Buskando

Buskando
Kostaldeko Donejakue bidea
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Gipuzkoa
Udalerria	Donostia
Koordenatuak	43°19′21″N 1°57′13″W
Historia eta erabilera
Irekiera	1899
Arkitektura
Arkitektoa	Jose Goikoa Marcelo Sarasola

Buskando ur-biltegia Donostian dago, Ulia auzoan. Gipuzkoako hiriburua urez hornitu zuen XX. mendean. 1899an jarri zuten martxan eta 1982ra arte erabili izan zen. Orain ez da erabiltzen, baina bera eta ondoan dagoen Soroborda biltegia ondo kontserbatuta daude. Atzealdean zegoen baserri baten izena hartu zuen.

Historia

Donostiako historia osoan eraiki ziren lehen ur-biltegiak Ulian daude. Ordura arte hiria moldatzen zen Morlanseko eta Uliako iturriekin, baina populazioa asko handitu zenean... ur beharra ere bai. Soroborda biltegia 1869an jarri zuten martxan (7.000 m³) eta handik 30 urtera handiagoa zen Buskando biltegi berria eraiki behar izan zuten (10.000 m³).

Soroborda, lehen biltegia izan zena, Ulia mendira igotzeko errepidean lehen errebueltan dagoena, planta karratukoa da, guztiz dago lur azpian eta ez du bisitaririk onartzen, barrura sartzea nahiko zaila da eta.

Buskando biltegia, aldiz, berriagoa eta askoz zabalagoa da. Errazagoa da barrura sartzea; hasieran bi nabeak banatzen dituen horma gainetik, pasabide batetik pasata eta gero eskailera batetik jaitsita. Eraiki berria zenean irekia zen, estali gabe zegoen; baina handik 6 urtera harri landuzko hainbat arku eraiki zituzten gaineko sabaia jartzeko. Arku guzti horien artean gaudenean katedraltxo batean gaudela dirudi. Ur biltegi hau ez dago lurpean alboan dagoen Soroborda bezala, albo bateko horma bat parkeko bidean dago, eta leihoak ere baditu goiko aldean.

1893ko apirilaren 13ko udal bilera batean, Donostiako Uren Batzordearen txosten batek ur-biltegi berri bat eraikitzeko beharra aurkeztu zuen: "ura sobran dagoen egunetan ura jaso dezan eta behar den neurrian erabil dadin, eta ez errepikatzeko aurreko udan gertatu ziren estutasunak." 1894ko ekainaren 12an, kontratistak lanak bukatu direla iragarri zuen. 1899ko irailaren 4an, jakinarazten da ur-biltegiak estaltzea komeni dela: "Agerian daudenez eguraldiaren gorabeheren mendean aireko lohitasunek ukitzen dituztelako." 1900eko apirilaren 7an bukatu ziren estaltze-lanak. Baina Donostia 1900ean 38.000 biztanle izatera heldu zen eta handik gutxira Txoritokietako ura ere ekarri behar izan zen Buskando biltegiraino, eta geroago beste urtegi batzuetakoa ere bai (Añarbe eta Artikutza). 1982ra arte erabili izan zen biltegi hau. Orain ez da erabiltzen, baina ondo kontserbatuta dago. Añarbeko urak erabiltzen dira orain Donostian.

Hiria urez hornitzeko beharra beti egon da lotuta biztanleriaren hazkuntzarekin. Buskando ur-biltegia 1982an itxi zen arte Donostia hirira ura eramateko egin ziren urratsak eta une horietako bakoitzean zein zen biztanleria ikus daitezke taula honetan:

