Leireko kutxatila

Leireko kutxatila
Jatorria
Egilea(k)	Farai
Sorrera-urtea	1004
Mugimendua	Islamiar artea
Honen izena darama	Leireko monasterioa
Ezaugarriak
Materiala(k)	bolia
Dimentsioak	23,7 () × 23,6 () × 38,4 () cm ;
Kokapena
Bilduma	Nafarroako museoa

Leireko kutxatila elefante boliz egindako kutxa txikia da. Omeiatar Kaliferriaren garaian egina, Penintsula osoko islamiar artearen maisulan nagusienetariko bat da. Leireko kutxatila deitzen zaio, monasterioan izan baitzuten Nunilo eta Alodia santuen erlikiontzi gisa.^[1]

Egiletza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Farai izeneko artistak eta bere ikasleek egin zuten 1004. urtean. Bere letra kufikoz egindako inskripzioaren arabera, Abd al-Malik al-Muzafarrek, Hisham II.aren hayib izandakoak, jaso zuen oparia izan zen.

Ezkerreko aldea Rasid izeneko ikasleak egin zuen, aurrealdea Jairrek, eskuma Sa Abadak eta atzealdea Misbahk^[2].

Irudiak eta testuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere hemeretzi bolizko plaketan hainbat apaindura ditu. Ataurikez handiagoturiko eta modelaturiko zizelkatzeak ditu, gorteko pertsonaiak, Allah eta ehizako eszena bat (gazelak, arranoak, lehoiak, adarbakar bat eta antilopeak) irudikatzen dituztenak.

Tapak piramide trunkatu itxura du, bost plakekin eta hamahiru medailoirekin. Inguruan inskripzio kufiko bat du^[2]:

«

Allahren izenean, oparotasuna, poza, obra onen itxaropena eta une gorenaren iritsiera atzeratzea Hayib Saif al-Dawin Abd Al-Malik Ibn al Mansurrentzat, Jainkoa berarekin, berak agindu baitzuen egitea Fata Al-Kabir Zuhair ibn Muhammad Al-amiri bere esklaboaren bidez. Bost, laurogeita hamar, hirurehungarren urtea.

»

Gorputzak laukizuzen forma du, zortzi lobulurekin bere aurreko aldean. Eskuman bi zerbitzarik lehoiez inguratutako pertsona bat laguntzen dute. Ezkerrean antzeko egoeran dauden bi pertsonaia daude. Erdian, sarrailaren azpiko eremuan, hiru emakumek txirula bikoitz bat, laute bat eta alboka bat jotzen dute. Atzeko aldean zaldi lehia bat agertzen da elefanteen gainean, eta erdian ehiztari bat lehoiak ehizatzen^[2].

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Medina Azaharan egin zen, Hejiraen osteko 395. urtean. Nolabait Leireko monasteriora iritsi zen, akaso agintarien arteko opari gisa edo akaso bien arteko bakea luzatzeko pariak ordainduta, eta Alodia eta Nuniloren erlikiak gorde zituen. 1836an, Mendizabalen Desamortizazioan, Zangozako Santa Maria Erreginaren elizara eraman zuten eta 1862an, santuen erlikiak Adahuesca jaioterrira eramn zituzten eta kutxatila Zangozan gelditu zen. 1865an, Iruñeko katedralaren altxorren artean gorde zuten^[3].

1935eko abuztuaren 10ean, kutxatilaren lapurketa eman zen baina hilabete baino lehenago, irailaren 8an, Iruñerriko Berriobeiti udalerrian agertu zen^[3].

1947an, Vianako Printzea Erakundeak Iruñeko katedraleko zenbait objekturen tasazioa egin zuen, hauen artean Leireko Kutxatila zegoelarik eta urte bereko azaroaren 21ean, akordioa egin zuten Nafarroako Foru Aldundiak eta Iruñeko gotzaindegiak. Akordio honetan, Foru Aldundiak Iruñeko Katedraleko kabildoarenak diren ondasun artistiko batuzen jabetza onartzen du 1.100.000 pezeta ordainduz, borondatezko dohaintza gisa^[3].

1966az geroztik kutxatila Nafarroako Museoan dago^[3].