Saladin I.a

Saladin I.a
	; Irudi gehiago
emir of Kerak (en)
Diyar Bakr (en) Emir
Aleppoko emirra
Damaskoko sultan
Egiptoko sultan
Vizier of the Fatimid Caliphate (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	يُوسُف بن نجم الدين أيُّوب
Jaiotza	Tikrit, 1137
Talde etnikoa	Etnia kurdua
Heriotza	Damasko, 1193ko martxoaren 4a (54/55 urte)
Hobiratze lekua	Omeiatarren meskita
Heriotza modua	: gaixotasun infekziosoa
Familia
Aita	Karim Ali Abdallah Ayoub
Ama	Sitt al-Mulk Khatun
Ezkontidea(k)	Ismat ad-Din Khatun (en)
Seme-alabak	ikusi Al-Afdal ibn Salah ad-Din; Al-Aziz Uthman (en) ; Az-Zahir Ghazi (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Turan-Shah; Al-Adil I.a; Rabia Khatoon; Tughtakin ibn Ayyub; Sitt al-Sham; Nur al-Din Shahanshah;
Familia	ikusi Shirkuh (en) (aitaldeko osaba);
Leinua	Aiubtar leinua
Hezkuntza
Hizkuntzak	arabiera; kurduera
Jarduerak
Jarduerak	militarra eta buruzagi militarra
Zerbitzu militarra
Parte hartutako gatazkak	Crusader invasions of Egypt (en) ; Battle of Montgisard (en) ; Siege of Kerak (en) ; Battle of Marj Ayyun (en) ; Battle of Jacob's Ford (en) ; Battle of Belvoir Castle (en) ; Battle of Al-Fule (en) ; Battle of Cresson (en) ; Hattingo gudua; Siege of Jerusalem (en) ; Siege of Tyre (en) ; Akreko setioa; Battle of Arsuf (en) ; Battle of Jaffa (en) ; Battle of the Horns of Hama (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	islama

Saladin I.a^[1]^[2] edo An-Nasir Salah ad-Din Yusuf ibn Ayyub (arabieraz: صلاح الدين يوسف بن أيوب‎, Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb, «Jusuf, Aiuben semea»; kurdueraz: سەلاحەدینی ئەییووبی, Selahedînê Eyûbî; Tikrit, 1137 – Damasko, 1193ko martxoaren 4a), Egiptoko sultan aiubtarra izan zen 1171-1193 urteetan, eta Siriakoa 1174-1193 bitartean. Historiako agintari islamikorik handienetarikoa izan zen.

Islamaren defendatzailea, bereziki sunismoarena, Ekialde Hurbila batu zuen politikaren eta erlijioaren aldetik, kristauei aurre eginez eta Abbastar Kalifa-herriko kultu ofizialetik urrun zeuden edozein doktrina amaiaraziz. Bereziki ezaguna da Lurralde Santuak gurutzatuei kentzeagatik eta Jerusalem musulmanei itzultzeagatik. Gertaera hura kolpe latza izan zen Mendebaldearentzat, eta beste gurutzada bat antolatu zen, Rikardo I.a Ingalaterrakoa buru zela.

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Familia kurdu ahaltsu bateko semea zen. Dinastia Ararat mendiaren oinean zegoen hiri oparo batetik zetorren, Dwin izenekoa, Aras ibaiaren ekialdeko ertzean, Armenia eta Turkiaren arteko mugan. Han armeniar kristau eta kurdu mahometarrak bizi ziren, horien artean Ayub, Saladinoren familia, geroago Irakera joango zena Zengi Mosulgo gobernadore turkomanoaren zerbitzura jartzeko. Ayub Najim, Saladinoren aita eta aiubidar dinastiaren sortzailea, 1130 inguruan bere kontrola Tikrit alderaino hedatuko zuen, Tigris ibaiaren gainean, non Saladin jaio zen zortzi urte beranduago, horregatik Irakeko probintzia honek Salahattin izena darama. Haren aita, Ayub Najimek, Zengiren bizia salbatu zuen Bagdadeko sultan selyuzidoak galdu ondoren, eta, horregatik, kurduek eta turkmeniarrek osatutako armadaren buru jarri zuen Damaskoko arabiarrei laguntzeko, kristauen inbasio baten mehatxupean baitzeuden.

