Alexandre Dumas

Alexandre Dumas
	; Irudi gehiago
president of the Société des gens de lettres (en)	; 1840 - 1840 ; ← Honoré de Balzac - François Arago →
president of the Société des gens de lettres (en)
Bizitza
Jaiotza	Villers-Cotterêts, 1802ko uztailaren 24a
Herrialdea	Frantzia
Bizilekua	former 2nd arrondissement of Paris (en)
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Puys (en) eta Dieppe, 1870eko abenduaren 5a (68 urte)
Hobiratze lekua	Parisko Panteoia; Communal Cemetery of Villers-Cotterêts (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Familia
Aita	Thomas-Alexandre Dumas
Ama	Marie-Louise-Élisabeth Labouret Dumas
Ezkontidea(k)	Ida Ferrier (en) (1840ko otsailaren 5a - 1859)
Bikotekidea(k)	ikusi Belle Kreilssamner (en) ; Emélie Cordier (en) ; Anna Bauer (en) ; Fanny Gordosa (en) ;
Seme-alabak	ikusi Alexandre Dumas; Henry Bauër (en) ; Marie Alexandrine Dumas (en) ; Micaëlla-Clélie-Josepha-Élisabeth Cordier (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	eleberrigilea, antzerkigilea eta idazlea
Lan nabarmenak	ikusi Monte Cristoko Kondea; Hiru Musketariak; La Reine Margot (en) ; Twenty Years After (en) ; La Dame de Monsoreau (en) ; Joseph Balsamo (en) ; The Forty-five Guardsmen (en) ; The Vicomte of Bragelonne: Ten Years Later (en) ; The Queen's Necklace (en) ; The Countess of Charny (en) ; Ange Pitou (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko zalduna (1837ko uztailaren 2a) ; Knight of the Order of the Netherlands Lion ; Ohorezko Legioko ofiziala ; Elisabet Katolikoaren Ordena ; Order of Charles III ; Order of Glory ;
Influentziak	Simon Ganneau (en)
Mugimendua	French Romanticism (en)

Alexandre Dumas (Villers-Cotterêts, Aisne, Frantzia, 1802ko uztailaren 24a - Dieppe, Itsas Sena, Frantzia, 1870eko abenduaren 5a) frantsesezko idazle famatu eta emankorra izan zen.

Eleberri historikoak landu zituen batez ere, eta mundu osoan da ezaguna Hiru mosketariak (1844) eta Monte Cristoko kondea (1845) lanen egilea delako. Antzezlan ugari ere idatzi zituen. Azken eleberria Le Chevalier de Sainte-Hermine izan zuen (1869).

Marie-Louise Labouret (1769–1838) eta Thomas Alexandre Davy de La Pailleterie (1762–1806) jeneralaren semea zen, eta Henry Bauër eta bere izen bereko Alexandre Dumasen (1824–1895) aita. Azken honek, besteak beste, La Dame aux camélias idatzi zuen.

Alexandre Dumasen lana unibertsala da. Index Translationumen arabera, hamahirugarren postuan dago atzerriko hizkuntza batera gehien itzuli diren egileen artean^[1].

Egiletza auzitan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dumasen lan batzuen egiletza auzitan dago. Bere garaiko hainbat kritikarik beste idazleengana jo zuela salatu zuten bere obrak idazteko. Horien arteko laguntzaile ezagunena Auguste Maquet da. Hala ere, ikerketa garaikideek frogatu dute Dumasek lankidetza akordio bat egin zuela azken honekin: Dumas gai orokorra aukeratzeaz arduratzen zen eta Maqueten zirriborroak moldatzen edo hobetzen zituen, dinamikoagoak izan zitezen. Bere lanaren egiletza ukatzea gehiegizkoa litzateke, beraz, nahiz eta beharbada 1844-1850 urteetako maisulan guztiak ekoiztea ezinekoa izango zitzaion, alboko lankide eraginkor eta diskreturik gabe^[2].

