Adam Smith

Aldatu loturak
Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da
Wikipedia, Entziklopedia askea
 Artikulu hau hobetzeko lanean ari da wikilari bat.
Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira edukian edo formatuan.
Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren lankide orrian edo artikuluaren eztabaida orrian, erredakzioa koordinatzeko.

Adam Smith

Bizitza
JaiotzaKirkcaldy, 1723
Herrialdea Britainia Handiko Erresuma
HeriotzaEdinburgo, 1790eko uztailaren 17a (66/67 urte)
Hobiratze lekuaCanongate Kirkyard (en) Itzuli
Familia
AitaAdam Smith
AmaMargaret Douglas
Hezkuntza
HeziketaGlasgowko Unibertsitatea
Balliol College
Hezkuntza-mailaLegum Doctor (en) Itzuli
Tesi zuzendariaFrancis Hutcheson (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakekonomialaria, saiakeragilea, filosofoa, idazlea, unibertsitateko irakaslea, frantses moralista eta argitaratzailea
Lantokia(k)Eskozia
Enplegatzailea(k)Edinburgheko Unibertsitatea
Glasgowko Unibertsitatea  (1751 -  1763)
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
InfluentziakFrançois Quesnay
KidetzaRoyal Society
Edinburgoko Errege-elkartea
The Select Society (en) Itzuli
The Poker Club (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioadeismoa
Musicbrainz: a1bf4cd4-fe53-4fb9-92cd-fb3c321a2bf1 Find a Grave: 20731 Edit the value on Wikidata

Adam Smith (Kirkcaldy, 1723ko ekainaren 16a greg./ekainaren 5ajul. - Edinburgh, 1790eko uztailaren 17a) ekonomialari eta filosofo eskoziarra izan zen. Ekonomia politikoaren pentsamenduaren aitzindari izan zen eta giltzarri izan zen Eskoziar Ilustrazioan[1]. "Ekonomiaren Aita"[2][3][4] edo "Kapitalismoaren Aita"[5][6][7] ezizenez maiz aipatua, bi lan klasiko idatzi zituen: The Theory of Moral Sentiments (Sentimendu moralen teoria, 1759) eta An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations (Nazioen aberastasunaren izaerari eta kausei buruzko ikerketa, 1776). Azken hori, sarritan Nazioen aberastasuna izenarekin laburtua, bere maisulantzat hartzen da, eta ekonomia sistema global gisa eta diziplina akademiko gisa tratatzen duen lehen lan modernotzat. Smithek ez du azaltzen aberastasunaren eta boterearen banaketa Jainkoaren borondatearen arabera, eta aitzitik, faktore naturalak, politikoak, sozialak, ekonomikoak, juridikoak, ingurumenekoak eta teknologikoak eta horien arteko elkarreraginak aipatzen ditu. Beste teoria ekonomiko batzuen artean, Smithek erabateko abantailaz zuen ideia azaldu zuen idazlanak[8].

Smithek gizarte filosofia ikasi zuen Glasgowko Unibertsitatean eta Oxfordeko Balliol Collegen. John Snell eskoziako herrikideak sortutako beken onuradun izan zen lehen ikasleetako bat izan zen. Lizentziatu ondoren, hainbat hitzaldi publiko egin zituen Edinburgoko Unibertsitatean[9], eta David Humerekin elkarlanean aritu zen Eskoziako Ilustrazioan. Smithek katedra bat lortu zuen Glasgown, filosofia morala irakatsiz, eta, denbora horretan, Sentimendu moralen teoria idatzi eta argitaratu zuen. Bere bizitzako azken urteetan, Europan zehar bidaiatzeko aukera eman zion tutore-postua onartu zuen, eta bertan bere garaiko beste lider intelektual batzuk ezagutu zituen.

Merkatu nazionalak eta merkatariak babesteko politika bateratuaren aurrean, inportazioak minimizatuz eta esportazioak maximizatuz, merkantilismo gisa ezagutu zena, Smithek merkatu librearen teoria ekonomiko klasikoaren oinarriak ezarri zituen. Nazioen Aberastasuna ekonomiaren diziplina akademiko modernoaren aitzindari izan zen. Lan honetan eta beste batzuetan, lanaren zatiketa kontzeptua garatu zuen, eta azaldu zuen berekoikeri arrazionalak eta lehiak oparotasun ekonomikoa ekar dezaketela. Smith polemikoa izan zen bere garaian eta Horace Walpole bezalako idazleek maiz satirizatu zuten bere planteamendu orokorra eta estiloa[10].

