Dietrich Bonhoeffer
| Dietrich Bonhoeffer | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Wrocław, 1906ko otsailaren 4a |
| Herrialdea |  Alemania |
| Heriotza | Flossenbürgeko kontzentrazio esparrua, 1945eko apirilaren 9a (39 urte) |
| Hobiratze lekua | baliorik ez |
| Heriotza modua | heriotza zigorra: urkatzea |
| Familia | |
| Aita | Karl Bonhoeffer |
| Ama | Paula Bonhoeffer |
| Ezkontidea(k) | ezkongabea |
| Bikotekidea(k) | ikusi
|
| Anai-arrebak | |
| Leinua | Bonhoeffer family (en)  |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Union Theological Seminary (en) Berlingo Humboldt Unibertsitatea 1927) doktoretza : Teologia Tübingengo Unibertsitatea (1923 - : Teologia |
| Hizkuntzak | alemana |
| Irakaslea(k) | Reinhold Seeberg (en) Karl Holl (en) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | teologoa, filosofoa, Erresistentziaren kidea, poeta eta parson (en) |
Parte-hartzailea
| |
| Enplegatzailea(k) | Berlingo Humboldt Unibertsitatea |
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Influentziak | Reinhold Niebuhr |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Luteranismoa Confessing Church (en) |
| dbonhoeffer.org | |
      | |
Dietrich Bonhoeffer (Breslau, Alemania —gaur egun Wrocław, Polonia—, 1906ko otsailaren 4a – Flossenbürgeko kontzentrazio esparrua, 1945eko apirilaren 9a) alemaniar teologo protestantea izan zen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Teologia irakasle-laguntzailea izan zen Berlinen. Bere lanetan, Hegel, Troeltsch eta Barthen eragina du. Hitler agintera iritsi zenean (1933ko urtarrila), nazien "kristautasun positiboaren" aurka jardun zuen.
Graziaren Saria (1937) eta Bizitza komunitarioa (1938) liburuak argitaratu zituen: hor, fedearen eskakizunak eta Elizaren erantzukizuna aldarrikatu zituen. 1943an atxilotu zuten, Claus Stauffenberg buruzagi zuen Hitlerren aurkako mugimenduan esku hartzeagatik, eta bi urteren buruan hil egin zuten, urkatuta Flossenbürgeko kontzentrazio esparruan. Ethik ("Etika", amaitu gabea) eta presondegiko gutunen bilduma haren azken lanak izan ziren.
Nazismoaren aurkako erresistentzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Berlingo Unibertsitatean Teologia irakatsi eta zenbait liburu idatzi zituen. Nazismoaren eta eliza alemanek Hitlerren aurrean zuten klaudikazioaren aurka gogor egin zuen, eta Karl Barth, Martin Niemöller eta beste batzuekin batera Bekennende Kirche (Eliza Aitortzailea, teologia luteranokoa baina ez ofiziala) sortu zuen. 1933ko apirilean, Berlingo artzainen aurrean egindako hitzaldi batean, Bonhoeffer-ek erresistentzia politikoa ezinbestekoa zela azpimarratu zuen. 1933tik 1935era bitartean, Londresen bi eliza germanofono protestanteren artzaina izan zen.
Alemaniara itzuli zen, Finkenwaldeko (Pomerania) Eliza Aitortzaileko artzainentzako legez kanpoko mintegi baten buru izateko —gaur egun, Szczecin, Polonia Oder ibaiaren ertzean—, eta Ruth von Kleist Retzow kondesaren baldintzarik gabeko laguntza jaso zuen han. Han Maria von Wedemeyer biloba ezagutu zuen, bere emaztegaia izango zena.
Estatu Batuetara itzuli zen labur-labur, eta Alemaniara itzuli zen, liskarrak hasi baino lehen zeharkaldia egin zuten azken ontzietako batean.