Dumasen lan literarioaren ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dumasen eleberrien ezaugarri bat fikziozko protagonista eta protagonista sasi-historikoen edota historikoen nahasketa da, d'Artagnan mosketariarena edo Richelieu ministro kardinalarena, kasu. Horrez gain, Dumasen abenturak gertaera historikoen testuinguruan kokatzen dira (1627 eta 1628 bitarteko Arroxelako setioa, adibidez, edota Napoleonen garaia). Nobela historikoaren ezaugarriak biltzen dituzte, beraz, bere lanetako askok, horien artean: Hiru mosketariak (1844), Hogei urte beranduago (1845), Bragelonneko bizkondea (1847-1850), Monte Cristoko kondea (1844-1846), Margot erregina (1845) eta Monsoreau dama (1846).

Horrez gain, irakurlearen arreta erakartzearren nobela poliziakoa eta misteriozko elementuak sartu ohi zituen Dumasek^[3]. Bide horretatik, abenturazko eleberrigile gisa katalogatu izan da Dumas, eta bere lanak irakurle gazteen artean arrakasta handia izan dute.

Dumasen narratiban oso nabaria da eszenatokien eragina; nobeletako pasarte batzuk antzezteko idatzi zirela ematen du. Bere lehen obrak, izan ere, antzerkiaren bueltan dabiltzan vaudevilleak dira, hala nola: Henri III eta bere gortea (1829), Nesleko dorrea (1832) edota Kean (1836).

Bere lanetako pasarte eta pertsonaia esanguratsu asko bere aitaren bizitzan eta karrera militarrean inspiratu ziren.^[4]

Alexandre Dumas eta arrazakeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alexandre Dumasek Charles Darwinen eboluzioaren teoria defendatzen zuen, eta horren harira hainbat eraso arrazisten jomuga izan zen. Kritikari batek halaxe esan zion Dumasi:

«Bide batez, Maisu maitea, aski ongi ezagutzen dituzu beltzak, ezta? Zalantzarik izpirik gabe gainera. Nire aita mulatoa zen, nire aitona beltza zen eta nire birraitona tximinoa zen. Ikusten duzu, Jauna: zurea bukatzen den lekuan hasten da nire familia^[5].»

Gerora, 1850eko hamarkadan, idazlearen argazki bateko ile nahasiak zirela medio^[6], karikaturista batzuk beltz itxurako ile-kizkurrez irudikatu zuten Dumas^[7].

Gorpuzkiak Parisko panteoian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dumasen gorpuzkiak Parisko Panteoira eraman zituzten 2002ko azaroaren 30ean, bere jaiotzaren berrehungarren urteurrena zela-eta^[8].

Jacques Chirac Errepublikako presidenteak eta Alain Decaux idazleak hitz egin zuten ekitaldian^[9].

Pantaila txiki eta handian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Monte Cristoko kondea (1998): Josée Dayanen gidaritzapean, 100 minutuko 4 episodioko telebistarako serie laburra da. Frantziako TF1 eta Italiako Canal 5 kateen elkarlanari esker burutu zen. Edmond Dantèsen papera Gérard Depardieuk egin zuen. Erregearen prokuradore lanetan Pierre Arditi aritu zen, eta Morcerfko kondearen papera Jean Rochefortek egin zuen.
D'Artaor eta hiru mosketxakurrak (1981): japoniar-espainiar marrazki bizidun telesail bat da. BRB Internacional espainiar ekoiztetxeak eta Nippon Animation japoniar estudioek ekoiztu zuten. Hiru mosketariak eleberriko pertsonaiak animalien bitartez irudikaturik daude, nagusiki txakurrak, hortik telesailaren izenburua. 1982ko urriaren 9an Espainian TVE1 katean aireratzen hasi zen. Hego Euskal Herrian nahiz Espainian haurren artean marrazki bizidun telesaila gutxik lortu duten sekulako arrakasta eta hedapena lortu zuen.
Burdinezko Mozorrodun Gizona (1998): Randall Wallacek zuzendutako pelikula, Leonardo DiCaprio protagonista nagusi duena. Jeremy Irons, John Malkovich, Gérard Depardieu eta Gabriel Byrnek, hurrenez hurren, Aramis, Athos, Porthos eta D'Artagnanen papera jokatzen dute. Dumasen Bragelonneko bizkondea eleberrian oinarrituta dago. Idazlearen arabera, "burdinezko mozorrodun gizona" ziurrenik Luis XIV.a Frantziakoaren anai bikia litzateke, haren tronurako oinordekotzan oztopoa litzaketenez, denen bistatik hil gabe erditik kendu zutena.