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lehen urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Margaret Douglas, Adam Smithen ama.

Smith Kirkcaldyn jaio zen, Fifen (Eskozia). Bere aita, Adam Smith aita, Signeteko Idazle eskoziarra zen (prokuradore nagusia), abokatua eta fiskala (epaile abokatua), eta Kirkcaldyko aduanen ere aritu zen lanean[11]. Smithen ama Margaret Douglas zen, Robert Douglas Strathendryren alaba, Fifekoa ere; Smithen aitarekin ezkondu zen 1720an. Smith jaio baino bi hilabete lehenago, aita hil egin zen eta ama alargun geratu zen[12]. Kirkcaldyko Eskoziako Elizan Smithen bataiatze-data 1723ko ekainaren 5a izan zen[13], eta sarritan bere jaioteguna balitz bezala tratatu izan da, ez baita ezagutzen[11].

Smithen lehen haurtzaroko gertakari gutxi ezagutzen diren arren, John Rae Smith biografo eta kazetari eskoziarrak dio hiru urterekin erromaniek bahitu zutela, baina erreskatatzera joan zirenean askatu zutela[14][15]. Smith oso lotuta zegoen amarekin, eta hark, seguru asko, anbizio akademikoak jarraitzera animatu zuen[16]. Kirkcaldyko Burgh Schoolera joan zen, "garai hartan Eskoziako bigarren hezkuntzako eskola onena"[14], 1729tik 1737ra, eta bertan latina, matematika, historia eta idazketa ikasi zituen[16].

Hezkuntza formala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Smith Glasgowko Unibertsitatean sartu zen 14 urte zituela, eta filosofia morala ikasi zuen Francis Hutchesonekin[16]. Hemen arrazoiaren kontzeptu filosofikoekiko, askatasun zibilekiko eta adierazpen-askatasunarekiko grina garatu zuen. 1740an, graduondoko ikasketak egiteko beka eman zioten Oxfordeko Balliol Collegen, Snellen erakusketan[17].

Smithek uste zuen Glasgoweko irakaskuntza Oxfordekoa baino askoz hobea zela, intelektualki itogarria iruditzen baitzitzaion[18]. Nazioen Aberastasunaren V. liburuko II. kapituluan, honela idatzi zuen: "Oxfordeko Unibertsitatean, irakasle publiko gehienek erabat utzi dute, aspalditik, irakasteko asmoa ere". Esaten da, halaber, Smithek bere lagunak kexu zirela Oxfordeko funtzionarioek David Humeren  Giza ezagutzari buruzko ikerketa ale bat irakurriz aurkitu zutelako, eta, ondoren, liburua konfiskatu eta gogor zigortu zutelako[19][20]. William Robert Scotten arabera, "Smith-en garaiko Oxfordek gutxi edo batere ez zion lagundu bizitza osoko lanean". Hala ere, Oxfordeko egonaldia baliatu zuen bere kabuz hainbat ikasgai ikasteko, Bodleiar Liburutegiko apaletako liburu asko irakurriz[21]. Smithek bere kasa ikasten ez zuenean, Oxfordeko egonaldia ez zen zoriontsua, bere gutunen arabera[22]. Hango egonaldiaren ia amaieran, dardara-krisiak izaten hasi zen, seguruenik nerbio-krisiaren sintomak[23]. Oxfordeko Unibertsitatea utzi zuen 1746an, beka amaitu baino lehen[23][24].

Nazioen aberastasuna laneko V. liburuan, Smithek irakaskuntzaren kalitate eskasa eta unibertsitate ingelesen jarduera intelektual eskasa aipatzen ditu, Eskoziako homologoekin alderatuta. Oxford eta Cambridgeko collegeen dotazio aberatsei egozten die hori, irakasleen diru-sarrerak ikasleak erakartzeko duten gaitasunarekiko independenteak baitziren. Era berean, intelektualek Ingalaterrako Elizako ministro gisa bizitza are erosoago izan zezaketela aipatzen du[25].

