Doris Day

Doris Day
	; (1957) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Doris Mary Anne Kappelhoff
Jaiotza	Cincinnati, 1922ko apirilaren 3a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Cincinnati
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Carmel Valley (en) , 2019ko maiatzaren 13a (97 urte)
Heriotza modua	berezko heriotza: pneumonia
Familia
Aita	Frederick Wilhelm Kappelhoff
Ama	Alma Sophia Welz
Ezkontidea(k)	Al Jorden (1941eko martxoa - 1943ko otsailaren 8a); George William Weidler (1946ko martxoaren 30a - 1949ko maiatzaren 31); Martin Melcher (1951ko apirilaren 3a - 1968ko apirilaren 20a); Barry Comden (en) (1976 - 1981)
Seme-alabak	ikusi Terry Melcher;
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	zinema aktorea, abeslaria, telebista-aktorea, estudioko musikaria eta aktorea
Lantokia(k)	Los Angeles
Enplegatzailea(k)	Warner Bros.
Lan nabarmenak	ikusi Qué Será, Será (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Karrera artistikoari Grammy saria (2008) ; Henrietta Award (1959) ; Henrietta Award (1957) ; Henrietta Award (1962) ; Cecil B. DeMille Saria (1988) ; Grammy Hall of Fame (1998) ; Askatasunaren Domina Presidentziala (2004) ; Karrera artistikoari Grammy saria (2007) ; Grammy Hall of Fame (2011) ; Ohio Women's Hall of Fame (1981) ; Grammy Sariak ; Los Angeles Times Women of the Year Silver Cup ; Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan ;
Genero artistikoa	traditional pop (en) ; big banda; pop musika
Musika instrumentua	ahotsa
Diskoetxea	Columbia Records; Philips
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Christian Science (en)
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa
	dorisday.com

Doris Mary Anne von Kappelhoff, ezagunagoa Doris Day ezizenaz (Cincinnati, Ameriketako Estatu Batuak, 1922ko apirilaren 3a - Carmel-by-the-Sea, Kalifornia, 2019ko maiatzaren 13a) aktorea, abeslaria eta animalien eskubideen ekintzailea izan zen.^[1]^[2]

Aktore modura egin zen ezagun Doris Day, 1950eko urteetan. Ibilbidea, baina, musikaren munduan hasi zuen, 1940ko hamarkadan, jazzaren ildotik. Inoiz ez zion kantatzeari utzi, eta disko ugari grabatu zituen —lehena 1949an, You're My Thrill izenburukoa, eta azkena 2011n, My Heart, 89 urte zituela—. Edonola ere, hainbat filmetan jokatu zituen rolek ekarri zioten ospea. Besteak beste, The Tunnel of Love, Pillow Talk, Midnight Lace, Billy Rose's Jumbo eta Move Over, Darling filmetan parte hartu zuen. Pillow Talk filmean egindako lanagatik, aktore onenaren Oscar saria jasotzeko hautagai izan zen, eta hainbat sari eskuratu zituen bere ibilbide osoan.^[3]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere bizitza osoan, Dayk 1924an jaio zela adierazi zuen, baina bere 95. urtebetetzea zela eta, Associated Press albiste-agentziak 1922ko jaiotza-data erakusten zuen bere jaiotza-agiria aurkitu zuen.

Gurasoak izan zituen Alma Sophia (jaiotza Welz; 1895–1976) eta William Joseph Kappelhoff (1892–1967); alemaniar-amerikarrak ziren eta katolikoak. Doris Kenyon aktorearen omenez jarri zioten izena. Gurasoak dibortziatu egin ziten 1932an, 10 urte zituela Dorisek.

Dantzarako interesa goiztiarra izan zuen, eta 1930eko hamarkadaren erdialdean Jerry Dohertyrekin dantza-bikote bat sortu zuen, nazio mailako lehiaketetan aritu zena. [1937ko urriaren 13an, autoan lagunekin zihoala, merkantzia-tren batekin talka egin zuten, eta eskuineko hanka hautsi zuen istripuan, dantzari profesional izateko aukerak murriztuz.

Auto istriputik osatzen ari zen bitartean, Day irratsaioetan abestem jaso zen eta horretarako talentua ikusi zuten berak eta bere inguruneak. Kantu ikasketen ondoren, bide profesionalari ekin zion eta Les Brown musikariaren taldearen lan egitea lortu zuen, zeinarekin 1945ean lortu zuen bere lehen hit inportantea, Sentimental Journey. Les Brown taldearekin abesten zuen bitartean eta ia bi urtez Bob Hoperen asteko irratsaioan agertuz, Day-ek Estatu Batuetan zehar bira zabalak egin zituen.

Musikako karrera hori egiten zuela, Embraceable You abestiaren interpretazioak Jule Styne konpositorea txunditu zuen, eta horren bidez Romance on the High Seas (1948) filmean paper lortu zuen, audizio batean Michael Curtiz zuzendaria komentzitu ostean. Horrela, komediak eta musikalak egiten hasi zen zinema industrian. 1950 eta 1953 artean, bere musikaletako sei disko zerrendetako Top 10-en sailkatu ziren.

