Lankide:Joxan Garaialde/Proba orria

Omarrek islama bere egiteak boterea eman zien musulmanei eta fede islamiarrari Mekan. Gertaera horren ondoren, musulmanek otoitzak eskaini zituzten Massidal-Haram-en, lehen aldiz modu irekian. Abdullah Ibn Masud-ek esan zuen:

«

Omarrek islama besarkatzea gure garaipena izan zen; Medinara egindako bidaia gure arrakasta izan zen, eta haren erregealdia Alaren bedeinkapen bat. Ez genuen otoitzik eskaini Al-Ahrameko meskitan Omarrek islama onartu zuen arte. Islama onartu zuenean, meskitan otoitz egiten utzi behar izan ziguten Qurayx-ek.

»

Medinara bidaia

622. urtean, Yathrib-ek eskaintzen zuen segurtasuna zela eta (geroago, Medīnat an-Nabī edo Medina izendatua), Mahomak Medinara bidaiatzea agindu zien jarraitzaileei. Musulman gehienek gauez emigratu zuten Quraix-en erresistentziaren beldur baitziren, baina diote Omar egun argiz joan zela hau esanez: «Emaztea alargun utzi nahi duenak eta seme-alabak umezurtz utzi nahi dituenak, nirekin elkar bedi han, itsaslabar horren atzean».​​ Omarrek Medinara bidaiatu zuen, Saeed ibn Zaid, aldi berean lehengusu eta koinatu zenarekin batera.​

Medinako bizimodua

Omarren ezpata

Mahoma Medinara iritsi zenean, bidaiari (Muhayir) bakoitza hiriko bizilagun batekin (Ansari) elkartu zuen, Muhammad ibn Maslamah Omarrekin elkartuz eta fedean anai-arrebak eginez. Geroago, Omarren erregealdian kalifa gisa, Muhámmad ibn Muslamah-ri kontu-emateen ikuskatzaile-buru kargua eman zitzaion. Musulmanak bakean egon ziren Medinan urtebete inguru, Quraix-ek eraso egiteko armada bat altxatu aurretik.

624. urtean, musulmanen eta Mekako Quraixen arteko lehen guduan parte hartu zuen Omarrek, hau da, Badreko batailan. 625ean Uhudeko guduan hartu zuen parte. Guduaren bigarren fasean, Jálid ibn Walid-en zalduneriak musulmanen atzegoardiari eraso egin zionean, guduaren egoera aldatuz, Mahomaren heriotzaren zurrumurrua zabaldu zen, eta gerlari musulman asko, Omar barne, gudu-eremutik bota zituzten. Hala ere, Mahomak bizirik jarraitzen zuela entzutean, Mahomari zuzendu zitzaion Uhud-eko mendian, eta muinoa defendatzeko prestatu zen. Geroago, urte berean, Banu Nadir-en tribu juduaren aurkako kanpaina bateko partaide izan zen Omar.

625ean, Omarren alaba, Hafsa, Muhammadekin ezkondu zen. Geroago, 627. urtean, Lubakiko guduan hartu zuen parte, baita Banu Qurayzako guduan ere. 628. urtean, Omar Hudaybiyyah-ko Itunaren lekuko izan zen.

628. urtean, Jaybarko gudua borrokatu zen. 629. urtean, Mahomak Amr ibn al-A'as Zaat-ul-Sallasal-era bidali zuen, eta, ondoren, Mahomak Abu Ubáidah ibn al-Yarrah bidali zuen errefortzuekin, haien artean Abu Bakr eta Omar. Hala, etsaiari eraso egin, eta garaitu zuten.

630. urtean, armada musulmanak Meka konkistatzera joan zirenean, bera armada hartako kide izan zen. Geroago, 630ean, Hunayneko guduan eta Ta'if-en setioan borrokatu zen. Mahomaren agindupean egindako Tabukeko guduan armada musulmaneko kide izan zen, eta diote bere aberastasunaren erdia eman zuela espedizio hura prestatzeko. Mahomaren Haj agur-ospakizunetan ere parte hartu zuen 632. urtean.

Kalifa-herria

Kalifa aukeratu ondoren, Omarrek oinarri sendoago batean jarri zuen estatu berria. Profetaren lagunek Sinestunen Printzearen (amir al-muminin) titulu berria eman nahi zioten, zaila egiten baitzitzaien Profetaren oinordekoaren oinordeko (Profetaren kalifaren kalifa) esatea. Omarrek, kalifa-herria Arabiatik kanpora zabaltzeko, Abu Bakr-ek hasitako kanpaina militarrari eutsi zion, Bizantziar Inperioaren eta Pertsiako Sasandar Inperioaren aurka borrokatuz. Bere gobernupean, Siria (636), Irak (637), Egipto (639-642) eta Iran mendebaldea (641-643) musulmanen kontrolpean geratu ziren denak, eta aldaketa horrek izugarri aldatu zuen estatuaren izaera. Ekialdeko Mediterraneoaren konkistari ekin zion, eta haren ondorengoek hedatuko zuten islamiar inperioaren oinarriak ezarri zituen.