Baliteke Oxforden Smith ez egotea pozik, neurri batean, Francis Hutchesonen irakasle maitea ez zuelako ondoan. Glasgoweko Unibertsitateko irakasle garrantzitsuenetakotzat hartzen zen bere garaian, eta ikasle, lankide eta egoiliar arrunten onespena lortzen zen, bere oratoriaren indarrarengatik. Bere hitzaldien bidez, filosofia irakasteaz gain, ikasleek filosofia hori beren bizitzetan sartzea lortu nahi zuen, filosofiaren predikatzaile ezizena irabaziz. Smithek ez bezala, Hutcheson ez zen sistema-eraikitzailea; aitzitik, haren nortasuna magnetikoa zen, eta hitzaldiak emateko metodoak ikasleen artean eragin sakona zuen. Ikasle askok "Hutcheson ahaztezina" deitzen zuten. Smithek idatzitako gutunetan bi pertsonentzat erabili zuen "ahaztezina" titulua: Hutchesonen mentorearentzat eta David Hume lagunarentzat[26].

Irakasle lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Smith 1748an hasi zen hitzaldi publikoak ematen Edinburgoko Unibertsitatean[27], Edinburgoko Elkarte Filosofikoak babestuta, Lord Kamesen babesarekin[28]. Bere hitzaldietako gaien artean erretorika eta letra ederrak zeuden[29], eta, beranduago, "oparotasunaren garapena". Azken gai horri buruz, lehen aldiz azaldu zuen "askatasun naturalaren sistema nabari eta sinplearen" filosofia ekonomikoa. Smith jendaurrean hitz egiten aditua ez zen arren, bere hitzaldiek arrakasta izan zuten[30].

1750ean, David Hume filosofoa ezagutu zuen Smithek, bera baino hamar urte nagusiagoa zena. Historiari, politikari, filosofiari, ekonomiari eta erlijioari buruzko idazkietan, Smithek eta Humek lotura intelektual eta pertsonal estuagoak partekatu zituzten Ilustrazio eskoziarreko beste pertsonaia garrantzitsu batzuekin baino[31].

1751n, Smith-ek katedra bat lortu zuen Glasgowko Unibertsitatean, logika-ikastaroak emanez, eta 1752an Edinburgoko Elkarte Filosofikoko kide hautatu zuten. Lord Kamesek sartu zuen elkartean. Hurrengo urtean Glasgoweko Filosofia Moraleko zuzendaria hil zenean, Smithek hartu zuen kargua[30]. Hurrengo hamahiru urteetan akademiko gisa lan egin zuen, eta honela karakterizatu zuen: "garairik erabilgarriena nabarmen eta, beraz, [bere bizitzako] zoriontsuena eta ohoragarriena, alde handiz"[32].

Smithek 1759an Sentimendu moralen teoria argitaratu zuen, Glasgowren zenbait hitzaldi biltzen dituena. Lan honen bidez, gizakiaren moraltasuna agentearen eta ikuslearen arteko sinpatiaren araberakoa dela aztertzen zen, edo norbanakoaren eta gizarteko beste kide batzuen artekoa. Smithek honela definitu zuen "sinpatia": sentimendu moralen oinarria. Bere azalpena ez zuen oinarritu "zentzu moral" berezi batean, Shaftesburyko Hirugarren Lordak eta Hutchesonek egin zuten bezala, ez eta utilitatean ere, Hume bezala, baizik eta elkarrekiko sinpatian. Termino hori hobeto hautematen da jargoi modernoan XX. mendeko enpatiaren kontzeptuarekin, beste izaki batek dituen sentimenduak ezagutzeko gaitasunarekin.

Sentimendu moralen teoria argitaratu ondoren, hain ezagun egin zen Smith ezen ikasle dirudun askok beste herrialde batzuetan utzi zituzten eskolak, Glasgowen matrikulatzeko eta Smithekin ikasteko[33]. Garai hartan, Smith arreta handiagoa jartzen hasi zen jurisprudentzian eta ekonomian, eta gutxiago moralari buruzko teorietan[34]. Adibidez, Smithek esan zuen nazioaren aberastasuna handitzearen arrazoia lana dela, eta ez nazioaren urrezko edo zilarrezko kantitatea, merkantilismoaren oinarria, garai hartan Mendebaldeko Europako politika ekonomikoak menderatzen zituen teoria ekonomikoa[35].

