Adam Mickiewicz

Wikipedia, Entziklopedia askea
Adam Mickiewicz

katedradun

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakAdam Bernard Mickiewicz
JaiotzaZavosse (en) Itzuli, 1798ko abenduaren 24a
Herrialdea Errusiar Inperioa
 Polonia
BizilekuaNavahrudak
Vilnius
Kaunas
San Petersburgo
Odesa
Mosku
Krimea
Dresden
Paris
Lausana
Konstantinopla
Talde etnikoaPoloniarra
HeriotzaIstanbul, 1855eko azaroaren 26a (56 urte)
Hobiratze lekuaNational Bards crypt of the Wawel (en) Itzuli
Champeaux cemetery of Montmorency (en) Itzuli
Wawelgo katedrala
Heriotza moduaberezko heriotza: kolera
Familia
AitaMikołaj Mickiewicz
AmaBarbara Mickiewicz, née Majewska
Ezkontidea(k)Celina Szymanowska
Bikotekidea(k)
Seme-alabak
Anai-arrebak
LeinuaHouse of Mickiewicz (en) Itzuli
Hezkuntza
HeziketaVilnius University (en) Itzuli
(1815 -
Hizkuntzakpoloniera
Irakaslea(k)Marcin Odlanicki Poczobutt (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakpoeta, katedraduna, iritzi-kazetaria, antzerkigilea, saiakeragilea, itzultzailea, idazlea, public figure (en) Itzuli, unibertsitateko irakaslea, libretista eta liburuzaina
Lantokia(k)Paris
Enplegatzailea(k)Collège de France  (1838 -  1852)
Lan nabarmenak
InfluentziakAndrzej Towiański (en) Itzuli, Ignacy Krasicki, Lord Byron, Henryk Rzewuski eta Jakub Wujek (en) Itzuli
KidetzaPhilomaths (en) Itzuli
Société historique et littéraire polonaise (en) Itzuli
Framazoneria
Circle of God's Cause (en) Itzuli
Towarzystwo Naukowe Krakowskie (en) Itzuli
Mugimenduaerromantizismoa
Genero artistikoasaiakera
narraziozko poesia
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakatolizismoa
IMDB: nm0585337 Musicbrainz: 9441fd78-1ea5-4f8b-9db3-b19f52632ffd Discogs: 893592 IMSLP: Category:Mickiewicz,_Adam Find a Grave: 20595626 Edit the value on Wikidata

Adam Bernard Mickiewicz ([mic'kjewič] ahoskatua; Zaosie, 1798ko abenduaren 24a - Istanbul, 1855eko azaroaren 26a) poloniar olerkaria izan zen.[1] Poloniako erromantizismoaren lekuko nagusi eta poloniar abertzaletasunaren aldekoa izan zen.[2] Dziady olerki dramatikoa eta Pan Tadeusz epopeia nazionala haren lan ezagunenak dira.

Juliusz Słowacki (1809–1849) eta Zygmunt Krasiński (1812–1859) olerkariekin batera, hiru bardo izeneko taldea osatu zuen. Erromantizismoaren antzerkigile handienetariko bat izan zen, Byron eta Goetheren parean.

Poetaren nazionalitateari buruzko eztabaida handia dago. Poloniako batzuek Adam Mickiewicz aldarrikatzen dute poloniar autore gisa, hizkuntza horretan idatzi baitzuen, Krakovian lurperatuta egoteaz gain. Beste batzuek lituaniar dela esaten dute, Pan Tadeusz epopeiaren hasieran "Oh, Lituania" esaldiarekin hasten baita. Mickiewicz-ek erabilitako “Lituania” terminoa eskualde geografiko bati dagokio, herrialde bati baino gehiago. Mickiewicz elkarketa polonia-lituaniaren kulturan hazi zen, gaur egun Polonia, Lituania, Bielorrusia eta Ukraina herrialde independenteetako gehienak okupatu zituen kultura anitzeko estatu batean; bielorrusiarrek, berriz, Bielorrusian jaio zen leku fisikoan oinarrituta eskatzen dute.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Adam Mickiewicz 1798ko abenduaren 24an jaio zen, Zaosien, Navahrudak-etik gertu, osabaren etxean, Errusiako Inperioaren zati zen hartan, eta orain Bielorrusia da. Lituaniako periferian zegoen eskualdea, eta Lituaniako Dukerri Handiaren parte zen Poloniako hirugarren zatiketa (1795). Olerkariaren aita, Mikoaj Mickiewicz, abokatu bat, poloniarra zen eta Poloniako nobleziako kidea (szlachta). Adamen ama Barbara Mickiewicz zen, eta haurtzaroan eskolak ematen aritu zen Navahrudak-en.