Urtea	Uraren jatorri berria	Donostiako biztanle kopurua	Ur horiek Buskandora zetozen?
1566	Olarain (ez zen lortu martxan jartzea)	6.000	Ez
1609	Morlans	8.000	Ez
1850	Lapazandegi (Uliako hegoaldean)	10.000	Ez
1850	Moneda baserria (Uliako hegoaldean, Bidebieta)	10.000	Bai
1864	Errotazar (Uliako itsasaldean)	14.600	Bai
1879	Ingelesen iturria (Uliako itsasaldean)	19.232	Bai
1884	Txoritokieta	20.823	Bai
1893	Olarain (Antigua)	32.609	Ez
1899	Añarbe	32.600	Ez
1902	Artikutza	37.703	Ez
1960	Artikutza	135.000	Ez
1976	Añarbe	172.000	Ez

Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Eraikuntzaren deskribapena

Lehen fase batean biltegi inguruko hormak egin zituzten eta 2. fasean (6 urte geroago) gaur egungo kubierta gangazdunarekin estali zuten. Bigarren faseak aldaketa txikiak ekarri zizkion hasieran onartu zen proiektuari.

Kanpoko perimetroa pareta kareztatu bat da, bao-serie bat daukana. Tximiniarik ez dagoenez leiho moduko horiek barruko espazioko aireztapena bermatzen dute.

Bi gorputzetako eskailera bikoitz batetik igotzen da etxola txiki batera, biltegiko barrualdera sartzeko atea dena. Etxola hau eraiki berritan zurezkoa zen, zeramikazko teilekin estalia eta atean oroitzapenezko inskripzio bat zeukan, baina zementuzko beste batek ordezkatu zuen hasierakoa hondatu zenean. Behin barrura sartuta, bi eskailera-atal daude biltegiko nabe bakoitzeko zolarriraino jaisteko. Eskailera biak berdinak eta babeseko burdin hesirik gabekoak.

Giltza-kamera (edo erregistroa) zolarriaren kotan dago eta sarbide independente bat dauka kanpotik. Eraikinaren lehen fasean egin zuten kamera hori gainezkabideeekin eta piezometroekin, nahiz eta gaur egun geratzen diren hondarrak urriak diren.

• 
  Biltegiko sarrera
• 
  Barrukoa
• 
  Barrukoa kolore bereziekin (Lumina Nocte)
• 
  Argi naruralarekin

Ikus, gainera

• Soroborda, Donostiako ur-biltegia
• Oihaneder jauregia, Gasteizko ur-biltegia aspaldikoa
• Mendillorriko ur biltegia, Iruñeko ur-biltegiak, horietako bi 1895etik martxan dabiltzanak
• Uliako Mintegietako parkea

Kanpo estekak

• Uliako parkea eta ur-biltegiak Bideoa. Irutxuloko Hitza (Youtube, 2014)
• Uliako parkeak ezkutatzen duen altxorra erakutsi dute Agurtzane Altuna (Irutxuko Hitza, 2014/02/23).
• Uliako Mintegiak eta Ur Biltegiak 2013 argazki bilduma. Uliako udal mintegien ate irekien eguna (2013-ekaina-30). Uliako Auzo Elkartea.
• Uliako_ura_Donostian argazkiak.
• (Gaztelaniaz) Ur-depositoen azalpena Donostiako hiri-ondare gisa. Hirigintzako eta eraikitako ondarea babesteko Plan Berezia. Katalogoa. Donostiako Udala 2013
• (Gaztelaniaz) Geografia e historia de Donostia San Sebastián Juan Antonio Sáez Garcia. Andres Urdaneta Euskal Geografi Elkargoa (INGEBA)
• (Gaztelaniaz) Tesoros ocultos en la falda del monte Ulía Diario Vasco
• (Gaztelaniaz) Una catedral bajo tierra (El País, 2007_apirila-27)
• (Gaztelaniaz) Las traviesas aventuras de “Zipi y Zape” por Hungría y el País Vasco. B. Iznájar, (El periódico, 2013/09/04) Filmaren zati bat biltegietan egin zen.
• Depositos agua de Buskando y Soroborda (s. XIX) en Donostia / San Sebastian. Bideoa. Ingeba euskal geografi elkargoa (2013-07-05), Noiz kontsultatua: 2018-04-07.