1762an, Glasgowko Unibertsitateak Zuzenbidean Doktore titulua eman zion Smithi[36]. 1763. urtearen amaieran, Charles Townshend Britainia Handiko Ogasuneko kantzilerrak bere semeordearen, Henry Scott Buccleucheko duke gaztearen, tutore izatea eskaini zion, nazioarteko politikan karrera bat egiteko prestakuntza gisa. Smithek uko egin zion bere katedrari 1764an, tutore-postua onartzeko. Gero, ikasleen ordainsariak itzultzen saiatu zen, ikasturte erdian dimititu zuelako, baina uko egin zioten[37].

Tutoretza eta Europako intelektualen arteko lana[aldatu | aldatu iturburu kodea]

David Hume Smithen laguna eta garaikidea zen.

Smithen tutore-lana Europan zehar Scottekin bidaiatzea zen, eta, aldi horretan, hainbat gairen inguruan ikasten zuen. Urtean 300 libera ordaintzen zizkioten (gastuez gain), urteko 300 librako pentsioarekin batera; irakasle gisa izandako diru-sarreren bikoitza, gutxi gorabehera. Smith Tolosa Okzitaniara joan zen lehenbizi tutore gisa, eta han egon zen urte eta erdi. Bere kontakizunaren arabera, Tolosa aspergarria iruditu zitzaion, eta Humeri idatzi zion "denbora pasatzeko liburu bat idazten hasi zela"[37]. Frantziako hegoaldean ibili ondoren, taldea Genevara joan zen eta Smith Voltaire filosofoarekin elkartu zen[38].

Genevatik, taldea Parisa joan zen. Han, Benjamin Franklin estatubatuar editore eta diplomatikoa ezagutu zuen Smithek. Urte batzuk geroago, Franklin Charles Townshendek idatzitako Estatu Batuetako autogobernu kolonialaren aurkako lau ebazpen britainiarren aurkako oposizioaren buru izan zen (Townshend legeak izenekoak), kolonietarako beharrezkoak ziren artikulu batzuen diru-sarreren gaineko zergak ezartzen zituzten legeak[39]. Smithek François Quesnayk sortutako eskola fisiokratikoa aurkitu zuen eta bere intelektualekin eztabaidatu zuen. Fisiokratak merkantilismoaren aurka zeuden, garai hartako Laissez faire et laissez passer, le monde va de lui même! ("Utzi egiten, utzi pasatzen, mundua berez badabil!") teoria ekonomiko menderatzailearen aurka.

Luis XIV.ak eta Luis XV.ak Frantziaren aberastasuna gerra latzetan ia xahutu zuten[oh 1], eta are gehiago agortu zen amerikar matxinatu iraultzaileei britainiarren aurka emandako laguntzan. Garai hartako ekonomia britainiarrak errenta-banaketa Frantzian zegoenarekin kontrastea egiten zuenez, Smithek hauxe ondorioztatu zuen: "bere akats guztiekin, [eskola fisiokratikoa], agian, ekonomia politikoari buruz orain arte argitaratu den egiarekiko hurbilpenik handiena da"[40]. Lan produktiboaren eta ez-produktiboaren arteko bereizketa —hermetikoki sailkatzen zen— arazo nagusia izan zen teoria ekonomiko klasiko bihurtuko zena garatzeko eta ulertzeko.

Azken urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1766an, Henry Scotten anaia txikia Parisen hil zen, eta Smithek tutore gisa egin zuen bira laster amaitu zen[41]. Smith Kirkcaldyra itzuli zen urte hartan, eta hurrengo hamarkadako zati handi bat bere obra nagusia idazten eman zuen[42]. Han, Henry Moyes gazte itsuaren lagun egin zen, gaitasun handia zuen gazte bat. David Hume eta Thomas Reiden babesa lortu zuen Smithek gaztearen hezkuntzan. 1767ko maiatzean, Smith Londresko Royal Societyko[43][44][45] eta The Club literarioko kide hautatu zuten 1775ean. Nazioen Aberastasuna 1776an argitaratu zen, eta berehalako arrakasta izan zuen. Lehen edizioa sei hilabeteren buruan amaitu zen[46].