Gestapok 1937an itxi zuen mintegia, eta debekatu egin zion jendaurrean predikatzea, irakastea eta hitz egitea. Orduan, mintegia Gross Schlönwitzeko von Blumenthal estadioan izan zen, baina berriro itxi zuten gerra hastean. Bigarren Mundu Gerra baino lehenagotik zegoen martxan erresistentzia, Bonhoeffer-en laguntzarekin. Denboraldi horretan, Bonhoeffer-ek harreman estuak izan zituen Carl Friedrich Goerdelerrekin, eta eskuz lan egin zuen Hitlerreko oposiziogile askorekin.
Bigarren Mundu Gerran, Bonhoeffer-ek Eliza Aitortzaileko buruzagitza-lana egin zuen, Hitlerren politika antisemitei aurka egiten ziena. Hitlerrek juduei ematen zien tratamenduari Elizak egiten zion erresistentzia irekiari esaten zioten horietako bat zen. Nahiz eta Eliza Aitortzaile handia ez izan, Alemanian nazien erregimenaren aurkako kristau-oposizio nabarmena zen.
1939an, erresistentziako talde klandestino batekin elkartu zen, Abwehr-en (Inteligentzia Militarreko Bulegoa) oinarritutako goi-mailako militarrak barne. Wilhelm Canaris almirantea buru zutela, Hitlerren erregimen nazionalsozialista kendu nahi zuten.
1943ko apirilean atxilotu zuten, juduei Suitzara ihes egiten laguntzeko erabilitako 7. proiektuko dirua harengana bideratu ondoren. Konspirazioa leporatu zioten eta Tegeleko kartzelan sartu zuten, Berlinen, urte eta erdian.
1944ko uztailaren 20ko atentatu gorabeheratsuaren ondoren, Bonhoeffer-ek konplizitate-salaketa izan zuen konspiratzaileekin zituen loturengatik. Konspiratzaile horietako batzuk bere senideak ziren, osaba, Berlingo hiriko komandantea, Paul von Hase, 1944ko abuztuaren 8an exekutatua.
Urriaren 8an Gestapoko espetxera eraman zuten, Prinz-Albrecht kalean galdekatzeko, eta 1945eko otsailaren 7an Buchenwaldeko kontzentrazio eremura. 1945eko apirilean eraman zuten Flossenbürg kontzentrazio eremura.
Exekuzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1945eko apirilaren 8an, Ernst Kaltenbrunnerren aginduz (1943tik Reicheko Segurtasun Bulego Nagusiko zuzendari kargua betetzen ari zen), auzitegi militar batek Dietrich Bonhoeffer eta haren Hans von Dohnanyi -azken hori hurrengo egunean exekutatu zuten Sachsenhausen-, Hans Oster jenerala, Friedrich von Rabenau jenerala, Theodor Strünck, Karl Sack epailea, Wilhell Gehl kapitaina, eta Wilhelm Canaris almirantea urkatu zituen.
1945eko apirilaren 9ko egunsentian, Bonhoeffer-ek, aurreko egunean beste presoek eskatuta zerbitzu erlijioso bat zuzendu zuenak, urkarekin exekutatu zuten. Urkamendira igotzeko, biluzik egin behar izan zuen. Haren azken hitzak "Hau bukaera da; niretzat bizitzaren hasiera" izan ziren.[1] Kontzentrazio eremuko doktoreak -exekuzioa gauzatzearen lekukoa- honakoa idatzi zuen: "Urkamendiko eskailerak igo aurretik otoitz egitera belaunikatu zen, ausart eta lasai. Doktore gisa lan egin dudan berrogeita hamar urteetan ez nuen inoiz ikusi Jainkoaren nahiari hain ondo emandako gizon bat hiltzen".[2] Haren gorpua erraustu egin zuten.
Haren anaia Klaus Bonhoeffer ere konspirazioan parte hartzeagatik zigortu zuten, eta Berlinen exekutatu zuten beste hamabi konspiratzailerekin batera; besteak beste, Rüdiger Schleicher eta Friedrich Justus Perels.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Eberhard Bethge: Dietrich Bonhoeffer. Teólogo - Cristiano - Hombre actual, Bilbao: Editorial Desclée De Brouwer, 1970. (BI 2.757-1970), p. 1245
- ↑ Eberhard Bethge, Dietrich Bonhoeffer: A Biography, p. 927
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q76326
Multimedia: Dietrich Bonhoeffer / Q76326