Sistani jendea
| Sistani jendea | |
|---|---|
| Biztanleak guztira | |
| Biztanleria nabarmena duten eskualdeak | |
| Hizkuntza | |
| Erlijioa | |
| Zerikusia duten beste giza taldeak |
Sistani jendea (historikoki " Sekzai " ere deitua). Irango jatorriko etnia bat da Irango hego-ekialdeko Sistan izeneko eskualdean eta historikoki Afganistango hego-mendebaldean bizi direnak nagusiki. Haien hizkuntza farsi eta sistaniera dialektoa da. [1]
Arrazaren aldetik, Rawlinsonek sistaniarra, Herateko Jamshidiekin batera, arraza ariarraren adibide hutsa dela uste du.[2][3]
Iraganean, Sistango jendeak persiar ertaineko dialektoak hitz egiten zituen, hala nola, pahlavi partikoa, persiera ertaina (pahlavi sasaniera), eta gaur egun sistani izeneko persierazko dialekto bat hitz egiten dute..[4] Sistaniak tribu eszitiarren bizirik irten direnak dira.[5] Eszitiarrak K.a. 128an Iranen sartu ziren azken ariar taldea izan ziren.[6][7] Sistan eta Balutxistan probintziako erdialdean eta iparraldean bizi dira. Azken hamarkadetan, arrazoi politiko eta klimatiko ezberdinengatik, Irango beste leku batzuetara migratu dute, Irango iparraldeko Teheran eta Golestanera esaterako.[8]
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sistaniarrek Sekastan ("Sakako lurra") hartu zuten izena. Sakasak Irango goi-lautadara migratutako eszitiarren tribua ziren. Eskualdeko persiar zaharren izen zaharrena -Sakaren menderakuntzaren aurretik- Zaranka edo Drangiana ("ur lurraldea") zen.
ezaugarri sozial eta demografikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sistani gehienak xiismoari atxikitzen zaizkio. Baieztatu gabeko txostenen arabera, Balutxistan eta Sistan probintzietako sistanien kuota %40ra eta %50era ere irits daiteke, ondorioz, sistanien migrazioa Teheranera eta Golestanera gertatu da azken hamarkadetan.[9]
Azterketa genetikoek erakusten dute sistaniarrek Yazd eta Fars probintzietako persiarrekin gene-pool komun bat dutela.[10]
Baliabideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ بهاری، محمدرضا.
- ↑ بارتلد، ویلهلم (۱۳۷۷). جغرافیایی تاریخی ایران. ترجمهٔ همایون صنعتی زاده. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. ص. ص۸۲.
- ↑ مشکور، محمدجواد (۱۳۷۱). جغرافیای جهان باستان. تهران: دنیای کتاب. ص. ص۶۵۱.
- ↑ Afshar, Iraj, Simai Iran, 302. or.
- ↑ مشکور، محمدجواد، جغرافیای تاریخی ایران باستان، ص۶۴۹.
- ↑ عنایت الله، رضا، ایران و ترکان در روزگار ساسانیان، ص ۶۳.
- ↑ مشکور، محمدجواد، جغرافیای تاریخی ایران باستان، ص۶۴۹.
- ↑ Behari, Mohammadreza. Practical Linguistics, Studying the Dialect of the People of Sistan. Zahedan, Publisher: Author, 1378, p. 12.
- ↑ Лана Меджидовна Раванди-Фадаи. К вопросу о положении национальных и религиозных меньшинств (RU) // ИРАН: ИСТОРИЯ И СОВРЕМЕННОСТЬ : Сборник / Под ред. Л.М. Кулагиной, Н.М. Мамедовой; Сост. И.Е. Федорова, Л.М. Раванди-Фадаи.. — Москва: ИВ РАН; Центр стратегической конъюнктуры, 2014. — С. 271—274. Архивировано 14 марта 2023 года.
- ↑ Mahdi Aminikhah, Mir-Saeed Yekaninejad, Mohammad Hosein Nicknam, Farideh Khosravi, Mehrnaz Naroeinejad, Bita Ansaripour, Batol Moradi, Behrouz Nikbin, Ali Akbar Amirzarga. HLA Class I and Class II Genes Distribution of the Sistanis in Iran (ENG) // Iranian Journal of Immunology : журнал. — 2018. — Июнь (т. 15, № 2). — С. 97—111. Архивировано 26 ноября 2020 года.