1778an, Smith aduanetako komisario izendatu zuten Eskozian, eta amarekin bizitzera joan zen (1784an hil zen[47]) Panmure Housera, Edinburgoko Canongaten[48]. Bost urte geroago, Edinburgoko Elkarte Filosofikoak errege baimena eskuratu zuen, eta Edinburgoko Errege Elkartearen sortzaileetako bat bihurtu zen automatikoki[49]. 1787tik 1789ra Glasgowko Unibertsitateko errektorearen ohorezko kargua bete zuen[50].

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Adam Smithen omenezko plaka Kirkcaldyn.

Smith Panmure Houseko iparraldeko hegalean hil zen, Edinburgon, 1790eko uztailaren 17an, gaixotasun larri baten ondoren. Bere gorputza Canongate Kirkyarden lurperatu zuten[51]. Hilzorian zegoela, Smithek etsipena adierazi zuen, gehiago egin ahal izateko gai ez zelako izan[52].

Smithen lanaren zaintzaileak Eskoziako mundu akademikoaren bi lagun izan ziren: Joseph Black fisikari eta kimikaria eta James Hutton geologo aitzindaria[53]. Smithek ohar eta material berri asko utzi zituen, baina argitaratzeko gai ez zen guztia suntsitzeko jarraibideak eman zituen[54]. Ziur aski argitaragarria zen History of Astronomy aipatu zuen, 1795ean argitaratu zena, beste material batzuekin batera, hala nola Essays on Philosophical Subjects[53].

Bere testamentuan, Smithen liburutegia David Douglasi, Lord Restoni eman zizkion, berarekin bizi zen lehengusu txikia. Horren bi umeen artean banatu zeun: Cecilia Margaret eta David Anne. 1878an senarra hil ondoren, W. B. Cunningham Prestonpans apaizak Cunninghamek liburu batzuk saldu zituen. Gainerakoa Belfasteko Queen's Collegeko Robert Oliver Cunningham irakasleari pasatu zitzaion, eta hark zati bat eman zion Queen's Collegeko liburutegiari. Hil ondoren, gainerako liburuak saldu egin zituzten. Bannermanek, 1879an, bere liburutegiko zatia Edinburgoko New Collegera pasatu zuen oso-osorik, eta bilduma Edinburgoko Unibertsitatera transferitu zen.

Izaera eta pentsaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izaera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

John Kayk egindako Smithen erretratua.

Ez dakigu asko Smithen iritzi pertsonalei buruz, argitaratutako artikuluetatik ondoriozta daitekeena baino gehiago. Bere dokumentu pertsonalak suntsitu egin zituzten hil ondoren, berak eskatuta. Inoiz ez zen ezkondu[55]<, eta badirudi amarekin harreman estua izan zuela. Frantziatik itzuli ondoren amarekin bizi izan zen, eta ama bera baino sei urte lehenago hil zen[56].

Bere garaikide eta biografo batzuek komikoki despistatu gisa deskribatu zuten, hizketa- eta ibilera-ohitura bereziekin, eta irribarre "zintzo" batekin[57]. Bere buruarekin hitz egiteagatik ezaguna zen, haurtzaroan hasi zen ohitura, lagun ikusezinekin hizketan eztabaidan aritzen baitze[58]. Noizbehinka irudimenezko gaixotasunak ere izaten zituen, eta esaten da liburuak eta paperak zutabe oso altuak egiten metatzen zituela. Pasadizo baten arabera, Smithek larrugintza-fabrika batera eraman zuen Charles Townshend, eta, merkataritza libreari buruz hitz egiten ari zirela, larrua ontzeko hobi handi batean sartu zen, eta atera ahal izateko laguntza behar izan zuen[59]. Esaten da, halaber, ogia eta gurina teontzi batean sartu zituela, edo medikamentu bateko poto osoa edan zuela eta inoiz hartu zuen te-katilurik txarrena zela esan zuela. Beste kontakizun baten arabera, Smith kamisoian paseatzera atera eta hiritik 24 km-ra amaitu zuen bidea, inguruko eliza bateko kanpaiek errealitatera itzuli zutenean.