1955etik aurrera Day rol dramatikoagoak onartzen hasi zen bere interpretazio aukerak zabaltzeko. Horien artean entzutetsua izan zen Alfred Hitchcocken The Man Who Knew Too Much (1956ko filma) suspense filmean parte hartu zuenean James Stewartekin batera. Filmean bi abesti kantatu zituen eta horietako batek, "Que Sera, Sera (Whatever Will Be, Will Be) " delakoak, jatorrizko abesti onenaren Oscar Saria irabazi zuen.

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Day lau aldiz ezkondu zen. 1941eko apiriletik 1943ko otsailera, Al Jorden (1917–1967) tronboi-jotzailearekin ezkondu zen, zeina Barney Rappen taldean ezagutu zuen. Day haurdun geratu zenean eta abortua egiteari uko egindakoan, senarrak jipoitu egin zuen. Terrence Paul Jorden jaio zen 1942an, handik gutxira dibortziatu ziren Day senarrak, eta semeak Melcher abizena hartu zuen Dayren hirugarren senarrak adoptatu zuenean.

Bere bigarren ezkontza George William Weidlerrekin (1926-1989) izan zen, 1946ko martxoaren 30etik 1949ko maiatzaren 31ra arte. Weidler eta Day berriro elkartu ziren zenbait urte geroago adiskidetze labur batean.

Martin Melcher (1915–1968) zinema ekoizle estatubatuarrarekin ezkondu zen gero 1951n, bere filmetako asko ekoiztu zituena. Ezkontzak 1968ko apirilean Melcher hil zen arte iraun zuen. Senar hau hil ondoren, Day harrituta geratu zen Melcher hiltzean, haren negozioetako bazkide eta aholkulari Jerome Bernard Rosenthalek bikotearen irabaziak xahutu zituela, Day alarguna zorpetuta utziz. Karreran etena ere ekarri zion egoerak, eta nolabait telebistako lanetara bideratu zen ondorioz.

Day-en laugarren ezkontza Barry Comden sukaldariaekin (1935–2009) izan zen 1976ko apirilaren 14tik 1982ko apirilaren 2ra arte.

Terry Melcher izan zuen seme bakarra Doris Dayk. Musika ekoizle eta konpositorea gisa bizi izan zen. Ekoizle gisa egin zuen lan The Byrds, Paul Revere & the Raiders eta The Beach Boys taldeekin. 1960ko hamarkadaren amaieran, Melcherrek Charles Manson ezagutu zuen eta ia disko-kontratu bat sinatu zion gerora hiltzaile gisa ezagun egin zenari. 1969ko abuztuan, Mansonek antolatutako Sharon Tateren hilketa gertatu zen Melcher bizi izan zen etxe batean, Benedict Canyon ingurunean Los Angelesen. Melcher melanomak jota hil zen 2004ko azaroan.

Animalien zaintza izan zen kezka nagusietako bat Doris Dayrentzat bere bizitza osoan. Hil zenean ere, aktoreak sortutako Doris Day Animal Foundation-ek jakinarazi zuen heriotza. Hori izan zen Carmel Valleyko (Kalifornia) bere etxean, 2019ko maiatzaren 13an, 97 urte zituela, pneumonia baten ondorioz.

Filmografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Film luzeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Filma	Pertsonaia
1948	Romance on the High Seas	Georgia Garrett
1949	My Dream Is Yours	Martha Gibson
1949	It's a Great Feeling	Judy Adams
1950	Young Man with a Horn	Jo Jordan
	Tea for Two	Nanette Carter
	The West Point Story	Jan Wilson
1951	Storm Warning	Lucy Rice
	Lullaby of Broadway	Melinda Howard
	On Moonlight Bay	Marjorie 'Marjie'Winfield
	I'll See You in My Dreams	Grace LeBoy Kahn
	Starlift	Bera
1952	The Winning Team	Aimee Alexander
1952	April in Paris	Ethel 'Dynamite' Jackson
1953	By the Light of the Silvery Moon	Marjorie 'Marjie' Winfield
1953	Calamity Jane	Calamity Jane
1954	Lucky Me	Candy Williams
1954	Young at Heart	Laurie Tuttle
1955	Love Me or Leave Me	Ruth Etting
1956	The Man Who Knew Too Much	Josephine 'Jo' McKenna
1956	Julie	Julie Benton
1957	The Pajama Game	Katherine 'Babe' Williams
1958	Teacher's Pet	Erica Stone
1958	The Tunnel of Love	Isolde Poole
1959	It Happened to Jane	Jane Osgood
1959	Pillow Talk	Jan Morrow
1960	Please Don't Eat the Daisies	Kate Robinson Mackay
1960	Midnight Lace	Kit Preston
1961	Lover Come Back	Carol Templeton
1962	That Touch of Mink	Cathy Timberlake
1962	Billy Rose's Jumbo	Kitty Wonder
1963	The Thrill of It All	Beverly Boyer
1963	Move Over, Darling	Ellen Wagstaff Arden
1964	Send Me No Flowers	Judy Kimball
1965	Do Not Disturb	Janet Harper
1966	The Glass Bottom Boat	Jennifer Nelson
1967	The Ballad of Josie	Josie Minick
1967	Caprice	Patricia Foster
1968	Where Were You When the Lights Went Out?	Margaret Garrison
1968	With Six You Get Eggroll	Abby McClure