Saladin, beraz, Alepo, Baalbek eta Damaskon hazi zen eta hiri horietan egin zituen erlijio ikasketak. Egiptora abiatutako hiru espedizio militarretan parte hartu zuen lurraldea gurutzatuen esku gera ez zedin, Palestina haien mende baitzegoen jada. 1169. urtean Egiptoko bisir izendatu zuten, eta 1174. urtean, Siriako emirra hil zenean, musulmanen mendeko Siriaz jabetu zen. Hurrengo hamabi urteetan Siria, Mesopotamia, Palestina eta Egiptoko indar musulmanak batzen saiatu zen.

1187. urtean Saladinen armadek gurutzatuenak garaitu zituzten Seforis eta Hatinen (Tiberiadestik gertu), Palestinako iparraldean. Onodorioz, hiru hilabeteren buruan ia Jerusalemgo Erresuma guztia zegoen Saladinen mende. 1187. urteko urrian, 88 urtez kristauen mende egon ondoren, Jerusalem hiri santua hartu zuten Saladinen gizonek.

Musulmanek Jerusalem hartu zuteneko albistea Europara heldu zenean, Hirugarren Gurutzada antolatu zen eta Europako hiru errege abiatu ziren, nor bere armadaren buru zela, hiri santura Saladin garaitzeko asmoz. 1192. urtean Rikardo Lehoibihotzak, Saladinen areriorik handienak, Europarako bidea hartu zuenean, gerra irabazitzat jo zuen Saladinek eta Damaskora erretiratu zen betiko.

Izan ere, 1192an, Nafarroako Berengela printzesa, Antso VII .aren arreba, senarrarekin, Rikardo Lehoi Bihotzarekin, izan zen Hirugarren Gurutzada hartan. Rikardo Ingalaterrakoak ezin izan zuen Jerusalem birkonkistatu, eta bake-negoziazioei ekin zien. Negoziazio horietan Malek, Saladinoren anaia gaztea, eta Juana, Ricardoren arreba, ezkontzea ere proposatu zuten. Ezkontza ez zen gauzatu, baina Jerusalem "hiri irekia" izendatu eta kristautasunaren leku santuak errespetatzen zituen akordio onuragarria lortu zen.^[3].

Saladinok jarrera tolerante izanaren irudia utzi du, ezberdinen arteko bizikidetzak erraztearena, bai Armenian, bai Irakeko iparraldean, edo korronte musulman ezberdinen artean, suniten eskola teologikoko jarraitzailea, tolerante jotzen dena, kurduen artean gehiengoarena.

Tifusak jota hil zen 1193an bertan eta Damaskoko Omeiatarren meskitaren kanpoaldean berari eskeinitako mausoleo batean lurperatu zuten. Gilen II .a enperadore alemaniarrak marmolezko sarkofago bat eman zuen, baina bere gorputza ez dago bertan. Bere hilobian originala erakusten da, egurrezkoa, non gorputza dagoen, eta marmolezkoa, berriz, hutsik dago.

Bere seme Al-Afdal izan zuen oinordeko Siriako tronuan, honela Ayyubtarren dinastiari tokia emanez.

Genealogia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2016/06/18 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (2016-09-30). (PDF) 181. araua: Erdi Aroko pertsona-izenak. Iruñea, 14 or..
↑ Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak, hezkuntza.ejgv.euskadi.eus
↑ (Gaztelaniaz)Martorell, M. (2016). Kurdos. Madril: Los libros de la catarata argitaletxea. ISBN 978-84-9097-125-3

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Saladin I.a

Datuak: Q8581
Multimedia: Saladin / Q8581

[1] Euskaltzaindia. (2016-09-30). (PDF) 181. araua: Erdi Aroko pertsona-izenak. Iruñea, 14 or..

[2] Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak, hezkuntza.ejgv.euskadi.eus

[3] (Gaztelaniaz)Martorell, M. (2016). Kurdos. Madril: Los libros de la catarata argitaletxea. ISBN 978-84-9097-125-3

[1]

[2]

[3]