Udala - Antolaketa» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  8. ↑ «Larrinaga Atxabal, Juan - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-13).
  9. ↑ a b «Lea-Artibaikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-13).
  10. ↑ a b «Ispaster - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-13).
  11. ↑ «Ispasterko Udala - Arana jauregia» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  12. ↑ «Ispasterko Udala - Villa Dolores» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  13. ↑ «Ispasterko Udala - Zubieta jauregia» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  14. ↑ «Adán de Yarza jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-12).
  15. ↑ «Ispasterko Udala - Kaltzada baserria» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).[Betiko hautsitako esteka]
  16. ↑ «Erkiaga Bekoa baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-12).
  17. ↑ «Ispasterko Udala - Aixeder Errota» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  18. ↑ «Ispasterko Udala - Udaletxea» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  19. ↑ «Ispasterko Udala - San Migel parrokia» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  20. ↑ «Ispasterko Udala - San Martin baseliza» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  21. ↑ «Ispasterko Udala - Santiago baseliza» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  22. ↑ «Ispasterko Udala - Santa Cruz baseliza» www.ispaster.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-23).
  23. ↑ a b 1914-, Zubikarai, Augustin,. (1987). Ipazter. J. Fernandez Egiguren PMC 33157357. (Noiz kontsultatua: 2022-04-04).

Kanpo estekak[edit | edit source]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Herriko Wikiatlasa


Getxo Ispasterko auzoak Getxo

Arropain· Artika · Barainka · Elexalde Ispaster · Gallete · Gardata · Kortazar · Kurtziaga · Larrinaga · Mendazoa · Solarte · Soloaran

Lea-Artibaiko udalerri aurkibidea

Amoroto • Aulesti • Berriatua • Etxebarria • Gizaburuaga • Ispaster • Lekeitio • Markina-Xemein • Mendexa • Munitibar • Ondarroa • Ziortza-Bolibar

Retrieved from "https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ispaster&oldid=9633043"