Tenzing Norgay

Tenzing Norgay
	; (1953) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Namgyal Wangdi
Jaiotza	Tengboche (en) eta Ü-Tsang (en) , 1914ko maiatzaren 15a
Herrialdea	Nepal ; India
Heriotza	Darjeeling, 1986ko maiatzaren 9a (71 urte)
Heriotza modua	: garuneko odoljarioa
Familia
Ezkontidea(k)	Dakku (en) ; Ang Lahmu (en) ; Dawa Phuti (en) (1935 -
Seme-alabak	ikusi Jamling Tenzing Norgay (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	nepalera; Xerpera
Jarduerak
Jarduerak	esploratzailea, gidaria, autobiografialaria eta mendigoizalea
	Parte-hartzailea 1953 British Mount Everest Expedition (en) ; 1935 British Mount Everest reconnaissance expedition (en) ; 1938 British Mount Everest expedition (en) ; 1952 Swiss autumn Mount Everest expedition (en) ; 1952 Swiss Mount Everest expedition (en) ; 1936 British Mount Everest expedition (en) ;
Jasotako sariak	ikusi George Medal ; Padma Bhushan ; Order of the Star of Nepal (1953) ; Grande Médaille d'Or des Explorations (1955) ;
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Tibetar budismoa

Tenzing Norgay (xerperaz བསྟན་འཛིན་ནོར་རྒྱས, tendzin norgyé), jaiotzez Namgyal Wangdi eta ezizenez Sherpa Tenzing^[1] (Tengboche, 1914ko maiatzaren 29a - Darjeeling, 1986ko maiatzaren 9a) alpinista eta xerpa nepaldarra izan zen. Himalaiara egindako espedizio ugaritan hartu zuen parte, besteak beste, Nanga Parbatera 1950ean, eta Everestera 1938an, 1952an eta 1953an. Edmund Hillaryrekin batera, 1953ko espedizio britainiarrarekin Everest mendiaren gailurrera iritsi zen lehen gizakia izan zen^[2].

Time aldizkariak XX. mendean eragin handiena izan duten 100 pertsonen zerrendan sartu zuen^[3].

Gaztaroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Tenzing Norgayren gaztaroaren inguruan hainbat datu nahasgarri daude. Haren jaiotze data ez da ziurra. Antza denez, maiatzaren amaieran jaio zen eta heldua zela, Everesten gailurrera iritsi zeneko eguna hautatu zuen bere urtebetetzea ospatzeko, maiatzaren 29a hain zuzen ere.

Jaiolekuari dagokionez biografia gehienek diote Tibet goi lautadatik Nepalera joandako familia batean jaio zela, Nepalen bertan^[4], baina semeak Broughton Corbunekin batera idatzitako biografia batean esaaten da Tibeten jaio zela^[5]. 1914an jaio zela pentsatzen da, Tibetar egutegiko untxiaren urtea hura izan baitzen^[4].

Namgyal Wangdi izena eman zioten gurasoek baina haurra zela Rongbuk monastegia sortu zuen Ngawang Tenzin Norbu lamak izena aldatzeko aholkatu zien eta Tenzing Norgay bihurtu zen, "aberats-zortedun-erlijiosoa" esan nahi du^[6]. Gurasoak tibetarrak zituen; aita Ghang La Mingma zen eta yak artzaia zen, ama Dokmo Kinzom zen. Aita 1949an hil zen eta amak 1953an Everest igo zuela bizi izan zen. 13 anai-arrebetatik 11.a zen Tenzing Norgay, hainbat anai-arreba gazte hil zitzaizkion^[4].

Txikitan Tibeteko Kharta eskualdean bizi izan zen eta ondoren Khumbuko xerpa familia batentzat lanean hasi zen, oraindik haurra zela^[7]. Khumbu Everest mendiaren inguruan dago, tibetarrek eta xerpek Chomolungma esaten diote, "ama santua" esan nahi du. Eskualdeko erlijio nagusia budismoa da eta Tenzing Norgay ere budista zen^[4].

Tengbocheko monastegira bidali zuten behin monje bihur zedin, baina ez zitzaion gustatu eta utzi egin zuen^[8]. Tenzing nerabeak birritan egin zuen alde etxetik, lehenengoan Kathmandura eta bigarrenean Darjeelingera (India) jo zuen, hura baitzen Himalaia ekialdeko mendietarako espedizio gehienen abiapuntua. 19 urte zituela Darjeelingeko Too Song Busti barrutiko xerpa komunitatean sartu zen eta Indiako hiritartasuna lortu zuen orduan^[4].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ (Ingelesez) Norgay, Jamling Tenzing; Coburn, Broughton. (2002). Touching My Father's Soul: In the Footsteps of Sherpa Tenzing. Ebury Press ISBN 978-0-09-188467-3. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).
↑ «Environment & Nature News - Everest not as tall as thought - 10/10/2005» www.abc.net.au (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).
↑ (Ingelesez) «TIME 100 Persons Of The Century» Time 1999-06-14 ISSN 0040-781X. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tenzing Norgay eta James Ramsey Ullman. (1955). Man of Everest (baita ere "The Tiger of the Snows" izenaz argitaratua). .
↑ (Ingelesez) «Touching my father's soul : a Sherpa's journey to the top of Everest | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).
↑ (Ingelesez) «Tenzing Norgay [known as Sherpa Tenzing (1914–1986), mountaineer»] Oxford Dictionary of National Biography doi:10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-50064. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).
↑ (Ingelesez) Douglas, Ed. (2000-12-24). «Secret past of the man who conquered Everest» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).
↑ (Ingelesez) Ortner, Sherry B.. (1999). Life and Death on Mt. Everest: Sherpas and Himalayan Mountaineering. Princeton University Press ISBN 978-0-691-07448-1. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Ingelesez) Tenzing Norgay Sherpa Fundazioaren webgunea

Artikulu hau Nepalgo biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

Datuak: Q80732
Multimedia: Tenzing Norgay / Q80732

[1] (Ingelesez) Norgay, Jamling Tenzing; Coburn, Broughton. (2002). Touching My Father's Soul: In the Footsteps of Sherpa Tenzing. Ebury Press ISBN 978-0-09-188467-3. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

[2] «Environment & Nature News - Everest not as tall as thought - 10/10/2005» www.abc.net.au (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

[3] (Ingelesez) «TIME 100 Persons Of The Century» Time 1999-06-14 ISSN 0040-781X. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

[:0-4] Tenzing Norgay eta James Ramsey Ullman. (1955). Man of Everest (baita ere "The Tiger of the Snows" izenaz argitaratua). .

[5] (Ingelesez) «Touching my father's soul : a Sherpa's journey to the top of Everest | WorldCat.org» search.worldcat.org (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

[6] (Ingelesez) «Tenzing Norgay [known as Sherpa Tenzing (1914–1986), mountaineer»] Oxford Dictionary of National Biography doi:10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-50064. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

[7] (Ingelesez) Douglas, Ed. (2000-12-24). «Secret past of the man who conquered Everest» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

[8] (Ingelesez) Ortner, Sherry B.. (1999). Life and Death on Mt. Everest: Sherpas and Himalayan Mountaineering. Princeton University Press ISBN 978-0-691-07448-1. (Noiz kontsultatua: 2024-05-12).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]