James Boswellek, Glasgowko Unibertsitatean Smithen ikasle izan eta geroago The Clubeko kidea, esan zuen Smithek uste zuela elkarrizketa batean bere ideiez hitz egiteak liburuen salmenta murriztu dezakeela, eta, beraz, haren elkarrizketa ez zela oso ikusgarria. Boswellen arabera, behin esan zion Sir Joshua Reynoldsi "konpainian zegoenean, ez zuela inoiz hitz egiten ulertzen zuenari buruz".

Smith, maiz, honela deskribatu dute: "sudur handia, begi irtenak, beheko ezpaina protuberantea, nerbio-tik batekin eta hitz egiteko eragozpenarekin", baina "gizon atsegina"[60]. Smithek bere itxurari buruz behin aitortu omen zuen, "soilik naiz ederra nire liburuetan". Smithek ez zuen erretratuetarako posatzen, eta, beraz, bizitzan egin zituen irudikapen ia guztiak oroimenezkoak ziren[61]. Smithen erretratu ezagunenak James Tassieren profila eta John Kayren bi akuaforte dira[62]. XIX. mendeko Nazioen aberastasunaren berrinprimaketen azaletarako egindako grabatu linealak, neurri handi batean, Tassieren medailoian oinarritu ziren[63].

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Inquiry into the nature and causes of the wealth of nations, 1922

Sentipen moralen teoria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1759ko Sentipen moralen teoria (The Theory of Moral Sentiments) berekoikeriak inongo paperik jokatzen ez duten giza jokabide guztiak aztertuz hasten da. Orduan jatortasun prozesua azaltzen da, zeinaren bidez norbanako gai den beste baten lekuan jartzeko, nahiz eta irabazirik ez jaso horren ordainetan. Honekin, Humek zuen kontzeptzio utilitarista kritikatzea bilatzen zuen Smithek. Obraren garapenak ikusle inpartzialaren aurkikuntzara darama, ekintzen egokitasuna eta ezegokitasuna ezarriko lukeen barne ahotsara hain zuzen. Lan honetan zehar autoreak sentipen moralen jatorria eta funtzionamendua azaltzen ditu: mendekua, bertutea, gorespena, ustelkeria, justizia… Emaitza sistema moralen kontzepzio historiko eta dinamikoa da, erlijioek ezarririko ikuspegi estatikoen aurrean.

Nazioen Aberastasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1776an Adam Smithek Nazioen Aberastasunaren izaera eta iturriei buruzko saiakera edo laburtuz Nazioen aberastasuna (The Wealth of Nations) idatzi zuen. Lan honegatik ekonomia politikoaren aitzindaritzat du Smith aditu askok. Obra honek ekonomia politikoa zientzia politiko, etika eta jurisprudentziatik bereizteko ahalegin garbia erakusten digu. Bereizketa honetarako funtsezkoa da merkantilismoari (inperio kolonialei gehiago lotua iraultza industrialari baino) eginiko kritika.

Nazioen aberastasunaren tesi nagusia (ongizate sozialaren gakoa hazkunde ekonomikoan datza) lanaren banaketaren bidez indartzen da. Lanaren banaketa, bere aldetik, merkatuen zabalpenaren eta espezializazioaren bidez sakontzen da.

Obra honen berezitasunetako bat norberekoikeriaren bidez ongizate orokorra lortzen denaren aldarrikapena da. Hau askotan era okerrean ulertzen da, ordea, bekaizkeria hutsak ongizatea ekarriko balu bezala. Argi dago ordea, Smithentzat nork bere beharrak asetzeko modu onena bestearen beharrak aintzatetsi eta onartzea dela.

«

Norbanako bakoitza betiere ahalegintzen da duen kapital ororentzako inbertsiorik etekingarriena aurkitzen. Nabarmena denez, bere mozkinak bultzatzen du, eta ez gizartearenak. Hala ere, bere interes propioaren jazarpenak bultzatzen du naturalki, edo, hobeto esanda, halabeharrez, nahiago izatera azken finean gizartearentzako etekingarriena suertatzen den inbertsioa.