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antzerkia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

La chasse et l’amour, 1825
La noce et l’enterrement, 1826
Henri III et sa cour, 1829
Christine, ou Stockholm, Fontainebleau et Rome, 1830
Napoléon Bonaparte, ou trente ans de l’histoire de France, 1831
Antony, 1831
Charles VII chez ses grands vassaux, 1831
Teresa, 1831
La Tour de Nesle, 1832
Souvenirs d’Anthony, 1835
Chroniques de France Isabel de Bavière, 1835
Kean, 1836
Caligula, 1837
Mademoiselle de Belle-Isle, 1837
Des Demoiselles de Saint-Cyr, 1843

Beste batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Acté, 1837
La salle d’armes, 1838
Le capitaine Paul, 1838
Le capitaine Pamphile, 1839
Crimes célèbres, 1839-1841
Napoléon, 1840
Othon L’archer, 1840
Les Stuarts, 1840
Maître Adam Le calabrais, 1840
Les aventures de John Davys, 1840
Le maître d’armes, 1840-1841
Praxède, 1841
Nouvelles Impressions de Voyage (Midi de la France), 1841
Excursions sur les bords du Rhin, 1841
Souvenirs de voyage - Une année à Florence , 1841
Jeanne la pucelle 1429-1431, 1842
Le speronare, 1842
Le capitaine arena, 1842
Le Chevalier d'Harmental, 1842.
Le Corricolo, 1843
Filles, lorettes et courtisanes, 1843
Georges , 1843
Sylvandire, 1844
Fernande, 1844
Hiru mosketariak (Les trois mousquetaires), 1844
Le château d’Eppstein, 1844
Cécile, 1844
Gabriel Lambert, 1844
Louis XIV et son siècle, 1844
Vingt Ans après, 1845
Monte Cristoko kondea (Le Comte de Monte-Cristo), 1845 – 1846
Une fille du régent, 1845
La Reine Margot, 1845 (zinemaratuta)
Les Médicis, 1845
Les frères corses, 1845
Le chevalier de Maison-Rouge, 1845-1846
La Dame de Monsoreau, 1846
Le bâtard de Mauléon, 1846
Joseph Balsamo, 1846
Les deux Diane, 1846
Impressions de voyage, De Paris à Cadix, 1847
Les Quarante-cinq, 1847
Le Vicomte de Bragelonne, 1848 (edo L'homme au masque de fer)
Les mille et un fantômes, 1849
Le Collier de la reine, 1849
La femme au collier de velours, 1850
La Tulipe noire, 1850
Le trou de l’enfer, 1850
La colombe, 1850
Le Drame de Quatre Vingt Treize, 1851
Impression de voyage (en Suisse), 1851
Ange Pitou, 1851
Olympe de Clèves, 1851
La comtesse de Charny, 1853
Le pasteur d’Ashbourne, 1853
Isaac Laquedem, 1853
Les drames de la mer, 1853
Ingénue, 1853
La jeunesse de Pierrot, 1854
El salteador, 1855
Une vie d’artiste, 1854
Catherine Blum, 1854
Saphir, 1854
Vie et Aventures de la princesse de Monaco, 1854
Les Mohicans de Paris, 1854-1855
Souvenirs de 1830 à 1842, 1854
La jeunesse de louis XIV (théâtre), 1854
La dernière année de Marie Dorval, 1855
Marie Giovanni, journal d’une parisienne, 1855
Le page du duc de Savoir, 1855
Les grands hommes en robe de chambre, César, Henri IV, Richelieu, 1855 –1856
Madame du Deffand, 1856
Les compagnons de Jéhu, 1856
L’homme aux contes, 1857
Charles le Téméraire, 1857
Le meneur de loups, 1857
La dame de volupté, 1857
Les louves de Machecoul, 1858
De Paris à Astrakan, 1859
Jane, 1859
Histoire d’un cabanon et d’un chalet, 1859
La maison de glace, 1860
La route de Varennes, 1860
Mémoires de Garibaldi, 1860
Une aventure d’amour, 1860
Le père Gigogne, contes pour les enfants, 1860
La marquise d’Escoman, 1860
Une nuit à Florence sous Alexandre de Médicis, 1861
Les morts vont vite, 1861
Bric à Brac, 1861
La princesse Flora, 1863
La San-Felice, 1863
La boule de neige, 1863
Les Blancs et les Bleus1867
Les hommes de fer, 1867
La terreur prussienne, souvenirs dramatiques, 1868

Hilondokoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Le grand dictionnaire de cuisine, 1871
Création et rédemption, 1863
La fille du marquis, 1863
Le prince des Voleurs, 1863
Robin Hood le proscrit, 1863
L’île de feu, 1863
Le Chevalier de Sainte-Hermine, 1869.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Alexandre Dumas

(Frantsesez)Alexandre Dumas : Deux siècles de littérature vivante

Datuak: Q38337
Multimedia: Alexandre Dumas (père) / Q38337

↑ (Ingelesez) Top 50 Authors of All Time. .
↑ (Frantsesez) Bertière, Simone. (2009). Dumas et les Mousquetaires. Le Livre de poche - Editions de Fallois, 129-144 or. ISBN 978-2253156895..
↑ Etxaniz, Xabier. (1996). Euskal haur eta gazte literaturaren historia. UPV-EHU, 116 or. ISBN 978-84-8428-283-6..
↑ (Ingelesez) Reiss, Tom. (2012). The Black Count: Glory, Revolution, Betrayal, and the Real Count of Monte Cristo. Londres: Crown, 432 or. ISBN 978-0307382474..
↑ (Frantsesez) Zimmermann, Daniel. (2002). Alexandre Dumas le Grand. Phebus ISBN 978-2859407766..
↑ (Frantsesez) Portraits d'Alexandre Dumas. .
↑ (Frantsesez) Caricatures of Alexandre Dumas (père). .
↑ (Frantsesez) La panthéonisation en textes et en images. .
↑ (Frantsesez) Alexandre Dumas inhumé au Panthéon. .

[1] (Ingelesez) Top 50 Authors of All Time. .

[2] (Frantsesez) Bertière, Simone. (2009). Dumas et les Mousquetaires. Le Livre de poche - Editions de Fallois, 129-144 or. ISBN 978-2253156895..

[3] Etxaniz, Xabier. (1996). Euskal haur eta gazte literaturaren historia. UPV-EHU, 116 or. ISBN 978-84-8428-283-6..

[4] (Ingelesez) Reiss, Tom. (2012). The Black Count: Glory, Revolution, Betrayal, and the Real Count of Monte Cristo. Londres: Crown, 432 or. ISBN 978-0307382474..

[5] (Frantsesez) Zimmermann, Daniel. (2002). Alexandre Dumas le Grand. Phebus ISBN 978-2859407766..

[6] (Frantsesez) Portraits d'Alexandre Dumas. .

[7] (Frantsesez) Caricatures of Alexandre Dumas (père). .

[8] (Frantsesez) La panthéonisation en textes et en images. .

[9] (Frantsesez) Alexandre Dumas inhumé au Panthéon. .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]