1815eko irailean, Mickiewicz Vilnako Unibertsitate Inperialean (polonieraz, Wilno) matrikulatu zen, irakasle izateko ikasten. Graduatu ondoren, Kaunasko bigarren hezkuntzako eskola batean irakasle izan zen 1823ra arte. 1818an, bere lehen poema argitaratu zuen: "Zima miejska" ("Neguko Hiria"). Bere lehen lan garrantzitsua "Grażyna" izan zen, hamabost hizkuntza baino gehiagotara itzulia.[3]

Bere bizitzan zehar, Poloniaren independentziaren alde borrokatu zuen Errusiarekiko, eta handik erbesteratu zen 1824tik, ikasle-garaian izandako jarduera iraultzaileengatik. Europan zehar ibili zen, Frantzian Collège de France eskolan literaturako irakasle gisa finkatu zen arte. Aldez aurretik Zygeit Krasiρski (Hiru Bardoetako bat) ezagutu zuen Genovan, Antoni Edward Odyniec lagunarekin Italia osoan zehar egindako bidaia batean. Berlinen, Dresden eta Leipzigen ere egon zen (Goetherekin elkarrizketa hasi ere egin zuen).

Krimeako gerran, Konstantinoplara (gaur egun Istanbul) joan zen bizitzera, Otomandar Inperioan, Frantziako Gobernuaren ordezkari gisa. Michael Czajkowskirekin batera, Poloniako armadak gerran parte hartzeko prestatu zuen, Errusiaren kontra bando otomanoari lagunduz. Mickiewicz gaixo itzuli zen, eta azaroaren 26an hil zen. Ez dakigu zergatik hil zen, baina badirudi etsai politikoek pozoitu zutela.

Adam Mickiewiczen gorpuzkiak Poloniara itzuli ziren 1861eko uztailaren 4an, aurretik Montmorencyn (Frantzia) lurperatu eta Waweleko katedralean lurperatu ondoren, Krakovian, politikari eta artista poloniar entzutetsu gehienen atseden-lekuan.

Bere obraren ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haren poemek gai nazionalista poloniarrak jorratzen dituzte, eta irudi heroikoa, melodramatikoa baina, giza arimarena, eta askatasunaren eta heroismoaren ikuspegi byroniarra. Bere lanak Europako hizkuntza gehienetara itzuli dira.

1830eko hamarkadan L'histoire d'avenir (Una Historia del Futuro) zientzia-fikziozko lan batean aritu zen lanean, eta irratiaren eta telebistaren antzeko asmakizunak iragarri zituen. Frantsesez idatzia, inoiz ez zen osatu eta egileak partzialki suntsitu zuen.

Haurrentzako zenbait poema ere idatzi zituen, hala nola Powrott Taty (Aitaren itzulera), Pani Twardowska (Twardowska andrea) eta fabulak bertsoan.

Lan nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irudi galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Adam Mickiewiczen etxea (Navahrudak)
    Adam Mickiewiczen etxea (Navahrudak)
  • Walenty Wańkowicz. Adam Mickiewicz Aiu-Dagen (1828)
    Walenty Wańkowicz. Adam Mickiewicz Aiu-Dagen (1828)
  • David d'Angers. Adam Mickiewicz (1835)
    David d'Angers. Adam Mickiewicz (1835)
  • Mickiewiczen behin-behineko hilobia (Istanbul)
    Mickiewiczen behin-behineko hilobia (Istanbul)

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Drabble, Margaret. (1985). The Oxford Companion to English Literature. Oxford University Press, 646 or. ISBN 0f-19-866130-4..
  2. ↑ Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa. Mickiewicz, Adam. .
  3. ↑ April 1, a name-day for Grażyna, #53 in Poland among the most popular names (Polonieraz)

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Mickiewicz&oldid=9805742"(e)tik eskuratuta