Hidrogeno kloruro

Hidrogeno kloruro
Formula kimikoa	HCl
SMILES kanonikoa	2D eredua
MolView	3D eredua
Konposizioa	hidrogeno eta kloro
Azido konjokatua	chloronium ion (en)
Base konjokatua	kloruro
Mota	hydrogen halide (en) eta monoprotic acid (en)
Ezaugarriak
Soinuaren abiadura	296 m/s (0 °C, gas)
Disolbagarritasuna	67 g/100 g (ur, 30 °C)
Fusio-puntua	−114 °C
Irakite-puntua	−85 °C (760 Torr)
Entropia molar estandarra	186,9 J/(mol K)
Lurrun-presioa	40,5 atm (20 °C)
Masa molekularra	35,976677 Da
Erabilera
Elkarrekintza	Polycystin 2 like 1, transient receptor potential cation channel (en)
Arriskuak
NFPA 704	0 3 1
Esposizioaren goiko muga	7 mg/m³ (Ameriketako Estatu Batuak)
IDLH	74,5 mg/m³
Eragin dezake	hydrogen chloride exposure (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	VEXZGXHMUGYJMC-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	7647-01-0
ChemSpider	307
PubChem	313
Reaxys	1098214
Gmelin	17883
ChEBI	322
ChEMBL	CHEMBL1231821
NBE zenbakia	1050
RTECS zenbakia	MW4025000
ZVG	1050
DSSTox zenbakia	MW4025000
EC zenbakia	231-595-7
ECHA	100.028.723
CosIng	34321
Human Metabolome Database	HMDB0002306
KNApSAcK	C00050466
UNII	7HP60U6HMM
KEGG	D02057

Hidrogeno kloruroa konposatu ez-organikoa da, HCl formula duena. Hortaz hidrogeno-haluroetako bat da. Giro-tenperaturan gas kolorgea da, baina atmosferako ur-lurrunekin harremanetan jartzean azido klorhidrikoa eratzen du^[1]. Bi biek, azidoak eta gasak, garrantzia handia dute industrian eta teknologian. Azidoari ere HCl formula esleitzen zaio.

Erreakzioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hidrogeno kloruroa molekula diatomikoa da non hidrogeno atomo bat (H) eta kloro atomo bat (Cl) lotura kobalente polarrez lotzen diren. Kloroa hidrogenoa baino askoz ere elektronegatiboagoa izateak bihurtzen du lotura polar. Ondorioz, molekula momentu dipolar handia du, karga partzial negatiboa kloroan kokaturik eta positiboa hidrogenoan. Horrek HCla uretan eta beste disolbatzaile polarretan oso disolbagarria egiten du^[2].

Ura (H₂O) HCla harremanetan jartzean konbinatu egiten dira hidronio katioia (H₃O⁺) eta kloruro anioa (Cl^-) sortuaz erreakzio itzulgarri bati jarraituz. Dena dela, HCla ia osorik ionizatzen da^[3].

HCl + H₂O → H₃O⁺+ Cl⁻

Disoluzioa, zeinek azido klorhidriko izena hartzen duen, azido sendoa da.

Urik ez dagoenean ere hidrogeno kloruroak azido moduan jokatzen du. Adibidez, katalizatzaile azido moduan usatzen da ingurune anhidroa beharrezkoa den erreakzio kimikoetan.

HCl + CH₃OH → CH₃O⁺H₂+ Cl⁻

Produkzioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hidrogeno kloruro oso purua lortzeko kloroa eta hidrogenoa zuzenean erreakzionarazten dira.

Cl₂ + H₂ →2 HCl

Erreakzioa oso exotermikoa da. Normalean sintetizatzen den gasa ur desionizatuan disoltzatzen da, oso purua den azido klorhidrikoa lortuaz.

Sintesi organiko askotan hidrogeno kloruroa albo-produktua izaten da, adibidez hidrokarburoen klorazioan.

R−H + Cl₂ → R−Cl + HCl

Laborategian beste prozesu batzuk erabiltzen dira hala nola sodio kloruroaren eta azido sulfurikoaren arteko bi urratsetako erreakzioa^[4].

1- NaCl + H₂SO₄ → NaHSO₄+ HCl

2- NaCl + NaHSO₄ → HCl + Na₂SO₄

Fosforo(V) kloruroak ur hotzez tratatzean HCla ematen du.

PCl₅ + H₂O → POCl₃+ 2 HCl

Erabilera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hidrogeno kloruro gehiena azido klorhidrikoa lortzeko sintetizatzen da^[5]. Hala ere, erreaktibo inportantea da hainbat prozesu kimikotan:

Kautxuaren hidroklorazioan
binilo- eta alkilo-kloruroen ekoizpena

Erdieroaleen industrian erdieroaleen kristalak grabatzeko edo silizioa purutzeko erabiltzen da.

Toxikotasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gorputzeko ehunen urarekin harremanetan hastean HClak azido klorhidriko bihurtzen da eta hau oso korrosiboa da. Lurrunak inhaltzeak sudurrari, eztarriari eta goiko arnas-aparatuari eragiten die eta eztula, hanturak eta edemak sor ditzake. Azalarekiko kontaktuak jartzea gorritasuna, mina eta erredura kimikoak eragiten ditu. Antzekoa begiak ukitzen baditu.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).
↑ Ouellette, Robert J., 1938-. Principles of organic chemistry. ISBN 978-0-12-802634-2. PMC 903531524. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).
↑ CRC handbook of chemistry and physics, 2000-2001. (81st ed. argitaraldia) CRC Press 2000 ISBN 0-8493-0481-4. PMC 44440496. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).
↑ Arnáiz, Francisco J.. (1995-12-01). «A Convenient Way to Generate Hydrogen Chloride in the Freshman Lab» Journal of Chemical Education 72 (12): 1139. doi:10.1021/ed072p1139. ISSN 0021-9584. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).
↑ Ullmann's encyclopedia of industrial chemistry. (Sixth edition. argitaraldia) ISBN 978-3-527-30673-2. PMC 751968805. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q211086
Multimedia: Hydrogen chloride / Q211086

[1] «ZT Hiztegi Berria» zthiztegia.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).

[2] Ouellette, Robert J., 1938-. Principles of organic chemistry. ISBN 978-0-12-802634-2. PMC 903531524. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).

[3] CRC handbook of chemistry and physics, 2000-2001. (81st ed. argitaraldia) CRC Press 2000 ISBN 0-8493-0481-4. PMC 44440496. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).

[4] Arnáiz, Francisco J.. (1995-12-01). «A Convenient Way to Generate Hydrogen Chloride in the Freshman Lab» Journal of Chemical Education 72 (12): 1139. doi:10.1021/ed072p1139. ISSN 0021-9584. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).

[5] Ullmann's encyclopedia of industrial chemistry. (Sixth edition. argitaraldia) ISBN 978-3-527-30673-2. PMC 751968805. (Noiz kontsultatua: 2021-01-06).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]