»

—[64]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri


Obrak historiaren filosofia bat ere badarama bere barnean, gizakiarena soilik den elkartrukatzeko joera giza garapenaren motore bihurtzen baita. Gainera, gobernuen politika ekonomikoarentzako erreferente izatea bilatzen du lan honek, Esku Ikusezinaren eraginak ongi gobernaturiko gizartean soilik antzemango baitira.

Ekarpen nagusiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Erabilpen balioaren eta truke balioaren arteko bereizketa garbia.
  • Ekoizpen kostuak murrizteko lan banaketaren beharra, hau lanen espezializazio gisa ulerturik.
  • Langile eta lantegien jabeen arteko balizko gatazken aurrikuspena.
  • Kapitalaren pilaketa garapen ekonomikorako iturri bezala

Eragina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nazioen aberastasunaren inguruan interpretazio ugari egin dira.

  • David Ricardo: obraren kritika egin zuen, lanaren balioaren teoria eta kapitala eta ekoizpena bezalako terminoak sakonduz
  • Karl Marx: Ricardoren lerroa sakondu eta ikuskera Smitharrak berhartzen ditu
  • Milton eta Rose Friedman: Esku Ikusezina eta estatuaren paperean zentratzen dira. Aukeratzeko askatasuna idatzi zuten, komertzio libreari buruzko doktrina smitharrean oinarrituz

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ 1701–1714 Espainiako Ondorengotza Gerra, 1688–1697 Aliantza Handiaren Gerra, 1672–1678 Franko-Herbeheretar gerra, 1667–1668 Itzulpenerako gerra, 1618–1648 Hogeita Hamar Urteko Gerra