Heraklio bizantziar enperadorea garaitu zuen lehenik Yarmuk-eko guduan (636), Siria berreskuratzeko armada bat antolatu baitzuen. Porrota hain izan zen handia, ezen Konstantinoplak ezin izan baitzuen armada bat berreraiki Palestinako probintziaren konkista eragotziko zuena 638. urtean eta, geroago, 642. urtean Egiptoko probintziarena. Orduan, Yazdgerd III.ak gobernatutako Sasandar Inperioaren aurka jo zuen Omarrek, urte hartan bertan Irakeko lurraldea berreskuratzeko eraso handi bat prestatzen ari baitzen, Nihavand edo Nahavand-eko gudua (642) izenez ezagutzen den gertaera batean. Persiarren porrota erabatekoa izan zen. Arabiar armadak jazartuta, Yazdgerd erregeak India eskualderantz ihes egin zuen, eta horrek inperio osoa inbaditzea eta konkistatzea ahalbidetu zuen.

Konkistatutako lurralde guztietan lehendik zeuden administrazio-egiturak mantendu zituen, eta ez zen biztanleen erlijio-sinesmenak deuseztatzen saiatu, besteak beste, musulmanak ez zirenak dhimmien edo babestuen estatutuaren pean jarri zituelako. Horrek zerga espezifiko bat ordaintzera behartzen zituen, estatu islamiarrari diru-sarrera handiak ematen zizkiona; bestalde, musulmanek zakata ordaindu behar zuten, zerga handiago bat, aberastasunaren gainekoa baitzen eta, aldi berean, gurtzako ekintza. Haren tropak biztanleriaren nolabaiteko isolamenduan mantentzen ziren konkistatutako lekuetan, eta lortutako harrapakinekin ordaintzen zituen.

Barrura begiratuz, estatua lurralde askoz handiagoan antolatu zuen; hiri berriak sortu zituen, eta ofizioak zabalago banatu zituen tribu arabiar ugarien artean, eta, hala, Abu Bakr-ek Qurayxen aldeko begikotasunetik urrundu zen.

Omar izan zen sinestunen printzearen titulua izan zuen lehen kalifa (أمير المؤمنين amīr al-mu'minīn). Musulmanen arabera, Hejiraren aroa ezarri zuen, egutegi islamiarra arautzen duena eta 622. urteko uztailaren 16an hasten dena. Halaber, Jerusalemen Harkaitzaren Kupula ospetsua eraikitzea agindu zuen, tradizioaren arabera Mahoma zerura igo zen arrokaren inguruan.

Erailketa

Omar 644ko azaroaren 3an erail zuen Piruz Nahavandi (Abu Lulu ere deitua) izeneko esklabo persiar batek, goizeko otoitzean Medinako meskitan (estatuko hiriburuan). Hilketaren arrazoiak ez daude argi. Argibide bat izan daiteke Persiaren konkista musulmanari erantzuteko gertatu zela. Hilketaren plangintza hilabete batzuk lehenago egin zen. 644ko urrian, Omarrek Haj (erromesaldi) bati ekin zion Mekara, eta erromesaldian zehar hiltzaileek Omar urte hartan hilko zela adierazi zuten. Bertan batutako jendetza izugarria ezkutatzeko erabili zuten konspiratzaileek. Hajeko erritual batean, Ramy al-Yamarat (deabruaren harrikatzea), norbaitek harri bat bota zion Omarri, buruan zauritu zuena, eta ahots bat entzun zen esanez Omar ez zela inoiz gehiago Hajera joango.

Piruz Nahavandi esklabo persiarrak (Abu Lulu izenez ere ezaguna) kexa bat aurkeztu zion Omarri bere nagusi Mughirah-k eskatzen zion zerga handiagatik. Omarrek Mughirah-ri idatzi zion zergaz galdezka, eta, Mughirah-ren erantzuna ona izan zen arren, Omarrek pentsatu zuen Abu Lulu-ren zerga zentzuzkoa zela eguneko diru-sarrerak zirela eta. Omarrek Abu Luluri galdetu ziola diote: «Haize-errotak egiten dituzula entzun dut. Egin bat niretzat ere». Piruz, animoz higuingarria, esan zion: «Egia esan, horrelako errota bat egingo dut zuretzat, mundu osoa gogoraraziko duena».

Piruzi eman zioten Omar hiltzeko agindua. Planaren arabera, Faŷreko (egunsentia baino lehen goizeko otoitzak) otoitzen aurretik, Piruz Masjid al-Nabawira sartuko zen, Medinako meskita nagusira, non Omarrek otoitzak zuzentzen baitzituen, eta bertan erasoko zuen; gero, meskitako jendetzaren artean nahasi, edo ihes egingo zuen.

