Bartolome de las Casas[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erlijioso espainarra izan zen, ezaguna egin zen defendatu zituelako natiboen eskubideak Kolonia aldian.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1484an jaio zen Sevillan, Espaina. Isabel de Sosa eta Pedro de las Casas haren gurasoak ziren. Bere aita Sevillara iritsi zen merkataria izan zen sortzaile talde baten konpainian, gero aita 1493an Columbus-eko espedizioan sartu zen.

1502an, Bartolomé, 18 urterekin, bere aita lagundu zuen Nicolas de Ovandoren espedizioan, nork ordurako "La Española"-ren gobernatzailea zen.

Aldi Horretan, Bartolomé, baserritarra eta esklabu jabea izan zen, aldi berean parte hartu zuen natiboen eraso militar batzuetan, 1506an Tainoko indiarren aurka borrokatu zuen Diego de Velazquezek aginduta. Hurrengo urtean, Bartolome de las Casas apaiz izendatu zuten Erroman, aldi berean apaiz gisa lan egiten zuen bitartean, "La Española"-ren enkomendero bezala lan egiten zuen_; bost urte geroago, Pánfilo de Narváez eta Diego de Velázquez-en eskutik Kuba konkistatzeaz arduratu zen espedizioan parte hartu zuen. Konkistaren garaian kapelau izan zen, aldi honetan konkistatzaileen eta kolonoen kolpeen lekuko izan zen. Konkistan parte hartzeagatik Cienfuegos-en saria eman zioten. Hala ere, 1514ko abuztuaren 15ean publikoki uko egin zion.

Natiboen Babezlea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bartolomé de las Casas, Mundu Berrira iritsi eta gutxira, konturatu zen natiboko biztanleen aurkako eraso ikaragarriak egon zirela. Cienfuegos-en paketea uztean, Santo Domingo-ra joan zen Dominikar fraileekin elkartu zenean. Dominikarekin egon zen bitartean bertakoen alde esku hartzeko beharra nabaritu zuen. Horregatik joan zen bizitzera Espainiara. Bertan, Sevillako Diego dezaza artzapezpikuaren laguntzarekin, Bartolomewek Fernando Katolikoaren erregearekin topo egitea lortu zuen. Honen aurrean, kolonoek batiboen konfiantza eta tratamenduari buruz bere kritika eta kezka guztiak azaldu zituen, erregeari oroimen handia irakurri zion.

Bartolomé de las Casas erregea hil zenean, Erregente Cisneros eta Adriano de Utrech-engana joan zen, oroitarria berriro irakurri aurretik, eta natiboen egoerari konponbide gisa proposatu zion Afrikatik esklaboak inportatzea. Geroago erretiratuak izanik, proiektu honek nekazaritza formaren ebanjelizazio eta instrukzio prozesua barneratu zituen, indiarrak eta afrikarrak nahastu behar ziren eta horrek kolonien administrazioa lagunduko luke. Proposamena onartu eta 1517an indioen babesle izendatu zuten Bartolome barne hiru fraileen esku dago.

Bartolomé de las Casas 1517 eta 1522 artean, bere proiektua aplikatzeko lekua bilatzen saiatu zen, baina inkursio horietako gehienek huts egin zuten, indiar batzuek agintari espainiarrei agerian utzi zieten eta eraso egin zuten, horregatik itzuli zen Espainiara eta kexa bat jarri zuen kolonisten aurka. Geroago Salamancan legeak ikasten hasi zen eta, aldi berean, Mundu Berriko albisteen berri egon zen. Garai horretan "Indien Historia" lana idatzi zuen. 1534an, Nikaragua eta Guatemala artean bidaiatu zuen eta ebanjelizazio baketsuaren proiektua sortu zuen. Gero Mexikora eta Santo Domingo aldera joan zen. Bidai hauen bidez Bartolomek afrikarren esklabuaren ikuspegia aldatu zuen eta defendatzaile bihurtu zen.

1542an, lursailak eta indioen esklabua ezabatzen zituen legea sinatu zen. Gainera, Hispaniola, Kuba eta beste tributu lurralde batzuk bizirik zeuden indiar batzuk baztertzen zituen, lege honek ez zituen ekarriko esklaboak. Afrikatik Legea oso eztabaidagarria izan zen eta kolonoek gutxi aplikatu zuten. Hiru urte geroago, Chiapaseko apezpiku izendatu zuten, elizbarrutiaren jabetza hartu zuenean esklabuen jabe diren kolonoak ez zirela absolbituko, askatu ezean, indioak tratu txarrak jasango zituen guztiei exkomunikazioarekin zigortuko zieten.

Neurri horiek espainiarren artean ezinegona bihurtu zuten. Horregatik, dimisioa eman behar izan zuen. 1546ko urriaren 20an, dimisioa eman zuenean, Espainiara joan zen leku txarrean eta oso kritikatua izan zen espainiarren agintarien aurka egindako ekintzengatik. Garai tentsio horren egoeran, Valladoliden (1550 eta 1551) eztabaida Bartolomeo bere ideiak defendatu zituen Juan Ginés de Sepúlveda doktorea Teologian eta Zuzenbidean, aurrean. Garrantzitsuak ziren, ez zuten inolako ondoriorik izan, epaileek ez baitzuten akordiorik lortu.

Bartolomé de las Casas bere azken urteetan gorte inperialekin lan egin zuen, Indiekin zerikusia zuten gai guztietan, bitartekari eta aholkulari izan zen, Indiei buruzko gai gehienak berarekin eztabaidatu ziren. Garai horretan "Indien Historia Orokorra" idatzi zuen, heriotzaren ondorengo zenbait urte argitaratu zen, 1561 eta 1566 artean, Atocha de Madrid komentuan bizi zen eta bertan hil zen 1566ko uztailaren 18an.

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Indiak suntsitzeko harreman oso laburra (1522)

Herri guztiak egiazko erlijiora erakartzeko modu bakarra (1537)

Indien erreformarako hamasei erremedio (1542)
Thesauris-etik (1566)
Hogeita hamar proposamen oso legal (1552)
Indien Historia Orokorra (1875)

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Biografias y vidas. La enciclopedia biográfica en línea Biografia de Fray Bartolomé de las casas
Unprofesor. Ciencias-sociales.La historia de Bartolomé de las casas
Historia y biografia de Bartolomé de las casas