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ «BBC - History - Scottish History» www.bbc.co.uk (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  2. ↑ (Ingelesez) Brown, Vivienne. (1997-10). «‘Mere Inventions of the Imagination’: A Survey of Recent Literature on Adam Smith» Economics & Philosophy 13 (2): 281–312.  doi:10.1017/S0266267100004521. ISSN 1474-0028. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  3. ↑ (Ingelesez) Berry, Christopher J.. (2018). Adam Smith: A Very Short Introduction. Oxford University Press ISBN 978-0-19-878445-6. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  4. ↑ (Ingelesez) «Adam Smith: Who He Was, Early Life, Accomplishments and Legacy» Investopedia (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  5. ↑ (Ingelesez) «BBC World Service - The Forum, Adam Smith: Father of Capitalism» BBC (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  6. ↑ (Ingelesez) Bassiry, G. R.; Jones, Marc. (1993-08-01). «Adam Smith and the ethics of contemporary capitalism» Journal of Business Ethics 12 (8): 621–627.  doi:10.1007/BF01845899. ISSN 1573-0697. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  7. ↑ (Ingelesez) Newbert, Scott L.. (2016-01). «Lessons on social enterprise from the father of capitalism: A dialectical analysis of Adam Smith» Academy of Management Proceedings 2016 (1): 12046.  doi:10.5465/ambpp.2016.12046abstract. ISSN 0065-0668. (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  8. ↑ (Ingelesez) «Absolute Advantage» Corporate Finance Institute (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  9. ↑ «Adam Smith: Biography on Undiscovered Scotland» www.undiscoveredscotland.co.uk (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  10. ↑ (Ingelesez) Daily, Investor's Business. (2017-03-19). «Capitalism's 'Founding Father' Often Quoted, Frequently Misconstrued» Investor's Business Daily (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  11. ↑ a b Rae 1895, 1 orr. .
  12. ↑ Bussing-Burks 2003, 38–39 orr. .
  13. ↑ Buchan 2006, 12 orr. .
  14. ↑ a b Rae 1895, 5 orr. .
  15. ↑ «Fife Place-name Data :: Strathenry» fife-placenames.glasgow.ac.uk (Noiz kontsultatua: 2024-05-07).
  16. ↑ a b c Bussing-Burks 2003, 39 orr. .
  17. ↑ Buchan 2006, 22 orr. .
  18. ↑ (Bussing-Burks 2003, 41 orr. )
  19. ↑ (Rae 1895, 24 orr. )
  20. ↑ (Buchholz 1999, 12 orr. )
  21. ↑ (Rae 1895, 22 orr. )
  22. ↑ (Rae 1895, 24–25 orr. )
  23. ↑ a b (Bussing-Burks 2003, 42 orr. )
  24. ↑ (Buchan 2006, 29 orr. )
  25. ↑ Buchholz 1999, 12 orr. .
  26. ↑ «The Never to Be Forgotten Hutcheson: Excerpts from W.R. Scott · Econ Journal Watch: Francis Hutcheson, Adam Smith, University of Glasgow» web.archive.org 2013-12-28 (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  27. ↑ (Ingelesez) «Adam Smith - Wealth of Nations, Invisible Hand & Book» Biography 2023-08-09 (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  28. ↑ Rae 1895, 30 orr. .
  29. ↑ (Ingelesez) «Lectures on Rhetoric and Belles Lettres» Liberty Fund (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  30. ↑ a b Bussing-Burks 2003, 43 orr. .
  31. ↑ Teichgraeber, Richard. (1979). «Review of Adam Smith's Politics: An Essay in Historiographic Revision.» Eighteenth-Century Studies 12 (4): 566–569.  doi:10.2307/2738469. ISSN 0013-2586. (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  32. ↑ Rae 1895, 42 orr. .
  33. ↑ Buchholz 1999, 15 orr. .
  34. ↑ Buchan 2006, 67 orr. .
  35. ↑ Buchholz 1999, 13 orr. .
  36. ↑ «University of Glasgow - MyGlasgow - Archives & Special Collections» www.gla.ac.uk (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  37. ↑ a b Buchholz 1999, 16 orr. .
  38. ↑ Buchholz 1999, 16-17 orr. .
  39. ↑ Buchholz 1999, 17 orr. .
  40. ↑ Smith & 1976 vol. 2b, p. 678.
  41. ↑ Buchholz 1999, 18 orr. .
  42. ↑ Buchan 2006, 90 orr. .
  43. ↑ Smith, Adam; Mossner, Ernest Campbell; Ross, Ian Simpson. (1987). The Correspondence of Adam Smith. (2nd ed.. argitaraldia) Clarendon press ISBN 978-0-19-828570-0. (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  44. ↑ Ross, Ian Simpson. (2010). The life of Adam Smith. Oxford ; New York : Oxford University Press ISBN 978-0-19-955003-6. (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  45. ↑ Buchan 2006, 89 orr. .
  46. ↑ Buchholz 1999, 19 orr. .
  47. ↑ Durant, Will; Durant, Ariel. (1992). The story of civilization. New York : MJF Books ISBN 978-1-56731-012-2. (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  48. ↑ Buchan 2006, 128 orr. .
  49. ↑ Buchan 2006, 133 orr. .
  50. ↑ Buchan 2006, 137 orr. .
  51. ↑ Buchan 2006, 145 orr. .
  52. ↑ Bussing-Burks 2003, 53 orr. .
  53. ↑ a b Buchan 2006, 25 orr. .
  54. ↑ Buchan 2006, 88 orr. .
  55. ↑ Buchan 2006, 11 orr. .
  56. ↑ Buchan 2006, 134 orr. .
  57. ↑ Rae 1895, 262 orr. .
  58. ↑ Skousen 2001, 32 orr. .
  59. ↑ Buchholz 1999, 14 orr. .
  60. ↑ Ross 2010, 330 orr. .
  61. ↑ (Ingelesez) Smith, Adam. (1853). The Theory of Moral Sentiments: Or, An Essay Towards an Analysis of the Principles by which Men Naturally Judge Concerning the Conduct and Character, First of Their Neighbours, and Afterwards of Themselves. To which is Added, a Dissertation on the Origin of Languages. H. G. Bohn (Noiz kontsultatua: 2024-05-08).
  62. ↑ Rae 1895, 376–377 orr. .
  63. ↑ Bonar 1894, xxi orr. .
  64. ↑ Kondaira. .

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Smith&oldid=9788756"(e)tik eskuratuta