644ko urriaren 31n, Piruzek eraso egin zion Omarri goizeko otoitzak zuzentzen zituen bitartean, sei aldiz sastatu zuen urdailean, eta, azkenik, zilborrean, hilgarria izango zen zauria. Omar odolusten ari zen bitartean, Piruz ihes egiten saiatu zen, baina alde guztietako jendeak hura harrapatzera jo zuen. Ihes egiteko ahaleginetan, beste hamabi lagun mindu zituela jakinarazi zen, horietako sei edo bederatzi geroago hil zirenak; azkenean, labanarekin bere buruaz beste egin zuen. Hiru egun geroago hil zen Omar, 644ko azaroaren 3an, asteazkena. (Dhū ul-Ḥiŷŷa-ren 26an de 23 AH). Hark eskatua zuenez, Masjid al-Nabawi meskitaren ondoan lurperatu zuten, Mahoma eta Abu Bakr kalifaren ondoan, Aisharen baimenaz.

Omarren oinordekotzat Uthmán ibn Affán hautatu zuten.

Ondorioak

Hiltzear zegoela, Omarrek bere ondorengotzari buruzko zalantzak izan zituen. Hala ere, jakinarazi da esan zuela Abu Ubaidah ibn al-Jarrah, Jalid ibn Walid edo Salim, mawla eta askatutako esklabo persiarra, bizirik baleude haietako bat izango zela haren ondorengoa^{[erreferentzia behar]}. Omarrek, azkenik, sei laguneko batzorde bat izendatu zuen kalifa bat hautatzeko: Abd ur-Rahman bin Awf, Saad ibn Abi Waqqas, Talha ibn Ubaidullah, Uthmán ibn Affán, Ali ibn Abi Tálib eta Zubayr ibn al-Awwam.

Seiak daude, sunien arabera, paradisua eskaintzen zaien hamar lagunen artean.​ Hamar famatuen artean batzordetik kanpo geratu zen eta momentu hartan bizirik zegoen bakarra Sa‘id ibn Zaid izan zen, Omarren lehengusu eta koinatua. Omarren tribu bereko odol-ahaidea izateagatik baztertu zuten. Omarren politika zen berarekin zerikusia zuen inor ez izendatzea autoritate-posizio baterako, baita haren arauen arabera kalifikatuta bazeuden ere.

Omarrek berrogeita hamar soldadu armatuko talde bat izendatu zuen bilera egiten zen etxea babesteko. Hurrengo kalifa izendatu arte, Omarrek Sahabi eta mawla nabarmen bat, Suhayb ar-Rumi (Suhayb erromatarra), bitarteko kalifa izendatu zuen.

Kalifa hautatzeko bilera egiten ari zirela, Abd ur-Rahman ibn Abu Bakr eta Abd ur-Rahman bin Awf ohartu ziren Piruzek, Omarren hiltzaileak, erabilitako daga ikusi zutela. Omar hil baino gau bat lehenago, Abd ur-Rahman bin Awf-ek esan zuen Hurmuzan, Jafina eta Abu Lulu ikusi zituela, zerbait susmagarriri buruz eztabaidatzen ari zirela. Haren presentziaz harrituta, daga lurrera erori zen; hilketan erabilitako bi aurpegiko daga bera zen. Abd ur-Rahman ibn Abu Bakr-ek, Abu Bakr kalifa zenaren semeak, baieztatu zuen Omar hil baino egun batzuk lehenago daga hori Hurmuzanen eskutan ikusi zuela.

Ezagutarazte horren ondoren, argi zegoen Medinan bizi ziren persiarrek planifikatu zutela. Horregatik haserre, Omarren seme gazteena, Ubaidullah ibn Umar, Medinan zeuden persiar guztiak hiltzen saiatu zen^{[erreferentzia behar]}. Hurmuzan, Jafinah eta Omarren hiltzailearen alaba (Abu Lulu) hil zituen, ustez musulmana zena. Medinako jendeak Ubaidullah atzeman zuen, eta sarraskiarekin jarraitzea galarazi zion. Esan izan da Amr ibn al-Aas-ek geldiarazi zuela eta bere ezpata entregatu zezan konbentzitu zuela. Jafinahren erailketak Saad ibn Abi Waqas, adopziozko anaia, haserretu zuen, eta Ubaidullah ibn Umar eraso zuen; berriz ere lagunek hartu zuten parte. Omarri ezbeharraren berri eman ziotenean, Ubaidullah espetxeratzeko agindu zuen, eta hurrengo kalifak erabaki zezala haren patua.

Omar 644ko azaroaren 3an hil zen; Azaroaren 7an, Uthmanek kalifa gisa hartu zuen haren lekua. Negoziazio luzeen ondoren, epaitegiak biktimei odol-dirua ematea erabaki zuen, eta Ubaidullah, Omarren semea, askatu zuen, argudiatuz, Omarren hilketaren tragediaren ondoren, jendea areago haserretuko zela hurrengo egunean bere semearen exekuzioarekin.